Uwagi o poźnośredniowiecznych i nowożytnych peregrynacjach podejmowanych przez braci kaznodziejów
Abstrakt
Celem artykułu jest zapoznanie czytelnika z pielgrzymkami podejmowanymi przez dominikanów z prowincji polskiej i ruskiej w późnym średniowieczu (druga połowa XV w.) oraz w okresie nowożytnym (XVI–XVIII w.). Zgodnie z konstytucjami dominikańskimi wszyscy bracia przed opuszczeniem swojej prowincji potrzebowali specjalnego pozwolenia wydanego przez ich władze. Zezwolenia takie znajdują się wśród innych materiałów, które zostały przygotowane do przyszłej edycji przez o. R.F. Madurę i są obecnie przechowywane w bibliotece krakowskiego klasztoru dominikanów oraz w Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów. Studiowanie takich zezwoleń pozwala znaleźć miejsca, które były tak ważne dla ich religijności, jak Bolonia, Rzym czy Soriano.
Bibliografia
Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów: APPD, rkps Kn 73 – Kartoteka biograficzna dominikanów polskich: litery a, b, c, d, f, g, h, j, k, l, m, n, o, p, r, s, t, w.
Biblioteka Dominikanów w Krakowie: Madura, R.F. (wyd.) (b.d.). Supplementum ex Registris litterarum magistrorum et procuratorum generalium OP (a. 1608–1701), cz. 1. Kraków [mps]. Madura, R.F. (wyd.) (b.d.). Supplementum ex registris actorum regiminis rev. morum magistrorum generalium et procuratorum generalium OP (a. 1700–1800), cz. 2, t. 1–2. Kraków [mps].
Arakiełowicz, S. (2016). Itinerarium Romanum (1723). Podróż Rzymska (1723). B. Rok (wstęp i oprac.). Kraków–Wrocław: Księgarnia Akademicka.
Bohusz, F.K. (2014). Dzienniki podróży. F. Wolański (wstęp i oprac.). Kraków–Wrocław: Księgarnia Akademicka.
Die Aufzeichnungen des Dominikaners Martin Gruneweg (1562 – ca. 1618) über seine Familie in Danzig, seine Handelsreisen in Osteuropa und sein Klosterleben in Polen (2008). A. Bues (wyd.), t. 1–4. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
Filipecki, I.S. (2014). Opisanie podróży rzymskiej na kapitułę generalską z świętego posłuszeństwa odprawionej przez ks. Stanisława kapucyna na ten czas kustosza generalnego w roku 1789. W: B. Rok (red.), Świat kultury staropolskiej. Teksty źródłowe i studia. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 40–126.
Kleczewski, S. (2016). Itinerarium Romanum (1750). Podróż Rzymska (1750). B. Rok (wstęp, oprac.) i M. Chachaj (oprac.). Kraków–Wrocław: Księgarnia Akademicka.
Lanhaus, J. (2014). Opis podróży. Itinerarium (1768–1769). B. Rok, M. Chachaj (oprac.) i M. Forycki (współpr.). Kraków–Wrocław: Księgarnia Akademicka.
Loca peregrinationis terre sancte. Czternastowieczny przewodnik po Ziemi Świętej (2006). W. Mruk (wstęp, przyp.). Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”.
Madura, R.F. (red.) (1972). Acta Capitulorum Provinciae Poloniae Ordinis Praedicatorum. Roma: Pontificium Institutum Studiorum Ecclesiastocorum.
Pielgrzymka Piotra Rindfleischa z Wrocławia do Ziemi Świętej w 1496 roku (2005). D. Adamska i J. Szymański (wstęp, komentarz). Gliwice: Fundacja „Zamek Chudów”.
Starzyński, M. (2012). Pielgrzymka krakowskiego Duchaka na Górę Synaj w 1471, Rocznik Krakowski, t. 78, 147–157.
