Neutralność punktu wyjścia w metafizyce tomistycznej a założeniowość wiedzy
Abstract
W artykule zostało zaprezentowane, jak wybrani tomiści rozumieją pojęcie neutralnego (bezzałożeniowego) punktu wyjściaoraz jakie argumenty formułują za jego przyjęciem. W zakresie teorii poznania głoszą oni stanowisko niemodne i współcześnie mało popularne. Poza tomistami obecnie nikt nie argumentuje za tym, że w filozofii można zaczynać od jakiegoś uprzywilejowanego i bezzałożeniowego punktu wyjścia, który niczego by nie rozstrzygał w dziedzinie przedmiotu poznania. W artykule udzielono odpowiedzi na pytanie, czy tomiści pozostają ze swoją propozycją tylko na poziomie metodologicznych deklaracji, czy też realizują ją na etapie pragmatycznego budowania teorii metafizycznej. Następnie przedyskutowano ich propozycję w konfrontacji z wybranymi ustaleniami współczesnej filozofii nauki, dotyczącymi uteoretyzowania doświadczenia i założeniowego charakteru wiedzy naukowej. Na bazie tej dyskusji zaproponowano, jako wstępną hipotezę badawczą, rozumienie filozofii jako paradygmatu, czyli jako wzorca - modelu widzenia organizującego całość naszegoludzkiego doświadczania. Proponowane w artykule rozważania mają charakter teoriopoznawczy i w żadnym wypadku nieprzesądzają ostatecznie sprawy punktu wyjścia w filozofii.Literaturhinweise
Abel G (2014), "Świat jako znak i interpretacja" Warszawa Wydawnictwo Aletheia.
Ajdukiewicz K (1934), "Naukowa perspektywa świata", Przegląd Filozoficzny. (37(4)), pp. 409-416.
Albert H (1992), "Nauka i poszukiwanie prawdy. Krytyczny realizm i jego konsekwencje dla metodologii", In Krytyczny racjonalizm: Karl R. Popper, Hans Albert. Wrocław , pp. 59-88. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Bachelard G (1992), "Pojęcie przeszkody epistemologicznej", In Poznanie. Antologia tekstów filozoficznych. Wrocław --- Warszawa --- Kraków , pp. 204-208. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Bakies B (1978), "Proces tworzenia pojęcia bytu a kwestia istnienia Boga", Analecta Cracoviensia. (10), pp. 48-65.
Berti E (2002), "Wprowadzenie do metafizyki" Warszawa Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
Bronk A and Majdański S (1995), "Kategoria opisu: dynamika znaczeń (analiza hermeneutyczna)", Roczniki Filozoficzne KUL. (43(1)), pp. 5-39.
Copleston F (1989), "Natura metafizyki", Przegląd Powszechny. (1), pp. 67-82.
Coreth E (1993), "W kwestii uzasadnienia metafizyki", Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria. (2), pp. 139-145.
Dębowski J (1988), "Epistemologiczny sens idei bezzałożeniowości oraz inne aspekty problematyki bezzałożeniowego fundowania wiedzy", Studia Filozoficzne. (268(3)), pp. 19-33.
Dębowski J (1987), "Idea bezzałożeniowości. Geneza i konkretyzacje" Lublin Wydawnictwo UMCS.
Duchliński P (2014), "W stronę aporetycznej filozofii klasycznej. Konfrontacja tomizmu egzystencjalnego z wybranymi koncepcjami filozofii współczesnej" Kraków Wydawnictwo WAM, Wydawnictwo Ignatianum.
Farber M (1940), "The Ideal of a Presuppositionless Philosophy", In Philosophical Essays in Memory of Edmund Husserl. Cambridge, Mass. , pp. 44-64. Harvard University Press.
Feyerabend P (1979), "Jak być dobrym empirystą" Warszawa PWN.
Gadamer HG (1993), "Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej" Warszawa PWN.
Gawroński A (2011), "Wizja i argumentacja w filozofii. Od lektury Homera do teorii metatekstu" Kraków Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”.
Gawroński A (1984), "Dlaczego Platon wykluczył filozofów z Państwa?", In Dlaczego Platon wykluczył filozofów z Państwa?. Warszawa , pp. 39-64. Więź.
