Neutralność punktu wyjścia w metafizyce tomistycznej a założeniowość wiedzy

  • Piotr Duchliński Wydział Filozoficzny, Akademia Ignatianum w Krakowie
Słowa kluczowe: metodologia, tomizm, paradygmat, metafizyka

Abstrakt

W artykule zostało zaprezentowane, jak wybrani tomiści rozumieją pojęcie neutralnego (bezzałożeniowego) punktu wyjściaoraz jakie argumenty formułują za jego przyjęciem. W zakresie teorii poznania głoszą oni stanowisko niemodne i współcześnie mało popularne. Poza tomistami obecnie nikt nie argumentuje za tym, że w filozofii można zaczynać od jakiegoś uprzywilejowanego i bezzałożeniowego punktu wyjścia, który niczego by nie rozstrzygał w dziedzinie przedmiotu poznania. W artykule udzielono odpowiedzi na pytanie, czy tomiści pozostają ze swoją propozycją tylko na poziomie metodologicznych deklaracji, czy też realizują ją na etapie pragmatycznego budowania teorii metafizycznej. Następnie przedyskutowano ich propozycję w konfrontacji z wybranymi ustaleniami współczesnej filozofii nauki, dotyczącymi uteoretyzowania doświadczenia i założeniowego charakteru wiedzy naukowej. Na bazie tej dyskusji zaproponowano, jako wstępną hipotezę badawczą, rozumienie filozofii jako paradygmatu, czyli jako wzorca - modelu widzenia organizującego całość naszegoludzkiego doświadczania. Proponowane w artykule rozważania mają charakter teoriopoznawczy i w żadnym wypadku nieprzesądzają ostatecznie sprawy punktu wyjścia w filozofii.

Bibliografia

Abel G (2014), "Świat jako znak i interpretacja" Warszawa Wydawnictwo Aletheia.

Ajdukiewicz K (1934), "Naukowa perspektywa świata", Przegląd Filozoficzny. (37(4)), pp. 409-416.

Albert H (1992), "Nauka i poszukiwanie prawdy. Krytyczny realizm i jego konsekwencje dla metodologii", In Krytyczny racjonalizm: Karl R. Popper, Hans Albert. Wrocław , pp. 59-88. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Bachelard G (1992), "Pojęcie przeszkody epistemologicznej", In Poznanie. Antologia tekstów filozoficznych. Wrocław --- Warszawa --- Kraków , pp. 204-208. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Bakies B (1978), "Proces tworzenia pojęcia bytu a kwestia istnienia Boga", Analecta Cracoviensia. (10), pp. 48-65.

Berti E (2002), "Wprowadzenie do metafizyki" Warszawa Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.

Bronk A and Majdański S (1995), "Kategoria opisu: dynamika znaczeń (analiza hermeneutyczna)", Roczniki Filozoficzne KUL. (43(1)), pp. 5-39.

Copleston F (1989), "Natura metafizyki", Przegląd Powszechny. (1), pp. 67-82.

Coreth E (1993), "W kwestii uzasadnienia metafizyki", Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria. (2), pp. 139-145.

Dębowski J (1988), "Epistemologiczny sens idei bezzałożeniowości oraz inne aspekty problematyki bezzałożeniowego fundowania wiedzy", Studia Filozoficzne. (268(3)), pp. 19-33.

Dębowski J (1987), "Idea bezzałożeniowości. Geneza i konkretyzacje" Lublin Wydawnictwo UMCS.

Duchliński P (2014), "W stronę aporetycznej filozofii klasycznej. Konfrontacja tomizmu egzystencjalnego z wybranymi koncepcjami filozofii współczesnej" Kraków Wydawnictwo WAM, Wydawnictwo Ignatianum.

Farber M (1940), "The Ideal of a Presuppositionless Philosophy", In Philosophical Essays in Memory of Edmund Husserl. Cambridge, Mass. , pp. 44-64. Harvard University Press.

Feyerabend P (1979), "Jak być dobrym empirystą" Warszawa PWN.

Gadamer HG (1993), "Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej" Warszawa PWN.

Gawroński A (2011), "Wizja i argumentacja w filozofii. Od lektury Homera do teorii metatekstu" Kraków Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”.

Gawroński A (1984), "Dlaczego Platon wykluczył filozofów z Państwa?", In Dlaczego Platon wykluczył filozofów z Państwa?. Warszawa , pp. 39-64. Więź.

