Podróż do Rosji biskupa Gawliny w świetle relacji spisanej przez jego kapelana o. Marcina Chrostowskiego1

Abstract

Celem artykułu było ukazanie niepublikowanej dotąd relacji przybliżającej podróż z Wielkiej Brytanii do ZSRR, podjętą przez biskupa polowego Józefa Gawlinę. Autorem relacji był dominikanin o. Marcin Chrostowski, który był kapelanem bpa Gawliny i towarzyszył mu w całej podróży. Tekst będący przedmiotem edycji jest przechowywany w spuściźnie o. Chrostowskiego w zbiorach Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów w Krakowie. Pewne jego pomniejsze fragmenty ogłoszono w biografii o. Marcina Chrostowskiego, pozbawione są one jednakże komentarza krytycznego. Tekst poniższej edycji obejmuje fragment relacji przybliżający podróż z Wielkiej Brytanii do Teheranu, dalsza część, ukazująca kolejne etapy podróży, została zarówno wyczerpująco omówiona w literaturze, jak również ukazała się drukiem w publikacjach o. Chrostowskiego, które niedawno zostały ponownie wydane drukiem i opatrzone wnikliwym komentarzem przez Jerzego Myszora. Opis pióra o. Marcina Chrostowskiego daje możliwość wglądu w nieznane szczegóły związane z przebiegiem samej trasy, osobami, z którymi stykał się biskup polowy, oraz co zrozumiałe – z warunkami, w jakich przyszło duchownym podróżować. Otrzymujemy opis podróży drogą morską na słynnych polskich transatlantykach „Sobieskim” i „Batorym”. I tak przebiegała ona z Greenock do Gibraltaru, następnie do Tokardi, drogą powietrzną poprzez Nigerię, Kamerun Francuski, Kongo Belgijskie, Sudan, aż do Kairu. Stamtąd dopiero przez Palestynę, Jordanię i Irak podróżnicy dotarli do Teheranu. Opis podróży pióra o. Chrostowskiego przynosi wiele nowych informacji, jest on też znacznie bardziej osobisty, nie jest pozbawiony emocjonalnych wątków czy wręcz słów podziwu kierowanych pod adresem bpa Gawliny. Dominikanin sporo uwagi poświęcił nie tylko na ukazanie kontaktów ze spotykanymi po drodze polskimi oficerami, ale i nie krył podziwu dla zmieniającej się i zaskakującej przyrody, którą obserwował z okien samolotu, podróżując nad Afryką.