Kryteria diagnozy i rozeznania opętania. Spojrzenie wielowymiarowe
Abstract
Wiele objawów opętania opisanych przez egzorcystów odpowiada objawom zaburzeń psychicznych. Zanim udzielimy pomocy osobie, która czuje, że została opętana przez złego ducha, trzeba odpowiedzieć na pytanie: kiedy konieczne jest leczenie, a kiedy egzorcyzmy? W artykule ukazano, że psychiatrzy mają różne podejście do teologicznych wyjaśnień opętania i egzorcyzmów. Według autora najlepsze jest podejście komplementarne, dopuszczające istnienie dwóch przyczyn objawów opętania: naturalnych i nadprzyrodzonych. Takie stanowisko sprzyja znalezieniu płaszczyzny porozumienia dla medycyny, psychologii i religii. W artykule przedstawiono teologiczne kryteria opętania przez złego ducha oraz psychologiczne kryteria rozpoznania patologicznego opętania podane przez Światową Organizację Zdrowia (ICD-10) i Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (DSM 5). Autor omawia podobieństwa i różnice między teologicznymi kryteriami demonicznego opętania a kryteriami diagnostyki medycznej. Na podstawie psychologicznych i teologicznych kryteriów możliwe jest rozpoznawanie stanów psychopatologicznych i opętania w wielowymiarowej perspektywie. To pozwoliło autorowi wyróżnić cztery sytuacje: (1) zdrowie, (2) psychopatologiczne opętanie, (3) demoniczne opętanie osoby psychicznie zdrowej, (4) współistnienie opętania i zaburzeń psychicznych. Praktyka pokazuje, że największa liczba chorych szukających pomocy w ośrodkach zdrowia, należy do czwartej grupy. W związku z tym istnieje potrzeba ścisłej współpracy między egzorcystami a psychologami i psychiatrami.
Literaturhinweise
Aleksandrowicz JW (2002), "Psychopatologia zaburzeń nerwicowych i osobowości" Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
American Psychiatric Association (2013), "Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5)" American Psychiatric Publishing.
American Psychiatric Association (1994), "Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-IV)" American Psychiatric Press.
American Psychiatric Association (1987), "Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-IIIR)" American Psychiatric Press.
Amorth G (1999), "Egzorcyści i psychiatrzy" Edycja Świętego Pawła.
Amorth G (1997), "Wyznania egzorcysty" Edycja Świętego Pawła.
Barabasz A, Hyrnik J, Janas-Kozik M and Jelonek I (2012), "Pomiędzy wiarą a nauką: zniewolenie duszy czy zaburzenia dysocjacyjne? Prezentacja przypadku" (46(2)), pp. 305-312.
Barbaro de B (2003), "Psychiatria a religia", In Psychiatria, t. 3: Terapia: Zagadnienia etyczne, prawne, organizacyjne i społeczne. , pp. 551-561. Wydawnictwo Urban and Partner.
Barbaro de B (2002), "Opętanie: kategoria teologiczna czy psychiatryczna? W poszukiwaniu adekwatnego języka" (39/40), pp. 67-78.
Barbaro de B (2002), "Udręka i opętanie" (9), pp. 10-15.
Barbaro de B (2001), "Księża i psychiatrzy: rywale czy współpracownicy? (Referat wygłoszony na XL Zjeździe Naukowym Psychiatrów Polskich, Kraków, czerwiec 2001), Streszczenie w:" (35(3)), pp. 13.
Barbaro de B, Dębiec J and Drożdżowicz L (1998), "Dialog między terapeutami a duszpasterzami - doświadczenia własne" ((wydanie specjalne)), pp. 7.
Bartnik C (2000), "Dogmatyka katolicka" Vol. 1 Redakcja Wydawnictw KUL.
Berger PL and Luckmann T (1966), "The Social Construction of Reality: A Treatise in the Sociology of Knowledge" Anchor Books.
Bergin AE (1991), "Values and religious issues in psychotherapy and mental health" (46(4)), pp. 394-403.