Gilson E (1963), "Byt i istota" Warszawa Instytut Wydawniczy PAX.

Hart CA (1959), "Thomistic Metaphysics. An Inquiry Into the Act of Existing" Englewood Cliffs Prentice-Hall Inc..

Heller M (2006), "Filozofia i wszechświat. Wybór pism" Kraków Universitas.

Heller M (1992), "Filozofia nauki. Wprowadzenie" Kraków Wydawnictwo Naukowe PAT.

Herbut J (1987), "Metoda transcendentalna w metafizyce" Opole Wydawnictwo Świętego Krzyża.

Herbut J (1978), "Hipoteza w filozofii bytu" Lublin Redakcja Wydawnictw KUL.

Ingarden R (1971), "U podstaw teorii poznania" Warszawa PWN.

Jodkowski K (2012), "Zasadnicza nierozstrzygalność sporu ewolucjonizm -- kreacjonizm", Przegląd Filozoficzny --- Nowa Seria. Vol. 21(3(83)), pp. 201-222.

Jodkowski K (1983), "Problem uteoretyzowania faktów naukowych", Zagadnienia Naukoznawstwa. (19(4)), pp. 419-445.

Judycki S (2001), "Dlaczego filozofia jest trudna?", Przegląd Filozoficzny. (40(4)), pp. 153-167.

Judycki S (1993), "Co to jest metafizyka? Trzy wielkie koncepcje Zachodu", In Studia metafilozoficzne I : Dyscypliny i metody filozofii. Lublin , pp. 39-91. Towarzystwo Naukowe KUL.

Judycki S (1993), "Czy istnieją specyficzne metody filozoficzne", Kwartalnik Filozoficzny. (21(4)), pp. 15-41.

Kalinowski J (1966), "W związku z tzw. metafizyką egzystencjalną", Znak. (18(142)), pp. 452-467.

Kamiński S (1989), "Jak filozofować. Studia z metodologii filozofii klasycznej" Lublin Towarzystwo Naukowe KUL.

Koj L (1993), "Wątpliwości metodologiczne" Lublin Wydawnictwo UMCS.

Krąpiec MA (2000), "Podstawy rozbieżności systemów filozofii", In Wprowadzenie do filozofii. Przewodnik, t. 3: Rozumieć filozofię i naukę. Lublin , pp. 43-66. Instytut Edukacji Narodowej.

Krąpiec MA (1996), "Byłem zawsze nieumiarkowanym realistą... (z M.A. Krąpcem rozmawia M. Kalinowska, M. Żardecka, J. Wojtysiak, A. Zieliński)", In Rozmowy o filozofii. Lublin , pp. 39-60. Redakcja Wydawnictw KUL.

Krąpiec MA (1995), "Metafizyka. Zarys teorii bytu" Lublin Redakcja Wydawnictw KUL.

Krąpiec MA (1994), "Analiza punktu wyjścia w filozoficznym poznaniu", In Byt i istota. Św. Tomasza „De ente et essentia” przekład i komentarz. Lublin , pp. 51-116. Redakcja Wydawnictw KUL.

Krąpiec MA (1986), "Metafizyczne rozumienie rzeczywistości", Zeszyty Naukowe KUL. (29(1)), pp. 3-15.

Krąpiec MA (1985), "Język a świat realny" Lublin Redakcja Wydawnictw KUL.

Krąpiec MA (1963), "O rozumienie metafizyki", Znak. (15(111)), pp. 1077-1082.

Krąpiec MA and Kamiński S (1994), "Z teorii i metodologii metafizyki" Lublin Redakcja Wydawnictw KUL.

Krąpiec MA and Kamiński S (1961), "Specyficzność poznania metafizycznego", Znak. (13), pp. 602-637.

Kuhn TS (1968), "Struktura rewolucji naukowych" Warszawa PWN.

Lemańska A (2004), "Zagadnienie faktów naukowych i filozoficznych", In Myśl filozoficzna Księdza Profesora Kazimierza Kłósaka --- w dwudziestą rocznicę śmierci. Warszawa , pp. 83-98. Wydawnictwo UKSW.

Lowe EJ (2002), "A Survey of Metaphysics" Oxford Oxford University Press.

Maryniarczyk A (2015), "Metafizyka a ontologie. Próby przezwyciężenia metafizyki i ich paradoksy" Lublin Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.

Maryniarczyk A (2001), "O rozumieniu metafizyki. Monistyczna i dualistyczna interpretacja rzeczywistości" Lublin Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.

