Johann Branner w służbie arcyksiężnej Marii Bawarskiej
Abstract
Celem artykułu jest przybliżenie sylwetki Johanna Brannera – kamerdynera arcyksiężnej Marii Bawarskiej. Tekst nie koncentruje się jednak na jego aktywności na dworze w Grazu, na wykonywaniu przez niego obowiązków nadzorcy i opiekuna prywatnych komnat oraz mienia wdowy po Karolu Styryjskim. Przybliża działalność dyplomatyczną Brannera – jako nieformalnego aktora w relacjach arcyksiężnej Marii z jej zięciem Zygmuntem III Wazą. Omawia jego misję do Polski w marcu 1598 roku, mającą na celu utrzymanie więzi korespondencyjnej między dworami styryjskim i polskim oraz zachowanie bliskich relacji rodzinnych między Marią Bawarską a Zygmuntem III po śmierci królowej Anny Habsburżanki. Tekst rekonstruuje poczynania kamerdynera arcyksiężnej głównie na podstawie korespondencji Marii Bawarskiej z jej synem Ferdynandem, z monarchą polskim oraz dworzanami zmarłej królowej (Urszulą Meyerin, Georgiem Schiechelem). Przywołuje także dorobek pisarski Brannera – jego notatki z polskiej misji, zapiski z podróży do Hiszpanii i listy do arcyksięcia Ferdynanda Styryjskiego. Z zachowanego materiału źródłowego wyłania się obraz wszechstronnego i wiernego dworzanina, który potrafi zaszyfrować korespondencję swojej mocodawczyni, zrelacjonować na jej prośbę ważne wydarzenia, a nawet odbyć poselstwo. Johann Branner zbudował swoją karierę dzięki stałemu dostępowi do arcyksiężnej i byciu użytecznym. Jego służby nie przerwała śmierć Marii Bawarskiej. Do końca życia oddawał swoje usługi jej synowi arcyksięciu Ferdynandowi.
Literaturhinweise
Warszawa, Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Skarbu Koronnego, Rachunki Nadworne, 3
Wiedeń, Haus-, Hofund Staatsarchiv Familienakten, Karton 86.
Familienkorrespondenz A, Karton 7, 41, 44, 45. Polen I 84.
Akten und Korrespondenzen zur Geschichte der Gegenreformation in Innerösterreich unter Ferdinand II., cz. 1, ed. Johann Loserth (Wien: In Kommission bei Alfred Hölder K. u. K. und Universitäts-Buchhändler, Buchhändler der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 1906).
Dobner Hanna, Briefwechsel zwischen Erzherzogin Maria von Innerösterreich und ihrer Tochter Anna, Königin von Polen und Schweden, während ihres Aufenthaltes in Schweden 1593/1594 – Historische Analyse und Edition (Wien: unveröffentlichte Masterarbeit, 2015), https://utheses.univie.ac.at/detail/34464#.
Sechsundvierzig Briefe der Erzherzogin Maria an ihren Sohn Ferdinand aus den Jahren 1598 und 1599. Sprachlich erneuert herausgegeben von Dr. Ferdinand Khull (Graz: Verlags-Buchhandlung „Styria”, 1898).
Stieve Felix, „Wittelsbacher Briefe aus den Jahren 1590 bis 1610”, t. 7: Abhandlungen der historischen Classe der königlich bayerischen Aka demie der Wissenschaften 20 (1893), 661–800.
Testamenty Zygmunta III Wazy, przeł. Marek Plago, Adam Poznański, oprac. i wyd. Włodzimierz Kaczorowski, Bogna Kaczorowska, Maria Kaczorowska (Opole: Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża, 2013).
The House of Vasa and The House of Austria. Correspondence from the Years 1587 to 1668. cz. I: The Times of Sigismund III, 1587–1632, t. 2, ed. Ryszard Skowron (Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2024).
Thiel Viktor, „Regesten aus dem K. K. Steiermärkischen Statthaltereiarchive”, Quellen zur Geschichte der Stadt Wien 1/8 (1914), 154–286.
Voltelini Hans von, „Urkunden und Regesten aus dem K. u. K. Haus-, Hofund Staats-archiv in Wien”, Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen des Allerhöchsten Kaiserhauses 19 (1898), I–CXVI.
Hurter Friedrich, Geschichte Kaiser Ferdinands II. und seiner Eltern, bis zu dessen Krönung in Frankfurt. Personen-, Hausund Landesgeschichtes, t. 1, 4, 5 (Schaffhausen: Hurtersche Buchhandlung, 1850–1852).
Keller Katrin, Erzherzogin Maria von Innerösterreich (1551–1608). Zwischen Habsburg und Wittelsbach (Wien–Köln–Weimar: Böhlau, 2012).
Leitsch Walter, Das Leben am Hof Sigismunds III. von Polen, t. 4 (Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 2009).
Rainer Johann, Du glückliches Österreich heirate. Die Hochzeit der innerösterreichischen Prinzessin Margarethe mit König Philipp III. von Spanien 1598/99 (Graz: Im Selbstverlag der Historischen Landeskommission für Steiermark, 1998).
Hegedüs Oliver, „The Complex Mother: Maria Anna of Inner Austria and the Entanglement of the Vasa, Habsburg and Wittelsbach Dynasties”, The Court Historian 25/3 (2020): 201–219.
Hengerer Mark, „Verzaichnus, wie [...] durch die cammerpersonen gediennt würdet. Edition einer Beschreibung des Kammerdienstes am Grazer Hof des 16. Jahrhunderts aus dem Bayerischen Hauptstaatsarchiv München”, Zeitschrift des Historischen Vereines für Steiermark 105 (2014): 45–91.
Nolde Dorothea, „Was ist Diplomatie und wenn ja, wie viele? Herausforderungen und Perspektiven einer Geschlechtergeschichte der frühneuzeitlichen Diplomatie”, Historische Anthropologie 21/2 (2013): 179–198.
Thiel Viktor, „Die innerösterreichische Zentralverwaltung 1564–1749. I. Die Hofund Zentralbehörden Innerösterreichs 1564–1625”, Archiv für österreichische Geschichte 105/1 Hälfte (1917): 1–210.
Copyright (c) 2025 Uniwersytet Ignatianum w Krakowie
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung - Keine Bearbeitungen 4.0 International.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