Summarium constitutionum declarationum et ordinationum, pro regimine sacri Ordinis Praedicatorum. Adiectis particulis privilegiorum et constitutionum Sedis Apostolicae, nec non Decretorum Concil. Tridentini, ac sacrarum Congregationum DD. Cardinalium iuxta ciuiuslibet Tractatus exigentiam. Item summarium constitutionum, et ordinationum emanatarum pro bonis moribus Monialium, ac Personarum tertii habitus sub cura eiusdem Ordinis existentium (1619). Collectum labore et studio P. Mag. F. Petri Martyris festi Vrceani, eiusdem Ordinis Professoris, Parisiis: Apud Michaelem Sonnium, via Iacobeas sub Scuto Basiliensi.
Zawadzki, R. (2014). Diarium itineris Remigii Zawadzki Romam pro capitulo generali peregrinantis (1750). Diariusz podróży Remigiusza Zawadzkiego pielgrzymującego do Rzymu na kapitułę generalną (1750). M. Chachaj (oprac.). Kraków–Wrocław: Księgarnia Akademicka.
Barącz, S. (1861). Rys dziejów Zakonu Kaznodziejskiego w Polsce. Lwów: nakł. W. Manieckiego.
Barycz, H. (1938). Polacy na studiach w Rzymie w epoce Odrodzenia (1440–1600). Kraków: nakł. Polskiej Akademii Umiejętności.
Barycz, H. (1971). Z epoki renesansu, reformacji i baroku. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Bues, A. (2009). Dominikanin Martin Gruneweg (1562 – po 1615) i jego pamiętniki. W: A. Markiewicz i M. Miławicki OP (red.), Dominikanie na ziemiach polskich w epoce nowożytnej. Kraków: Wydawnictwo Esprit SC, 63–89.
Duchniewski, F.J. OFMCap (2010). Diariusz polskiego kapucyna z XVIII wieku. W: M. Marczewski (red.), „…nam et Ecclesia quotidie gignit Ecclesiam”. Praca zbiorowa poświęcona śp. Markowi Budziarkowi. Lublin: Polihymnia, 61–77.
Kaczmarek, H. (2020). Bliskowschodnie podróże Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki” i inne szkice. Warszawa: Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych Polskiej Akademii Nauk.
Kaczmarek, K. (2008a). Mobilność dominikanów ze śląskiej kontraty polskiej prowincji Zakonu Kaznodziejskiego w XV wieku. W: A. Barciak (red.), Święty Jacek Odrowąż i dominikanie na Śląsku. Katowice: Polska Akademia Nauk. Oddział w Katowicach, 146–171.
Kaczmarek, K. (2008b). Średniowieczne podróże wielkopolskich dominikanów. Studia Periegetica, nr 2: Podróże, drogi i szlaki kulturowe, 55–71.
Kamecka, M. (2012). „Do cudzych krajów”. Edukacyjne podróże szlachty polskiej do Francji w epoce saskiej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Kowalski, M.D. (2015). Po łaski duchowe i korzyści doczesne. Polacy w Rzymie i w kurii papieskiej w XV wieku. W: M. Wrześniak i A. Bender (red.), Polak we Włoszech. Włoch w Polsce. Sztuka i historia. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 33–46.
Kucharski, A. (2013). Theatrum peregrinandi. Poznawcze aspekty staropolskich podróży w epoce późnego baroku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Kurzyński, P. (2018). Św. Franciszek z Asyżu – włoskie podróże staropolskich reformatów Stanisława Kleczewskiego oraz Remigiusza Zawadzkiego do Rzymu w 1750 roku. Wieki Stare i Nowe, 13(18), 85–114. DOI: 10.31261/WSN.2018.18.06.
Kwapis, O. (2014). Do Rzymu! Sztuka i wielkie jubileusze (1300–1575). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Manikowska, H. (2008). Jerozolima – Rzym – Compostela. Wielkie pielgrzymowanie u schyłku średniowiecza. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Markiewicz, A. (2011). Podróże edukacyjne w czasach Jana III Sobieskiego: Peregrinationes Jablonovianae. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Markiewicz, A. (2022). Kilka uwag o problemach edycji nowożytnych relacji podróżniczych. W: A. Perłakowski (red.), Edytorstwo źródeł: od instrukcji do edycji. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, 81–109.