Maryniarczyk A (1991), "System metafizyki. Analiza „przedmiotowo-zbornego” poznania" Lublin Redakcja Wydawnictw KUL.

Mazierski S (1972), "Elementy kosmologii filozoficznej i przyrodniczej" Poznań Księgarnia św. Wojciecha.

Motycka A (2005), "Filozofia a paradygmaty", In Rozum i intuicja w nauce. Zbiór rozpraw i szkiców filozoficznych. Warszawa , pp. 111-125. Eneteia.

Motycka A (2000), "Heurystyczna wartość niedookreślenia w nauce", In Filozoficzne i Naukowo-Przyrodnicze Elementy Obrazu Świata, t. 2. Warszawa , pp. 171-178. Wydawnictwo UKSW.

Motycka A (1999), "Filozofia nauki a problem założeniowości w nauce", In Wiedza a założeniowość. Warszawa , pp. 23-33. Wydawnictwo IFiS PAN.

Nowak L (1998), "Byt i myśl. U podstaw negatywistycznej metafizyki unitarnej, t. 1. Nicość i istnienie" Poznań Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Popper KR (1999), "Droga do wiedzy. Domysły i refutacje" Warszawa Wydawnictwo Naukowe PWN.

Popper KR (1977), "Logika odkrycia naukowego" Warszawa PWN.

Popper KR (1963), "Krytycyzm i tradycja. W stronę racjonalnej teorii tradycji. Prawda nie jest oczywista", Znak. (109-110(7-8)), pp. 856-872.

Putnam H (2001), "Pragmatyzm i wiedza pozanaukowa", In Pragmatyzm i filozofia Hilarego Putnama. Toruń , pp. 13-26. Wydawnictwo UMK.

Putnam H (1998), "Dlaczego świat nie jest wyrobem gotowym", In Wiele twarzy realizmu i inne eseje. Warszawa , pp. 225-262. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Putnam H (1998), "Wiele twarzy realizmu i inne eseje" Warszawa Wydawnictwo Naukowe PWN.

Putnam H (1995), "Czym teorie nie są", In Teoretyczny charakter wiedzy a relatywizm. Lublin , pp. 19-37. Wydawnictwo UMCS.

Rorty R (1999), "Obiektywność, relatywizm, prawda. Pisma filozoficzne, t. 1" Warszawa Wydawnictwo Aletheia.

Stępień AB (1999), "Rola doświadczenia w punkcie wyjścia metafizyki. Kilka wstępnych uwag", In Studia i szkice filozoficzne. Lublin Vol. 1, pp. s. 278-289. Redakcja Wydawnictw KUL.

Stępień AB (1966), "O metodzie teorii poznania. Rozważania wstępne" Lublin Towarzystwo Naukowe KUL.

Vaske MO (1963), "An Introduction to Metaphysics" New York McGraw- Hill.

Woleński J (1996), "Dlaczego bezzałożeniowość jest utopią", In W stronę logiki. Kraków , pp. 137-146. Aureus.

Zahavi D (2012), "Fenomenologia Husserla" Kraków Wydawnictwo WAM.

Zamiara K (1999), "Konstytucja przedmiotu badań naukowych a kwestia założeniowości wiedzy", In Wiedza a założeniowość. Warszawa , pp. 11-22. Wydawnictwo IFiS PAN.

Zeidler P (1993), "Spór o status poznawczy teorii. W obronie antyrealistycznego wizerunku nauki" Poznań Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.

Życiński J (2013), "Struktura rewolucji metanaukowej" Kraków Copernicus Center Press.

Życiński J (1994), "Elementy filozofii nauki" Tarnów Biblos.

Życiński J (1989), "W kręgu nauki i wiary" Kalwaria Zebrzydowska Wydawnictwo Calvarianum.

Życiński J (1986), "Wielość interpretacji a jedność prawdy w filozofii", Studia Philosophiae Christianae. (22(1)), pp. 21-41.

Życiński J (1985), "Teizm i filozofia analityczna, t. 1" Kraków Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”.

Opublikowane
2015-12-31
Jak cytować
Duchliński, P. (2015). Neutralność punktu wyjścia w metafizyce tomistycznej a założeniowość wiedzy. Rocznik Filozoficzny Ignatianum, 21(2), 7-63. https://doi.org/10.5281/zenodo.44502
Dział
Artykuły recenzowane