Polonica greckie
Korespondencja z o. Tadeuszem Kuczyńskim SJ (1830–1856)
Abstrakt
Celem szkicu jest dostarczenie tekstów źródłowych do studiowania historii Kościoła katolickiego w XIX wieku. Chodzi głównie o korespondencję o. Tadeusza Kuczyńskiego SJ. Jest to mały przyczynek do historii jezuitów oraz historii Polski, Grecji i Turcji. Dotyczy burzliwego okresu w historii Towarzystwa Jezusowego, czasu odradzania się zakonu w Europie i na świecie. Był to także trudny moment w historii Europy. Grecja powoli zdobywała niepodległość. Rozdarta przez zaborców Rzeczpospolita szarpana była nieudanymi powstaniami. Turcja walczyła z ruchami niepodleg- łościowymi. Jezuici – wygnani z Rosji i Prus – dotarli między innymi na wyspy Morza Egejskiego, gdzie podjęli pracę misyjną prowadzoną przez ich współbraci jeszcze przed likwidacją zakonu w 1773 roku. Przedmiotem badań, których rezultaty są przedstawione w niniejszym szkicu, są zasoby Archiwum Jezuitów w Atenach, omówione pod kątem poloników. Były to pierwsze próby eksploracji zasobów wspomnianego archiwum. W czasie podróży studyjnej do Aten w 2018 roku dyrektor Archiwum Jezuitów w Atenach o. Gabriel Marangos SJ udostępnił mi część korespondencji jezuitów polskich, która jest zachowana w Archiwum Ateńskim SJ. Metoda badań polegała na przeglądnięciu udostępnionych zasobów i stworzeniu fotograficznej dokumentacji. Nie jest to praca kompletna. Zostały przeglądnięte tylko te teczki, które przypisane są do polskich jezuitów. Według dyrektora Archiwum, istnieją jeszcze inne polonika w teczkach związanych z opisem dzieł prowadzonych przez polskich zakonników.
Jezuitom greckim i francuskim pragnę w tym miejscu wyrazić wdzięczność za zgromadzenie i przechowanie dokumentów. Dziękuję także władzom Akademii Ignatianum w Krakowie za umożliwienie podróży studyjnej. Pierwsza część artykułu to krótki zarys historyczny dotyczący obecności jezuitów w Grecji. Następnie przedstawiłem odkryte teksty źródłowe: listy pisane do o. Kuczyńskiego. Nie jest to cała korespondencja. Pozostałe listy, fragmenty diariusza domowego, ksiąg dotyczących bicia w dzwony i przyjmowanych darowizn oraz diariusza osobistego zostaną przedstawione w przygotowywanej publikacji książkowej. Poszukiwania w Archiwum Jezuitów w Atenach miały charakter pilotażowy. Wymagają dalszych studiów.
Bibliografia
Kuczyński Tadeusz, Diariusz Ojca Tadeusza Kuczyńskiego t. 2, rok 1824–1849. 1849. Tinos: rękopis, Archiwum Towarzystwa Jezusowego Kraków, rkps 586. Mancinelli Julius, De missione nostra Constantinopolim. Narratio patris Julii Mancinelli, Roma: Gallia 101, Archivum Romanum Societatis Iesu, 2–8.
Dunin-Karwicki Józef, „Opisanie wjazdu do Stambułu Rafała Leszczyńskiego, wojewody łęczyckiego, generała wielkopolskiego, posła wielkiego od Naj. Króla Jegomości Polskiego i Rzeczypospolitej do Porty Ottomańskiej i Relacja solennej jego audjencji u Cesarza Tureckiego w 1700 roku. Spisał i ułożł ze spółczesnych źródeł Józef Dunin Karwicki”, Biblioteka Warszawska 3, (1882).
Gościecki Franciszek, Poselstwo wielkie Jasnie Wielmoznego Stanisława Chomen towskiego [...] od Nayiaśnieysego Augusta II. Krola Polskiego [...] do Achmeta IV. Sołtana tureckiego. Wielkiego z pełną mocą posła z Szczęśliwym skutkiem przez lata 1712. 1713. 1714. odprawione. Potomnych czasow pamięci y wdzięcz ności podane w rzetelnym iegoż opisaniu. przez x. Franciszka Goscieckiego (Lwów: Drukarnia Collegium Societatis Jesu, 1732).
Korsak Antoni, Dictionarium LatinoPolonum (Połock: Drukarnia Jezuitów, 1796).
Aulich Mansuet, Dziennik 12letniej misji apostolskiej na Wschodzie, część II (Kraków: Wydawnictwo Dzieł Katolickich, 1850).
Belin François, Histoire de la latinité de Constantinople (Paris: Alphonse Piccard et fils, 1894).
Brown Józef, Biblioteka pisarzów assystencyi polskiej Towarzystwa Jezusowego (Poznań: Wydawnictwo Ludwika Merzbacha, 1862).
Brucker Joseph, La Compagnie de Jesus. Esquisse de son Institut et de son histoire (1521–1773) (Paris: Gabriel Beauchesne, 1919), reprint: Fergoten Books 2017. Carayon Auguste, Relations inédites des missions de la Compagnie de Jésus à Constantinople et dans le Levant (Poitiers: H. Oudin, 1864).
