Między pragmatyzmem a tradycją
myśl polityczna Stanisława Konarskiego w kontekście poglądów Niccolò Machiavellego
Abstrakt
Artykuł przedstawia analizę myśli politycznej Stanisława Konarskiego w kontekście jej zbieżności z doktryną Niccolò Machiavellego. Szczególna uwaga została poświęcona filozoficznym założeniom obu myślicieli dotyczącym natury ludzkiej, roli prawa oraz mechanizmów władzy. Podjęta analiza ukazuje, że choć Konarski oficjalnie dystansował się od Machiavellego, jego pisma wykazują liczne analogie z jego koncepcjami, zwłaszcza w odniesieniu do relacji między polityką a moralnością oraz znaczenia stabilnych instytucji państwowych. Istotnym aspektem rozważań jest także metoda argumentacji Konarskiego, który opierał swoje wnioski na analizie historycznych mechanizmów funkcjonowania państw oraz empirycznej refleksji nad naturą władzy. Porównanie myśli obu autorów pozwala lepiej zrozumieć filozoficzne podstawy diagnoz Konarskiego oraz sposób, w jaki redefiniował on kategorie polityczne w kontekście XVIII-wiecznej Rzeczypospolitej.
Bibliografia
Konarski Stanisław, O religii poczciwych ludzi, J.K. Żupańskiego & K.J., Kraków 1887.
Konarski Stanisław, O skutecznym rad sposobie albo o utrzymaniu ordynaryjnych seymow, cz. I, (Warszawa: Drukarnia Pijarów, 1760).
Konarski S., O skutecznym rad sposobie albo o utrzymaniu ordynaryjnych seymow, cz. II (Warszawa: Drukarnia Pijarów, 1761.
Konarski Stanisław, O skutecznym rad sposobie, cz. III (Warszawa: Drukarnia Pijarów, 1762).
Konarski Stanisław, O skutecznym rad sposobie, cz. IV (Warszawa: Drukarnia Pijarów, 1763).
Konarski Stanisław, Rozmowa pewnego ziemianina z sąsiadem o teraźniejszych okolicznościach (Lipsk: Bernhard Christoph Breitkopf, 1733).
Machiavelli Niccolò, Książę, przeł. Wincenty Rzymowski (Warszawa: Prześwity, 2023).
Machiavelli Niccolò, Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem Historii Rzymu Liwiusza, przeł. Krzysztof Żaboklicki (Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2009).
Kimla Piotr, Historycy-politycy jako źródła realizmu politycznego (Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009).
Konopczyński Władysław, Stanisław Konarski (Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego Instytutu Popierania Nauk, 1926).
Monteskiusz, Considérations sur les causes de la grandeur des Romains et de leur decadence (Paris: Librairie de la Bibliothèque nationale, 1901).
Monteskiusz, O duchu praw, przeł. Tadeusz Boy-Żeleński (Warszawa: De Agostini Polska, 2002).
Monteskiusz, Rozważania o przyczynach wielkości Rzymian i ich upadku, przeł.
Leszek Sługocki (Łódź: Oficyna Bibliofilów, 2000).
Pietrzyk-Reeves Dorota, Ład Rzeczypospolitej. Polska myśl polityczna XVI wieku a klasyczna tradycja republikańska (Kraków: Księgarnia Akademicka, 2012).
Pocock John Greville Agard, Moment Makiawela, przeł. Arkadiusz Górnisiewicz (Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej, 2023).
Skinner Quentin, The Foundations of Modern Political Thought. The Renaissance, t. 1 (Cambridge: Cambridge University Press, 1980).
Kochowski Wespazjan, Epigramata polskie po naszemu fraszki, w idem, Pisma wierszem i prozą (Kraków: Wydawnictwo Biblioteki Polskiej, 1859).
Konarski Stanisław, Mowa o kształtowaniu człowieka uczciwego i dobrego obywatela, w idem, Pisma wybrane, t. II (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1955).
Łukowski Jerzy, „Stanisław Konarski – polski Machiavelli?”, w W cieniu wojen i rozbiorów. Studia z dziejów Rzeczypospolitej XVIII i początku XIX w., red. Urszula Kosińka, Dorota Dukwicz, Adam Danilczyk (Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2014), 181–196.
Matuszczak Bożena, Idea opatrzności Bożej w języku polskim dawniej i dziś, w Idee chrześcijańskie w życiu Europejczyka, cz. I (Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, 2000), 277–286.
Grześkowiak-Krwawicz Anna, „«Nowe wino w starych butelkach». O języku politycznym Stanisława Konarskiego”, Wiek Oświecenia 32 (2016): 11–28.
Kracik Jan, Sekularyzacja pojmowania historii Kościoła w dobie oświecenia, „Studia Theologica Varsaviensia” 26/2 (1988): 253–262.
Maciejewska Anna, „«Czarna legenda» Niccolò Machiavellego w polskiej poezji XVII wieku (na wybranych przykładach)”, Academic Journal of Modern Philology 19 (2023): 233–244.
Strauss Leo, „Trzy fale nowożytności”, przeł. Wojciech Madej, Res Publica 11 (1988): 15–24.
Grześkowiak-Krwawicz Anna, Liberum veto: prawdziwa walka z mitycznym ideałem, https://www.youtube.com/watch?v=xv71C8a0fKM&t=3514s (dostęp: 14.03.2025).
Copyright (c) 2025 Uniwersytet Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