Bilikiewicz A, Landowski J and Radziwiłłowicz P (2008), "Psychiatria: Repetytorium" Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Bilikiewicz T (1988), "Psychiatria kliniczna" Vol. 1 Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Bless H (1980), "Zarys psychiatrii duszpasterskiej" Akademia Teologii Katolickiej.
Bourguignion E (1978), "Spirit Possession and Altered States of Consciousness: The Evolution of an Inquiry", In The Making of Psychological Anthropology. , pp. 479-515. University of California Press.
Budzyński S (2004), "Szatan w aspekcie biblijno-teologicznym", In Egzorcyzmy dawniej i dziś: W blasku Chrystusa i cieniu szatana. , pp. 11-22. Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”.
Bull DL (2001), "A Phenomenological Model of Therapeutic Exorcism for Dissociative Identity Disorder" (29(2)), pp. 131-139.
Bultmann R (1948), "Neues Testament und Mythologie", In Kerygma und Mythos, Bd. 1: Ein theologisches Gespräch. , pp. 15-53. Reich and Heidrich.
Bylica P (2009), "Zaburzenia dysocjacyjne czy opętanie przez Szatana? Historyczno-metodologiczna analiza stosunku psychiatrii do problemu opętań", In Pogranicza nauki: Protonauka - paranauka - pseudonauka. , pp. 209-225. Wydawnictwo KUL.
Ciarrocchi JW and Wicks RJ (2008), "Psychoterapia duchownych i osób zakonnych" Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Cierpiałkowska L (2007), "Psychopatologia" Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Cuneo MW (2001), "American Exorcism: Expelling Demons in the Land of Plenty" Doubleday.
Curlin FA, Odell SV, Lawrence RE, Chin MH, Lantos JD, Meador KG and Koenig HG (2007), "The Relationship Between Psychiatry and Religion Among U.S. Physicians" (58(9)), pp. 1193-1198.
Dębiec J (2000), "Opętanie: Próba psychopatologicznego ujęcia problemu" Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
During EH, Elahi FM, Taieb O, Moro MR and Baubet T (2011), "A Critical Review of Dissociative Trance and Possession Disorders: Etiological, Diagnostic, Therapeutic, and Nosological Issues" (56(4)), pp. 235-242.
Ellason JW, Ross CA and Bull DL (1998), "Exorcism revisited: Positive outcomes with dissociative identity disorder" (26(2)), pp. 188-196.
Ellinger H (1997), "Hinduizm" Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
Fizzotti E (1997), "Satanizm z punktu widzenia psychologii" (18, 6/193), pp. 59-61.
Flis J (1990), "Jezus a demony na tle antydemonicznych praktyk starożytnego Wschodu" Redakcja Wydawnictw KUL.
Flis J (1986), "Antydemoniczne praktyki starożytnego Egiptu" (33(1)), pp. 117-129.
Flis J and Łukaszyk R (1985, kol. 643-645), "Cud, I. W religiach pozachrześcijańskich", In Encyklopedia Katolicka. Vol. 3 Towarzystwo Naukowe KUL.
Fontelle MA (2004), "Egzorcyzm w nauczaniu i posłudze Kościoła katolickiego" Apostolicum, Księgarnia św. Jacka.
Frankl VE (2012), "Bóg ukryty: W poszukiwaniu ostatecznego sensu" Wydawnictwo Czarna Owca.
Frankl VE (2010), "Wola sensu: Założenia i zastosowanie logoterapii" Wydawnictwo Czarna Owca.
Frankl VE (1978), "Psychoterapia dla każdego" Instytut Wydawniczy PAX.
Frankl VE (1970), "Redukcjonizm" (9(149)), pp. 3-14.
Froc I (1995), "Egzorcyści: Podstawy chrześcijańskiej walki duchowej" Wydawnictwo OO. Franciszkanów, Wydawnictwo M.
Goodman FD (2005), "Egzorcyzmy Anneliese Michel: Opętanie w Klingenberg w świetle nauki" Wydawnictwo Arka Noego, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne POLWEN.
Granet M (1997), "Religie Chin" Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
Guarinelli S (2009), "Rozdwojenie osobowości", In Kościół wobec opętań i demonów. , pp. 103-124. Bratni Zew.