Gilson E (1963), "Byt i istota" Warszawa Instytut Wydawniczy PAX.
Hart CA (1959), "Thomistic Metaphysics. An Inquiry Into the Act of Existing" Englewood Cliffs Prentice-Hall Inc..
Heller M (2006), "Filozofia i wszechświat. Wybór pism" Kraków Universitas.
Heller M (1992), "Filozofia nauki. Wprowadzenie" Kraków Wydawnictwo Naukowe PAT.
Herbut J (1987), "Metoda transcendentalna w metafizyce" Opole Wydawnictwo Świętego Krzyża.
Herbut J (1978), "Hipoteza w filozofii bytu" Lublin Redakcja Wydawnictw KUL.
Ingarden R (1971), "U podstaw teorii poznania" Warszawa PWN.
Jodkowski K (2012), "Zasadnicza nierozstrzygalność sporu ewolucjonizm -- kreacjonizm", Przegląd Filozoficzny --- Nowa Seria. Vol. 21(3(83)), pp. 201-222.
Jodkowski K (1983), "Problem uteoretyzowania faktów naukowych", Zagadnienia Naukoznawstwa. (19(4)), pp. 419-445.
Judycki S (2001), "Dlaczego filozofia jest trudna?", Przegląd Filozoficzny. (40(4)), pp. 153-167.
Judycki S (1993), "Co to jest metafizyka? Trzy wielkie koncepcje Zachodu", In Studia metafilozoficzne I : Dyscypliny i metody filozofii. Lublin , pp. 39-91. Towarzystwo Naukowe KUL.
Judycki S (1993), "Czy istnieją specyficzne metody filozoficzne", Kwartalnik Filozoficzny. (21(4)), pp. 15-41.
Kalinowski J (1966), "W związku z tzw. metafizyką egzystencjalną", Znak. (18(142)), pp. 452-467.
Kamiński S (1989), "Jak filozofować. Studia z metodologii filozofii klasycznej" Lublin Towarzystwo Naukowe KUL.
Koj L (1993), "Wątpliwości metodologiczne" Lublin Wydawnictwo UMCS.
Krąpiec MA (2000), "Podstawy rozbieżności systemów filozofii", In Wprowadzenie do filozofii. Przewodnik, t. 3: Rozumieć filozofię i naukę. Lublin , pp. 43-66. Instytut Edukacji Narodowej.
Krąpiec MA (1996), "Byłem zawsze nieumiarkowanym realistą... (z M.A. Krąpcem rozmawia M. Kalinowska, M. Żardecka, J. Wojtysiak, A. Zieliński)", In Rozmowy o filozofii. Lublin , pp. 39-60. Redakcja Wydawnictw KUL.
Krąpiec MA (1995), "Metafizyka. Zarys teorii bytu" Lublin Redakcja Wydawnictw KUL.
Krąpiec MA (1994), "Analiza punktu wyjścia w filozoficznym poznaniu", In Byt i istota. Św. Tomasza „De ente et essentia” przekład i komentarz. Lublin , pp. 51-116. Redakcja Wydawnictw KUL.
Krąpiec MA (1986), "Metafizyczne rozumienie rzeczywistości", Zeszyty Naukowe KUL. (29(1)), pp. 3-15.
Krąpiec MA (1985), "Język a świat realny" Lublin Redakcja Wydawnictw KUL.
Krąpiec MA (1963), "O rozumienie metafizyki", Znak. (15(111)), pp. 1077-1082.
Krąpiec MA and Kamiński S (1994), "Z teorii i metodologii metafizyki" Lublin Redakcja Wydawnictw KUL.
Krąpiec MA and Kamiński S (1961), "Specyficzność poznania metafizycznego", Znak. (13), pp. 602-637.
Kuhn TS (1968), "Struktura rewolucji naukowych" Warszawa PWN.
Lemańska A (2004), "Zagadnienie faktów naukowych i filozoficznych", In Myśl filozoficzna Księdza Profesora Kazimierza Kłósaka --- w dwudziestą rocznicę śmierci. Warszawa , pp. 83-98. Wydawnictwo UKSW.
Lowe EJ (2002), "A Survey of Metaphysics" Oxford Oxford University Press.
