Viaggio niekoniecznie buono
Problemy i dylematy dyplomatów papieskich podczas podróży tzw. via ordinaria di Moravia w XVI–XVII w.
Abstrakt
Z relacji dyplomatów papieskich, udających się z Półwyspu Apenińskiego do Rzeczypospolitej Obojga Narodów w czasach nowożytnych wynika, że przejazd przez Morawy był najtrudniejszym etapem podróży, naznaczonym licznymi przeszkodami. Mimo wypracowanych procedur oraz starannych przygotowań większość dyplomatów doświadczała opóźnień, poważnych niedogodności, sytuacji stresogennych, zagrażających bezpieczeństwu ich samych oraz towarzyszących im osób. Celem artykułu jest ukazanie trudności oraz dylematów, z jakimi mierzyli się papiescy dyplomaci, którzy w epoce nowożytnej podróżowali przez Morawy (via ordinaria di Moravia), oraz próba odpowiedzi na pytanie: jak nuncjusze radzili sobie w sytuacjach zagrożenia i niepewności, będących pochodną realiów politycznych, klimatycznych, infrastrukturalnych etc. Podstawę źródłową stanowi korespondencja nuncjuszy apostolskich przechowywana w: Archivio Apostolico Vaticano i Biblioteca Apostolica Vaticana oraz publikowana w serii Acta Nuntiaturae Polonae.
Bibliografia
Archivio Apostolico Vaticano, Segreteria di Stato, Polonia, vols. 52, 92. Archivio Apostolico Vaticano, Segreteria di Stato, Germania, vol. 140. Biblioteca Apostolica Vaticana, Barberiniani Latini, vols. 6578, 6579, 6581.
Diario della legatione in Polonia del Card. Gaetano ne anni MDLXXXXVI et VII scritto da Gio. Paolo Mucante mastro di ceremonie, Biblioteka PAN w Kórniku, rkps 337.
Acta Nuntiaturae Polonae, t. XIII, Hannibale di Capua (1586–1591), vol. 1: (6 IX 1586 – 30 IV 1587), ed. Dorothea Gregorowicz (Cracoviae: Academia Scientiarum et Litterarum Polona, 2023).
Acta Nuntiaturae Polonae, t. XVIII, Franciscus Simonetta (1606–1612), vol. 1: (21 VI 1606–30 IX 1607), ed. Adalbertus Tygielski (Romae: Institutum Historicum Polonicum, 1990).
Acta Nuntiaturae Polonae, t. XXII, Ioannes Baptista Lancellotti (1622–1627), vol. 1: (22 XI 1622 – 31 XII 1623), ed. Taddaeus Fitych (Cracoviae: Academia Scientiarum et Litterarum Polona, 2001).
Acta Nuntiaturae Polonae, t. XXIII, Antonius Santa Croce (1627–1630), vol. 1: (1 III 1627 – 29 VII 1628), ed. Henricus Litwin (Romae: Institutum Historicum Polonicum, 1996).
Acta Nuntiaturae Polonae, t. XXIV, Honoratius Visconti (1630–1636), vol. 1: (20 IV 1630 – 26 VII 1631), ed. Adalbertus Biliński (Romae: Institutum Historicum Polonicum, 1992).
Acta Nuntiaturae Polonae, t. XXV, Marius Filonardi (1635–1643), vol. 1: (12 II 1635 – 29 X 1636), ed. Theresia Chynczewska-Hennel (Cracoviae: Academia Scientiarum et Litterarum Polona, 2003).
Faggiuoli Giovan Battista, Diariusz podróży do Polski (1690–1691), oprac. Małgorzata E. Trzeciak (Warszawa: Wydawnictwo Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2017).
Marescotti Galeazzo, Vademecum pro nuntiis apostolicis in Polonia a Geleazzo Marescotti, nuntio apostolico, c.a. 1670 exaratum, quod apud Ciampi inserbitur l’istruzione al nuovo nunzio di Polonia (Petropoli: Alexander Kakowski, 1912).
Radoliński Wojciech, Pamiętnik podróży odbytej roku 1661–1663 po Austryi, Włoszech i Francyi, oprac. Zygmunt Celichowski (Toruń: nakładem wydawcy, 1874).
Chynczewska-Hennel Teresa, Nuncjusz i król. Nuncjatura Maria Filonardiego w Rzeczypospolitej 1636–1643 (Warszawa: Neriton, Instytut Historii PAN, 2006).
Fitych Tadeusz, Struktura i funkcjonowanie nuncjatury Giovanniego Battisty Lancellottiego (1622–1627) (Opole: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego, 2005).
Fukala Radek, Dramat Europy. Wojna trzydziestoletnia (1618-1648) a kraje Korony Czeskiej (Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2015).
Gregorowicz Dorota, Travelling Inconveniences. Complaints of Apostolic Nuncios Travelling to the Early Modern Poland-Lithuania (oddane do druku).
Hengerer Mark, Kaiser Ferdinand III. (1608–1657). Eine Biographie (Vienna, Köln, Weimar: Bohlau Verlag, 2012).