Haag H (1974), "Teufelsglaube" Katzmann.
Haag H (1969), "Abschied vom Teufel: Vom christlichen Umgang mit dem Bösen" Benzinger.
Jagiełło A (2001), "Kryteria opętania", In Poradnictwo psychologiczno-religijne: Teoria i praktyka. , pp. 39-48. Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
Jagiełło A (2004), "Opętanie i opętani: duszpasterski punkt widzenia" (7(3)), pp. 179-186.
Jan Paweł II (1999), "Aniołowie upadli, czyli szatani (katecheza 13 sierpnia 1986 r.)", In Katechezy Ojca Świętego, Jana Pawła II: Bóg Ojciec. , pp. 204-208. Wydawnictwo M, Apostolicum.
Jan Paweł II (1998), "Encyklika „Fides et ratio” Ojca Świętego Jana Pawła II do biskupów Kościoła Katolickiego o relacjach między wiarą a rozumem" Wydawnictwo TUM Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej.
Janus D (2004), "Psychopatologia a religia. Strukturalne zbieżności pomiędzy zaburzeniami psychicznymi a religią" Eneteia.
Kapferer B (2009), "Proces rytualny i problem refleksywności w egzorcyzmach syngaleskich", In Rytuał, dramat, święto, spektakl: Wstęp do teorii widowiska kulturowego. , pp. 273-313. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Kiely DM and McKenna C (2010), "Czarny Sakrament: Prawdziwe historie opętań i egzorcyzmów" Fronda.
Kim CC (2010), "Jinn Possession and Uganga (Healing) among the Swahili: A Phenomenological Exploration of Swahili Experiences of Jinn" (3(2)), pp. 67-88.
Koenig HG (2010), "Religia, duchowość i zdrowie psychiczne - przegląd badań" (6(17)), pp. 68-80.
Koenig HG (2009), "Research on Religion, Spirituality, and Mental Health: a Review" (54), pp. 283-291.
Konferencja Biskupów Toskanii (2009), "Nota Duszpasterska na temat magii i demonologii", In Okultyzm, magia, demonologia. , pp. 130-131. Wydawnictwo M.
Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów (2002), "Egzorcyzmy i inne modlitwy błagalne: Rytuał rzymski odnowiony zgodnie z postanowieniem świętego Soboru Powszechnego Watykańskiego II wydany z upoważnienia papieża Jana Pawła II" Księgarnia św. Jacka.
Kongregacja Nauki Wiary (2011), "Wiara chrześcijańska i demonologia" Wydawnictwo AA.
Kościelniak K (1999), "Złe duchy w Biblii i Koranie: wpływ demonologii biblijnej na koraniczne koncepcje szatana w kontekście oddziaływań religii starożytnych" Wydawnictwo UNUM.
Kostecka M, Wojnar M, Marzański M and Bernstein E (1995), "O potrzebie pomocy duchowej chorym psychicznie" (29(5)), pp. 655-664.
Królikowski J (2012), "Podstawy teologii i praktyki egzorcyzmów: Wyklinam Cię i wypędzam" Wydawnictwo Karmelitów Bosych.
Kudelska M (2006), "Hinduizm" Wydawnictwo WAM.
Kustra C (2004), "Opętanie jako kategoria psycho-pedagogiczna i teologiczna w odniesieniu do młodzieży" (1(13)), pp. 165-179.
Lepiarczyk C (2001), "Szatan - mit czy rzeczywistość?", In Psychiatria ekologiczna na rozdrożu. , pp. 105-112. Polskie Towarzystwo Psychiatryczne.
Maggioni B (1992), "Chrystus i Szatan w Ewangelii Markowej", In ,,Kolekcja Communio'' 7: Zło w świecie. , pp. 34-49. Wydawnictwo Pallottinum.
Makselon J (2000), "Posłowie", In Opętanie: Próba psychopatologicznego ujęcia problemu. , pp. 123-126. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Mauss M (2001), "Socjologia i antropologia" Wydawnictwo KR.
