Bez nagrody?

Ludzie pióra w kręgu dworu króla Zygmunta Augusta

Abstract

Ponad wiek dyskusji nie doprowadził do wypracowania definicji „królewskiego patronatu”, która nie budziłaby istotnych wątpliwości, ani do porozumienia co do tego, co w XVI w. stanowiło działalność patronacką. Pomimo znaczącego postępu w badaniach nad kulturą epoki Zygmunta Augusta i jego osobą, nie przyniosło to także bardziej wyważonej oceny jego relacji z ludźmi pióra, opartej na szerokiej bazie źródłowej. W interesującym nas okresie wśród sposobów opieki nad ludźmi pióra szczególnie widoczne są cztery formy: zatrudnienie w kancelarii królewskiej lub bibliotece, nadawanie urzędów i majątków, nobilitacja oraz dopuszczenie do królewskiego stołu, a ponadto stypendia na studia, które nie wiązały się z pełnieniem funkcji dworskich, oraz wypłacane twórcom pieniądze. Wszystkie te formy można dostrzec w działalności Zygmunta Augusta. Sposoby, w jakie król wpływał na rozwój kariery i życiowe szanse literatów w swoim otoczeniu dworskim – dziś często niedoceniane – były dobrze rozumiane i doceniane przez jego współczesnych. Przebywanie w otoczeniu monarchy – wśród dworzan, lecz częściej w kancelarii królewskiej – nawet jeśli współcześnie niechętnie postrzega się je w kategoriach patronatu, było, jak można sądzić na podstawie biografii kilkudziesięciu osób, które uzyskały królewskie wsparcie, czymś oczekiwanym, pożądanym i cenionym. Wydaje się też, że stanowiło kluczowy etap oraz sposób budowania pozycji literackiej. Co więcej, w Polsce tego okresu, a także później, normą było przechodzenie etapu inicjacji kulturowej i społecznej w ośrodkach dworskich – magnackich, biskupich, a najlepiej królewskich.