„W braterskiej przyjaźni”

Działania dyplomatów francuskich w Rzeczypospolitej w pierwszych latach panowania Jana III

Abstract

Celem artykułu jest pokazanie podwójnej misji ambasadorów nadzwyczajnych Francji w Polsce. Pierwszy z nich, biskup marsylski Toussaint de Forbin Janson, poparł kandydaturę Jana Sobieskiego do tronu, czym zyskał sobie przychylność elekta. Wkrótce potem do Rzeczypospolitej przybył markiz François Gaston de Béthune, szwagier małżonki królewskiej, i odtąd wysłannicy mieli wspólnie działać na rzecz współpracy nowego władcy z Ludwikiem XIV. Okazało się jednak, że obaj mają na uwadze także prywatne korzyści, co wywoływało napięcia pomiędzy nimi. Kłopoty z wypełnieniem misji powiększały frustrację dyplomatów. Artykuł został oparty na analizie depesz, pisanych wspólnie lub przez każdego z wysłanników z osobna, kierowanych do króla francuskiego lub jego ministra. Wydaje się, że osiągnięcia biskupa marsylskiego u progu jego pobytu w Rzeczypospolitej i powinowactwo markiza z parą królewską powinny wpłynąć na postawę Jana III i zapewnić jego przychylność wobec dyplomatów. Z upływem czasu okazało się jednak, że król polski chciał wyciągnąć korzyści ze zbliżenia z Francją, ale nie zamierzał realizować jej oczekiwań wbrew własnym interesom. Wskutek tego ambasadorowie napotkali poważne trudności w nakłonieniu monarchy do podjęcia zapowiedzianych działań. Nie udało się więc dyplomatom wypełnić misji, którą im powierzono. Z ich korespondencji wynika także, że pilnując własnych profitów – czego nie ukrywali – nie zawsze byli skłonni stosować się do poleceń przychodzących z dworu francuskiego.