Molenda A (2005), "Rola obrazu Boga w nerwicy eklezjogennej" Zakład Wydawniczy Nomos.
Müller J (1998), "Verwünscht, Verhext, Verrückt oder Was?" Betulius Verlag.
Nanni G (2007), "Palec Boży i władza szatana: Egzorcyzm" Wydawnictwo Księży Marianów MIC.
Napiwodzki P (2010, kol. 644), "Opętanie, II. W duchowości katolickiej", In Encyklopedia Katolicka. Vol. 14 Towarzystwo Naukowe KUL.
Niemann U (2008), "Szalony czy obłąkany? Ludzkie, duszpasterskie i terapeutyczne możliwości postępowania z „opętanymi”", In Egzorcyzmy czy terapia. , pp. 156-184. Wydawnictwo WAM.
Nischan B (1987), "The Exorcism Controversy and Baptism in the Late Reformation" (18), pp. 31-51.
Nowak AJ (2002), "Opętanie", In Leksykon duchowości katolickiej. , pp. 612-613. Wydawnictwo M.
Nowak AJ (1999), "Satanizm", In Satanizm, rock, narkomania, seks. , pp. 16-80. Redakcja Wydawnictw KUL.
Nowak AJ (1991-1992), "Kirche und Neurose" (38-39(5)), pp. 105-120.
Nowak AJ (2000), "Identyfikacja postaw" Redakcja Wydawnictw KUL.
Nowak AJ (1995), "Satanizm" Wydawnictwo św. Antoniego.
Nowak AJ (1972), "Nerwica a religia w aspekcie psychologii głębi" (4), pp. 205-227.
Oesterreich TK (1974), "Possession and Exorcism: Among Primitive Races, in Antiquity, the Middle Ages, and Modern Times" Causeway Books.
Ogarek-Czoj H (1988), "Mitologia Korei" Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Ostaszewska A (2010), "Model współpracy egzorcysty z psychologiem i psychiatrą", In Miłosierdzie w duszpasterstwie i praktyce poradnianej. , pp. 121-130. Wydział Teologiczny Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Page SHT (1989), "Exorcism Revisited: A Response to Beck and Lewis and to Wilson" (17(2)), pp. 140-143.
Papademetriou GC (1974), "Exorcism and the Greek Orthodox Church", In Exorcism Through the Ages. , pp. 66-72. Christopher Newport College.
Paweł VI (2009), "Tajemnica i dramat zła w świecie (Katecheza 15 listopada 1972 r.)", In Jan Paweł II naucza. O aniołach i szatanie. , pp. 259-267. Wydawnictwo M.
Perzyński J (2004), "Demonopatia a psychiatrzy" (5), pp. 511-519.
Pfeifer S (1994), "Belief in Demon and Exorcism in Psychiatric Patients in Switzerland" (67), pp. 247-258.
Piątkowski M (2014, s. 4-35,), "Kim jest nasz nieprzyjaciel i jak on działa? (wykład podczas konferencji Międzynarodowego Stowarzyszenia ds. Uwalniania, Jasna Góra 11.7.2005), [w:] Zarys katolickiej demonologii"
Piątkowski M (2014, s. 35-51,), "Współpraca egzorcysty z psychiatrami (wykład w Gnieźnie 13.10.2005), [w:] Zarys katolickiej demonologii"
Piątkowski M and Rojek B (2015), "Szatan - mit czy groźny wróg? (Z ks. Marianem Piątkowskim z Poznania, koordynatorem posługi Księży Egzorcystów w Polsce, rozmawia Bożena Rojek), [w:] Nowe Życie: Dolnośląskie Pismo Katolickie 5 (2007)"
Pietruczuk R (2009), "Posługa kapłana egzorcysty" (6), pp. 95-109.
Posacki A (2001), "Demonologia", In Encyklopedia „Białych Plam”. Vol. 5, pp. 17-20. Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne POLWEN.
Posacki A (2009), "Encyklopedia zagrożeń duchowych: Mistyka, ezoteryzm, okultyzm" Vol. 2 Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne POLWEN.
Posacki A (1998), "Okultyzm jako niewierność fundamentalna" Wydawnictwo M.