Mączak, A. (1980). Życie codzienne w podróżach po Europie w XVI i XVII wieku. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Miławicki, M. i Szymborski, W. (2010). „Vir sapientiae et morum probabitate clarus”. Regensi studium generalnego polskiej prowincji dominikanów w XVII w. Przegląd Tomistyczny. t. XVI, 125–225.
Müller, W. (1986). Pielgrzymi polscy w Rzymie w XVIII wieku. Roczniki Humanistyczne, t. 34, z. 2, 357–365.
Müller, W. (1989). Pielgrzymi do Rzymu w XVIII wieku. W: J. Homerski, J. Kondziela, J. Krukowski, J. Zdybicka i J. Ziółek (red.), Kiedy nie ustała wiara. Katolicki Uniwersytet Lubelski przed wizytą Ojca Świętego Jana Pawła II. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 553–574.
Osiecka-Samsonowicz, H. (2015). Rzymskie wizyty polskich królewiczów. W: M. Wrześniak i A. Bender (red.), Polak we Włoszech. Włoch w Polsce. Sztuka i historia. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 87–102.
Ossowska-Kulińska, K. (2022). Przestrzeń Ziemi Świętej w szesnastowiecznych deskrypcjach polskich pielgrzymów. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Ozorowski, E. (1981). Grocholski Walerian Mateusz h. Syrokomla. W: H.E. Wyczawski OFM (red), Słownik polskich teologów katolickich, t. 1: a–g. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 585–586.
Ozorowski, E. (1982). Mikołaj z Mościsk (Moscicensis, Mościcki). W: H.E. Wyczawski OFM (red), Słownik polskich teologów katolickich, t. 3: m–r. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 118–120.
Ozorowski, E. (1982). Mikołaj z Mościsk (Moscicensis, Mościcki). W: H.E. Wyczawski OFM (red), Słownik polskich teologów katolickich, t. 3: m-r. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 118–120.
Quirini-Popławska, D. i Burkiewicz, Ł. (red.) (2014). Itinera clericorum. Kulturotwórcze i religijne aspekty podróży duchownych. Kraków: Akademia Ignatianum – Wydawnictwo WAM.
Rok, B. (2000). Kilka uwag o zainteresowaniach starożytniczych polskich peregrynantów z drugiej połowy XVIII wieku. W: B. Popiołek (red.), Człowiek w teatrze świata. Studia o historii i kulturze dedykowane Profesorowi Stanisławowi Grzybowskiemu z okazji osiemdziesiątych urodzin. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 297–305.
Rok, B. (2001a). Europejskie podróże duchowieństwa małopolskiego XVIII wieku. W: W. Kowalski i J. Muszyńska, Kościół katolicki w Małopolsce w średniowieczu i we wczesnym okresie nowożytnym. Kielce–Gdańsk: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, 455–465.
Rok, B. (2001b). Polskie podróże do Rzymu na jubileusz roku 1700. W: I. Panic (red.), Dyplomacja, polityka, prawo. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Henrykowi Kocójowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 305–311.
Rok, B. (2005). Staropolskie opisy podróży jako źródła historyczne. Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia, nr 171, 519–524.
Rok, B. (2010). Europejskie relacje podróżnicze franciszkanów polskich XVIII w. – poszukiwanie sacrum odnajdowanie profanum. Kościół w Polsce. Dzieje, IX, 245–264.
Rok, B. (2011). Staropolscy duchowni na szlakach turystycznych Europy w XVIII wieku. W: E. Kościak (red.), Społeczny wymiar turystyki. Wrocław: GAJT, 9–25.
Rok, B. (2014a). Podróże staropolskich kapucynów do Rzymu – poznawczy charakter dawnych wojaży. W: B. Rok (red.), Świat kultury staropolskiej. Teksty źródłowe i studia. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 197–216.
Rok, B. (2014b). Rzym papieski w relacjach Polaków XVIII wieku. W: A. Roćko (red.), Polski Grand Tour w XVIII i początkach XIX wieku. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 313–332.