Kenneth M. Setton, Venice, Austria, and the Turks in the seventeenth century (Philadelphia: American Philosophical Society, 1991).
Lolo Radosław, Rzeczpospolita wobec wojny trzydziestoletniej. Opinie i stanowiska szlachty polskiej (1618–1635) (Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, 2004).
Maroń Jerzy, Wojna trzydziestoletnia na Śląsku. Aspekty militarne (Wrocław– Racibórz: Waw, 2008).
Mączak Antoni, Życie codzienne w podróżach po Europie w XVI i XVII wieku
(Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1978).
Wilson Peter H., Wojna trzydziestoletnia 1618–1648. Tragedia Europy (Oświęcim: Napoleon V, 2017).
Tygielski Wojciech, Z Rzymu do Rzeczypospolitej. Studia z dziejów nuncjatury apostolskiej w Polsce, XVI–XVII w. (Warszawa: Wydawnictwa Fundacji „Historia pro Futuro”, 1992).
Fitych Tadeusz, „Półroczna podróż do Warszawy Giovanniego Battisty Lancellottiego, nuncjusza apostolskiego w Polsce w latach 1622–1623”, Studia Gnesnensia XIV (2000): 225–242.
Litwin Henryk, Duda Paweł, „Podróże nuncjusza Antonia Santa Crocego w czasie jego misji w Rzeczypospolitej (1627–1630). Przyczynek do badań nad mobilnością dyplomatów papieskich”, Rocznik Filozoficzny Ignatianum 28/1 (2022): 49–76.
Pietrzak, Jerzy „Nuncjusz Cosmas de Torres w Polsce (1621–1622)”, Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka 30/2 (1975): 243–253.
Trzeciak-Cygan Małgorzata, „Un viaggio a due voci: il nunzio apostolico Andrea Santacroce e il suo segretario Giovan Battista Fagiuoli nella Polonia del Seicento”, Italian Studies 75/3 (2020): 292–306.
Tygielski Wojciech, „Śląsk (i Morawy) na trasach wczesnonowożytnych peregrynantów”, w Ślązacy w oczach własnych i obcych, red. Antoni Barciak (Katowice-Zabrze: Polska Akademia Nauk Oddział w Katowicach, 2010): 27–40. Wojtyska Henryk Damian CP, „Da Roma a Cracovia. I viaggi degli inviati pontifci in Polonia nei sec. XVI–XVIII”, w Viaggio in Italia e viaggio in Polonia, red. Danuta Quirini-Popławska, „ZNUJ” 1128 (1994), Prace Historyczne 110 (1994): 85–107.
Biliński Wojciech, „Itinerarium nuncjusza Onorata Viscontiego do Polski w 1630 r.”, w Patrimonium Ecclesiae Christi tradere. Księga pamiątkowa dedykowana księdzu biskupowi Janowi Kopcowi z okazji 75-lecia urodzin, 50-lecia prezbiteratu, 30-lecia sakry biskupiej i 40-lecia pracy naukowej, red. Piotr Górecki, Jan Pyka, vol. II (Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2022), 11–26.
Černušák Tomáš, „Nejisté poměry po Bílé hoře (Zprávy papežských nunciů k situaci na Moravě a v Uhrách v létě roku 1621)”, w Iter Romanum MMIX-MMXXIV. Kniha česko-italských vědeckých studií Českého historického ústavu v Římě, red. Tomáš Černušák, Petr Vorel et al. (Praha: Historický ústav, 2024), 127–137.
Černušák Tomáš, „Papežské vojsko na Moravě v letech 1621–1622 v kontextu mezinárodní diplomacie”, w Karel Bonaventura Buquoy a jeho doba, red. Pavel Marek, Anna Nováková (České Budějovice: Veduta, 2022), 31–41.
Duda Paweł, „Riparare i raporti, Riparare i rapporti interrotti. Giovanni de Torres e il suo viaggio a Varsavia nel 1645”, w I nunzi di papa Urbano VIII nella Rzeczpospolita dei Waza, eds. Alessandro Boccolini, Gaetano Platania (Viterbo, Sette Città, 2024), 39–53.
Duda Paweł, „Wsparcie finansowe Stolicy Apostolskiej dla planów militarnych polskich Wazów w latach 1621–1635”, w Pecunia nervus belli. Z dziejów dyplomacji i stosunków międzynarodowych w XV-XVIII wieku, red. Mariusz Markiewicz, Ryszard Skowron, Filip Wolański (Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016), 189–206.
Rytel Jadwiga, „Kartka z historii stosunków polsko-toskańskich”, w Studia z dziejów prozy staropolskiej, red. Jadwiga Rytel (Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 1993), 145–154.
Wisner Henryk, „Dyplomacja polska w latach 1572–1648”, w Historia dyplomacji polskiej, t. 2: 1572–1795, red. Zbigniew Wójcik (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1982), 5–161.
Copyright (c) 2025 Uniwersytet Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