Posacki A (1997), "Niebezpieczeństwa okultyzmu" Wydawnictwo M.
Ratzinger J (1986), "Raport o stanie wiary" Wydawnictwo Michalineum.
Rodewyk A (1995), "Demoniczne opętanie dzisiaj: Fakty i interpretacje" Wydawnictwo R.A.F. Scriba.
Ryszka C (2010), "Spotkania z egzorcystami" Wydawnictwo Salwator.
Salvucci R (2012), "Podręcznik egzorcysty: Jasne słowa na temat ciemnej rzeczywistości" Wydawnictwo M.
Samarin WJ (1972), "Tongues of Men and Angels: The Religious Language of Pentecostalism" Macmillan.
Scanlan M and Cirner RJ (1999), "Uwalnianie ze złych mocy: podstawy chrześcijańskiej walki duchowej" Wydawnictwo M.
Scola A (2011), "Kulty sataniczne w ocenie Kościoła", In Satanizm: Historia, kontrowersje, pytania. , pp. 292-306. Wydawnictwo Petrus.
Sołtysiak A (2008), "Religie Mezopotamii", In Religie starożytnego Bliskiego Wschodu. , pp. 111-176. Wydawnictwo WAM.
Steffon JJ (1993), "Satanizm jako ucieczka w absurd" Wydawnictwo WAM.
Stengel E (1959), "Classification of mental disorders" (21), pp. 601-663.
Suenens LJ (1998), "Odnowa w Duchu Świętym i moce ciemności", In Przyjdź Duchu Święty: Podstawowe dokumenty dotyczące Odnowy w Duchu Świętym w Kościele Katolickim: Dokumenty z Malines. , pp. 299-443. Wydawnictwo M.
Światowa Organizacja Zdrowia (1998), "Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10: Badawcze kryteria diagnostyczne" Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne ,,Vesalius”, Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Szałanda T (2011), "Zarys demonologii międzytestamentowej, rabinackiej i qumrańskiej" (9(1)), pp. 223-239.
Tillich P (1956), "Systematische Theologie, Bd. 1" Evangelisches Verlagsverk.
Unterman A (2000), "Encyklopedia tradycji i legend żydowskich" Książka i Wiedza.
Wędrychowicz K (2014), "Opętanie, trans - od psychiatry do egzorcysty lub terapeuty: epizod psychotyczny, histeria, mania, osobowość mnoga, padaczka"
Wojtas A and Nowicka-Sauer K (2009), "Uwagi na temat klasyfikacji zaburzeń psychicznych i zaburzeń snu w Międzynarodowej Klasyfikacji Statystycznej Chorób i Problemów Zdrowotnych" (9(1-2)), pp. 37-43.
World Health Organization (1992), "International statistical classification of diseases and related health problems (10th revision and updated version for 2007)" WHO.
Wulff DM (1999), "Psychologia religii klasyczna i współczesna" Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Zalewski S (2013), "Walka z osobowym złem: Studium o posłudze egzorcyzmowania w Kościele Katolickim" Płocki Instytut Wydawniczy.
Zarzycka B (2010, kol. 644-645), "Opętanie, III. W psychologii", In Encyklopedia Katolicka. Vol. 14 Towarzystwo Naukowe KUL.
Zięba J (2012), "Egzorcyści: Historia - Teologia - Prawo - Duszpasterstwo" Wydawnictwo WAM.
Zwoliński A (2007), "Chiny: Historia. Teraźniejszość" Wydawnictwo WAM.
(1979), "Integration of Psychology and Theology: An Introduction" Zondervan.
(1989), "Breviarium fidei: Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła" Księgarnia św. Wojciecha.
(2006), "Psychologia i psychoterapia chrześcijańska w teorii i praktyce" Płocki Instytut Wydawniczy.
(2010), "Psychiatria: Podstawy psychiatrii" Vol. 1 Elsevier-Urban and Partner.
(1994), "Katechizm Kościoła Katolickiego" Wydawnictwo Pallottinum.
(1984), "Kodeks Prawa Kanonicznego" Wydawnictwo Pallottinum.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