Rok, B. (2017). Kontakty interpersonalne staropolskich podróżników stanu duchownego w XVIII wieku. Saeculum Christianum, t. 24, 198–215.
Rok, B. i Wolański, F. (red.). (2016). Staropolskie podróżowanie. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Saczyńska, M. i Wółkiewicz, E. (red.) (2012). Samotrzeć, w kompanii czy z orszakiem? Społeczne aspekty podróżowania w średniowieczu i w czasach nowożytnych. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii PAN.
Sajkowski, A. (1973). Włoskie przygody Polaków wiek XVI–XVIII. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Skoczyński, M. (2020). Polska i Polacy w opinii dominikanina – gdańszczanina Martina Grünewega OP (zm. po 1615). W: T. Gałuszka OP i K. Matyja (red.), Dominikanie o Polsce i Polakach od XIII do XX wieku. Poznań: W drodze, 225–238.
Smołucha, J. (2000). Pielgrzymki Polaków do Rzymu w XVI wieku. Przyczynek do dziejów jubileuszy chrześcijaństwa. Nasza Przeszłość, t. 94, 221–244.
Szymborski, W. (2007). Nieznane źródło do dziejów pielgrzymek do Ziemi Świętej. Krakowski Rocznik Archiwalny, t. 13, 143–153.
Szymborski, W. (2008). Uwagi o średniowiecznych i wczesnonowożytnych paszportach dla pielgrzymów udających się z Polski do Rzymu i Jerozolimy. W: J. Smołucha, A. Waśko, T. Graff i P.F. Nowakowski (red.), Historia vero testis temporum. Kraków: Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, 307–313.
Szymborski, W. (2017). Ze Lwowa poprzez Włochy, Austrię do odrodzonej Polski – sylwetka i dorobek naukowy O. Romana Fabiana Madury. Res Gestae. Czasopismo historyczne, nr 4, 96–121.
Świętochowski, R. (1975). Szkolnictwo teologiczne dominikanów. W: M. Rechowicz (red.), Dzieje teologii katolickiej w Polsce, t. II: Od odrodzenia do oświecenia, cz. 2: Teologia neoscholastyczna i jej rozwój w akademiach i szkołach zakonnych. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 211–285.
Świętochowski, R. i Chruszczewski, A. (1975). Polonia Dominicana apud extraneos: 1520–1800. W: J. Kłoczowski (red.), Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222–1972, t. II. Warszawa: Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów, 467–572.
Wojtkiewicz-Rok, W. i Rok, B. (2017). Europejskie infirmerie zakonne i szpitale w opisach podróżniczych polskich duchownych XVIII wieku. W: A. Stroynowski (red.), Historia na źródłach oparta. Studia ofiarowane Profesorowi Tadeuszowi Srogoszowi w 65. rocznicę urodzin. Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, 823–832.
Wolański, F. (2011). Między turystyką a peregrynacją – kulturowe uwarunkowania fascynacji staropolskich podróżników przestrzenią miast. W: E. Kościak (red.), Społeczny wymiar turystyki. Wrocław: GAJT, 25–30.
Wolski, T.S. (2021). Sławna pielgrzymka do Jerozolimy ciągnąca się przez trzy znakomitsze części świata, M. Chachaj i B. Rok (wstęp i oprac.). Kraków: Księgarnia Akademicka.
Żal-Kędzior, A. (2010). Obraz Ziemi Świętej w polskim piśmiennictwie geograficznym i podróżniczym osiemnastego wieku. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Żołądź-Strzelczyk, D. (1996). Peregrinatio akacemica: studia młodzieży polskiej z Korony i Litwy na akademiach i uniwersytetach niemieckich w XVI i pierwszej połowie XVII wieku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Żołądź-Strzelczyk, D. (2020). O przedsięwzięciu peregrynacyjej: edukacyjne wojaże szlachty z Rzeczypospolitej w świetle instrukcji podróżnych. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
Copyright (c) 2023 Perspektywy Kultury
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
