Polityczna, gospodarcza i kulturowa rola Wielkiego Kanału chińskiego w kontekście Historiae Sinarum Imperii Tomasza Szpota Dunina
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie politycznej, gospodarczej i kulturowej roli chińskiego Wielkiego Kanału w świetle rękopisu Historiae Sinarum Imperii polskiego jezuity Tomasza Szpota Dunina (1644–1713), który przez ponad dwadzieścia lat badał archiwa rzymskie, poszukując danych na temat działalności jezuitów w Chinach. Pośród licznych informacji o charakterze kulturowym, gospodarczym i etnograficznym rękopis Tomasza Szpota Dunina zawiera również wiadomości o obecnie najdłuższym na świecie sztucznym kanale transportowym, czyli chińskim Wielkim Kanale, który przez wielu badaczy jest uznawany za większy cud techniki niż Mur Chiński. Do odtworzenia tytułowego zagadnienia wykorzystano głównie rękopis Historiae Sinarum Imperii oraz inne źródła drukowane i literaturę przedmiotu. Rękopis Tomasza Szpota Dunina zawiera rozproszone informacje dotyczące Wielkiego Kanału, miast położonych nad jego brzegami i samych okoliczności podróży po tej rozbudowanej sieci rzek i kanałów. Informacje obecne u Szpota możemy podzielić na dwie kategorie: wtórne, czyli zapożyczone ze źródeł wcześniejszych – jak np. z tekstu Mattea Ricciego – oraz pierwotne, czyli opisy, które Szpot pozyskał jako pierwszy w trakcie swojej długoletniej pracy w Rzymie.
Bibliografia
Thomae Dunin-Szpot, Historiae Sinarum Imperii; Archivum Romanum Societatis Iesu (ARSI), Jap. Sin. 102.
Ibn Battuta, Osobliwości miast i dziwy podróży, 1325–1354, red. naukowa, wybór i przedmowa A. Zajączkowski, przeł. z języka arabskiego Tadeusz Majda, Halina Natorf, komentarze opr. Tadeusz Majda (Warszawa: Książka i Wiedza, 1962).
Marko Polo, Opisanie świata, z oryginału starofrancuskiego z uwzględnieniem redakcji starowłoskich i łacińskich, przeł. Anna L. Czerny, wstępem i przypisami opatrzył Marian Lewicki (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1954).
Martino Martini S.J., Novus Atlas Sinensis, vol. 3, t. 2, a cura di Giuliano Bertuccioli (Trento: Univeristà degli Studi di Trento, 2002).
Abu-Lughod Janet L., Before European Hegemony: The World System A.D. 1250– 1350 (Oxford: University Press, 1991).
Brockey Liam M., Journey to the East. The Jesuit Mission in China, 1579–1724
(Cambridge: Harvard University Press, 2007).
Cieślak Stanisław, Św. Franciszek Ksawery (Kraków: Wydawnictwo WAM, 2005).
Handbook of Christianity in China, red. Nicolas Standaert (Leiden–Boston: Brill, 2001).
Konior Jan, Matteo Ricci (Kraków: Wydawnictwo WAM, 2013).
Leonard Jane K., Controlling from Afar: The Daoguang Emperor’s Management of the Grand Canal Crisis, 1824–1826 (Ann Arbor: Center for Chinese Studies, University of Michigan Press, 1996).
Li Yunpeng, Liu Jiangang, Wan Jinhong, Tan Xuming, Deng Jun, The Technical History of China’s Grand Canal (New Jersey: World Century Publishing Corporation, 2019).
Mączak Antoni, Odkrywanie Europy. Podróże w czasach renesansu i baroku
(Gdańsk: Novus Orbis, 1998).
Marks Robert B., China. An Environmental History (Lanham–Boulder–New York–London: Rowman & Littlefield, 2012).
Plattner Felix A., Gdy Europa szukała Azji (Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, 1975).