Chomętowski Władysław, Pielgrzymki do Ziemi Świętej i sąsiednich krain (Warszawa: Drukarnia J. Korzeniowskiego, 1874).
Czermiński Marcin Z Grecji i Krety (Kraków: Nakładem Redakcyi Missyj Katolickich, 1902)
Dziura Ryszard, Krusiński Tadeusz, w Encyklopedia Katolicka, T. 9, red. nacz. Andrzej Szostek (Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1994), kol. 1384.
Encyklopedia Wiedzy o Jezuitach na ziemiach Polskich i Litwy 1564–1995, red. Ludwik Grzebień (Kraków: Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego – Wydawnictwo WAM, 1996).
Fouqueray Henri, Histoire de la Compagnie de Jésus en France, III, IV, V (Paris: Bureaux des Etudes, 1922–1925).
Hofmann Georg, Il vicariato apostolico di Constantinopoli (Roma: Pontificio Istituto Orientale, 1935.
Homa Krzysztof, Polish Jesuits in Greece from the 17th to the 21st Centuries, wystąpienie podczas International Academic Conference „1018–2018: A millennium of Polish-Greek diplomatic contacts. 1000 years of Greeks in Poland”, Wrocław 7–9 November 2018.
Inglot Marek, La Compagnia di Gesù nell’impero Russo (1772–1820) e la sua parte nella restaurazione generale della Compagnia (Roma: Editrice Pontificia Università Gregoriana, 1996).
Lebon Gabriel, Missionnaires Jesuites du Levant dans L’Ancienne Compagnie (1523–1820) (Beyrouth: maszynopis 1935).
Μarangos (Mαραγκος) Γαβριηλ, Η Παναγια. Ναος και Μονη Ιησουιτων σε πορεια μεσα από ιστορικες μνημες μιας πνεθματικης παρουσιας στην Ανω Συρο (Ateny: Wydawnictwo Instytutu Nauk Humanistycznych, 2012).
Nilles Nicolaus, Symbolae ad illustrandam historiam ecclesiae orientalis in terris coronae S. Stephani (Insbruck: Oeniponte–Libreria F. Rauch, 1885).
Romanon Gaetano, Cenni storici della missione della Compagnia di Gesu in Grecia (Palermo: Bondì, 1912).
Roussos (Ρουσσος-Μηλιδωνης) Μαρκος. Ιησουιτες στον ελληνικο χωρο (1560– 1916). ΚΕΟ, Αθηνα (Ateny: Centrum Konferencyjno-Wystawowe, 1991).
Sommervogel Charles, Bibliothèque de la Compagnie de Jésus (Bruxelles–Paris: Pickard, 1890).
Wiśniewski Grzegorz, Aulich Mansuet, w Encyklopedia Katolicka, T. 1, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski (Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1985), kol. 1131.
Załęski Stanisław, Jezuici w Polsce. Prace misyjne nad ludem 1648–1773, T. 3 (Lwów: Drukarnia Ludowa, 1902).
Hofmann Georg, „Apostolato dei gesuiti nell’Oriente Greco 1583–1773”, Orien talia Christiana Periodica 2 (1936).
Hofmann Georg, „La Chiesa Cattolica in Grecia 1600–1830”, Orientalia Chri stiana Periodica 2 (1936).
Hofmann Georg, „Vescovadi cattolici della Grecia”, Orientalia Christiana Ana lecta 107 (1936) (Tinos).
Hofmann Georg, „Vescovadi cattolici della Grecia”, Orientalia Christiana Ana lecta 112 (1937) (Syros).
Inglot Marek, „Jezuici w Imperium Rosyjskim (1772–1820) i przywrócenie Towarzystwa Jezusowego (1814)”, Studia Bobolanum 1 (2015): 23–40.
Knopek Jacek, „Działalność misyjna i oświatowo-społeczna polskich duszpasterzy w Grecji w XIX i początku XX wieku”, Nasza Przeszłość 88 (1997): 295–309.
Knopek Jacek, „Polscy podróżnicy w Grecji w XVIII i na początku XX wieku”, Studia Polonijne 25 (2004): 59–74.
Kowalski Tadeusz, „O. Michał Ignacy W.T.J. i jego prace tureckie”, Misje Kato lickie 54/3 (1935): 65–70.
Pollak Roman, „Przedrozbiorowa polska literatura orientalna i zapomniany poemat F. Gościeckiego”, Sprawozdania z prac naukowych PAN, 4/3 (1961): 63–65. Popławski Stanisław, „Krusiński Tadeusz SJ – misjonarz, dyplomata, pisarz, uczony”, Studia Bobolanum 2 (2015): 105–127.
Reychman Jan, „Dzieje duszpasterstwa polskiego nad Bosforem”, Nasza Prze szłość 33/7 (1969): 167–189.
Mantovani Davide, 7 febbraio – 6 marzo 1831. Un mese di rivoluzione, https:// museorisorgimentoresistenzaferrara.wordpress.com/archivio (dostęp: 22.06.2019).
Wnuk Anna, „Wojna, służba publiczna i Kościół w życiu szlacheckiej rodziny Szornelów herbu Dołęga”, Głos Ziemi Urzędowskiej 2011, http: gokurzedow. pl/u/gzu11/5.pdf, 40–46 (dostęp: 2.05.2018).
http://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bsoffi.html (dostęp: 28.04.2020).
Copyright (c) 2021 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