Maryniarczyk A (2015), "Metafizyka a ontologie. Próby przezwyciężenia metafizyki i ich paradoksy" Lublin Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
Maryniarczyk A (2001), "O rozumieniu metafizyki. Monistyczna i dualistyczna interpretacja rzeczywistości" Lublin Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
Maryniarczyk A (1991), "System metafizyki. Analiza „przedmiotowo-zbornego” poznania" Lublin Redakcja Wydawnictw KUL.
Mazierski S (1972), "Elementy kosmologii filozoficznej i przyrodniczej" Poznań Księgarnia św. Wojciecha.
Motycka A (2005), "Filozofia a paradygmaty", In Rozum i intuicja w nauce. Zbiór rozpraw i szkiców filozoficznych. Warszawa , pp. 111-125. Eneteia.
Motycka A (2000), "Heurystyczna wartość niedookreślenia w nauce", In Filozoficzne i Naukowo-Przyrodnicze Elementy Obrazu Świata, t. 2. Warszawa , pp. 171-178. Wydawnictwo UKSW.
Motycka A (1999), "Filozofia nauki a problem założeniowości w nauce", In Wiedza a założeniowość. Warszawa , pp. 23-33. Wydawnictwo IFiS PAN.
Nowak L (1998), "Byt i myśl. U podstaw negatywistycznej metafizyki unitarnej, t. 1. Nicość i istnienie" Poznań Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Popper KR (1999), "Droga do wiedzy. Domysły i refutacje" Warszawa Wydawnictwo Naukowe PWN.
Popper KR (1977), "Logika odkrycia naukowego" Warszawa PWN.
Popper KR (1963), "Krytycyzm i tradycja. W stronę racjonalnej teorii tradycji. Prawda nie jest oczywista", Znak. (109-110(7-8)), pp. 856-872.
Putnam H (2001), "Pragmatyzm i wiedza pozanaukowa", In Pragmatyzm i filozofia Hilarego Putnama. Toruń , pp. 13-26. Wydawnictwo UMK.
Putnam H (1998), "Dlaczego świat nie jest wyrobem gotowym", In Wiele twarzy realizmu i inne eseje. Warszawa , pp. 225-262. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Putnam H (1998), "Wiele twarzy realizmu i inne eseje" Warszawa Wydawnictwo Naukowe PWN.
Putnam H (1995), "Czym teorie nie są", In Teoretyczny charakter wiedzy a relatywizm. Lublin , pp. 19-37. Wydawnictwo UMCS.
Rorty R (1999), "Obiektywność, relatywizm, prawda. Pisma filozoficzne, t. 1" Warszawa Wydawnictwo Aletheia.
Stępień AB (1999), "Rola doświadczenia w punkcie wyjścia metafizyki. Kilka wstępnych uwag", In Studia i szkice filozoficzne. Lublin Vol. 1, pp. s. 278-289. Redakcja Wydawnictw KUL.
Stępień AB (1966), "O metodzie teorii poznania. Rozważania wstępne" Lublin Towarzystwo Naukowe KUL.
Vaske MO (1963), "An Introduction to Metaphysics" New York McGraw- Hill.
Woleński J (1996), "Dlaczego bezzałożeniowość jest utopią", In W stronę logiki. Kraków , pp. 137-146. Aureus.
Zahavi D (2012), "Fenomenologia Husserla" Kraków Wydawnictwo WAM.
Zamiara K (1999), "Konstytucja przedmiotu badań naukowych a kwestia założeniowości wiedzy", In Wiedza a założeniowość. Warszawa , pp. 11-22. Wydawnictwo IFiS PAN.
Zeidler P (1993), "Spór o status poznawczy teorii. W obronie antyrealistycznego wizerunku nauki" Poznań Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Życiński J (2013), "Struktura rewolucji metanaukowej" Kraków Copernicus Center Press.
Życiński J (1994), "Elementy filozofii nauki" Tarnów Biblos.
Życiński J (1989), "W kręgu nauki i wiary" Kalwaria Zebrzydowska Wydawnictwo Calvarianum.
Życiński J (1986), "Wielość interpretacji a jedność prawdy w filozofii", Studia Philosophiae Christianae. (22(1)), pp. 21-41.
Życiński J (1985), "Teizm i filozofia analityczna, t. 1" Kraków Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