Po-chia Hsia Ronnie, A Jesuit in the Forbidden City: Matteo Ricci 1552–1610 (Oxford: Oxford University Press, 2010).
Spence Jonathan D., The Memory Palace of Matteo Ricci (London–Boston: Faber & Faber, 1982).
Wittfogel Karl A., Oriental Despotism. A Comparative Study of Total Power (New Haven: Yale University Press, 1957).
Cheung Sui-wai, „Construction of the Grand Canal and Improvement in Transportation in Late Imperial China”, Asian Social Science 4/6 (2008): 11–22.
Coblin Weldon S., „A Brief History of Mandarin”, Journal of the American Oriental Society 120, 4 (2000): 539.
Huang Wenji, Xi Mingwang, Lu Shibao, Taghizadeh-Hesaty Farhad, „Rise und Full of the Grand Canal in the Ancient Kaifeng City of China: Role of the Grand Canal and Water Supply in Urban and Regional Development”, Water 13/1932 (2021): 1–21.
Klarecki Robert, „Działalność jezuitów w Cesarstwie Chińskim”, Forum Politologiczne 11 (2010): 253–274.
Li Yiyuan, Zheng Nana, „Integral Protection of Cultural Heritage of the Grand Canal of China: a Perspective of Cultural Spaces”, The Frontiers of Society, Science and Technology 2/1 (2020): 60–69.
Malinowski Gościwit, „Po co nam Chiny? Część 1: Incydentalność relacji polsko-chińskich przed 1949 r.”, Gdańskie Studia Azji Wschodniej 19 (2021): 13–31. Wang Yi, Bramwell Bill, „Heritage protection and tourism development priorities in Hangzhou, China: A political economy and governance perspective”, Tourism Management, Elsevier 33 (2012): 988–998.
Burkiewicz Łukasz, Kulturowa i cywilizacyjna rola szlaków komunikacyjnych do Azji Środkowej i Wschodniej w kontekście jezuickiej obecności w regionie (do 1724 roku), w: Jezuici. Nauka i nauczanie, sztuka, kultura, duchowość XVI–XX w., red. Waldemar Graczyk, Jolanta M. Marszalska (Warszawa: Wydawnictwo De Republica, 2023). [w przygotowaniu]
Danieluk Robert, Konfesjonał i pióro: Tomasz Ignacy Szpot Dunin, polski historiograf jezuickiej misji w Chinach, w: Iesuitae in Polonia – Poloni Iesuitae. Piśmiennictwo łacińskie czasów nowożytnych, red. Jarosław Nowaszczuk (Szczecin: „Volumina.pl”, 2017), 75–108.
Miazek-Męczyńska Monika, Makau – między Portugalią, Japonią i Chinami. Wkład Towarzystwa Jezusowego w kształtowanie się oblicza miasta, w: Sacrum w mieście: wymiar kulturowy, religijny i społeczny, t. 2: Epoka nowożytna i czasy współczesne, red. Danuta Quirini-Popławska, Łukasz Burkiewicz (Kraków: Wydawnictwo Akademii Ignatianum w Krakowie, 2016), 23–34.
Miazek-Męczyńska Monika, Przez Moskwę do Chin? Polski wkład w jezuickie poszukiwania, w: Itinera clericorum. Kulturotwórcze i religijne aspekty podróży duchownych, red. Danuta Quirini-Popławska, Łukasz Burkiewicz (Kraków: Wydawnictwo Akademii Ignatianum w Krakowie, 2014), 520–521.
Smołucha Janusz, „Iter Moschoviae” – wczesne kontakty dyplomatyczne między Wielkim Księstwem Moskiewskim a Chinami w dziełach Tomasza Szpota Dunina, w: Jezuici. Nauka i nauczanie, sztuka, kultura, duchowość XVI–XX w., red. Waldemar Graczyk, Jolanta M. Marszalska (Warszawa: Wydawnictwo De Republica, 2023). [w przygotowaniu]
Copyright (c) 2023 Uniwersytet Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
