Osadnictwo na Cyprze Lusignanów po podboju łacińskim
Analiza kronik cypryjskich i innych w szerszym kontekście
Abstrakt
Artykuł „Osadnictwo na Cyprze Lusignanów po podboju łacińskim: analiza kronik cypryjskich i innych w szerszym kontekście” stawia sobie za cel przebadanie i porównanie relacji z różnych kronik z XIII do XVI wieku, dotyczących osadnictwa na Cyprze po podboju łacińskim, czyli od końca XII do początku XIII wieku. Omówione zostaną również szczegółowe informacje zawarte w tych kronikach, zarówno pod kątem rozbieżności, które są wynikiem uprzedzeń i stronniczości, jak również pod względem wiarygodności, która zostanie zweryfikowana na podstawie dostępnych źródeł z epoki. Źródła narracyjne, o których mowa, to XIII-wieczna kontynuacja kroniki Wilhelma z Tyru, która dostarcza najpełniejszego opisu osadnictwa łacińskiego i innego na Cyprze po podboju łacińskim; XV-wieczna kronika Leontiosa Makhairasa; anonimowa kronika znana jako „Amadi”, którą można prawdopodobnie datować na początek XVI wieku, chociaż w części dotyczącej XIII-wiecznej historii Cypru czerpie z wcześniejszych źródeł; kronika Florio Bustrona z XVI wieku; dwie kroniki Stefana z Lusignan – „Chorografia” i „Opis Cypru”– obydwie datowane na okres po podboju Cypru przez Turków osmańskich w 1570 roku.
W końcowej części artykułu zbadano, w jakim stopniu informacje o osadnictwie na innych terenach śródziemnomorskich pochodzą z kronik, a w jakim ze źródeł dokumentowych. Podsumowując, można stwierdzić, że różne relacje o osadnictwie na Cyprze po przekazaniu wyspy w 1192 roku Gwidonowi z Lusignan (Guy de Lusignan), królowi Jerozolimy, wykazują różnice pod względem wartości lenn, regionów geograficznych, z których przybyli osadnicy, oraz rodzajów posiadłości, które zostały im przyznane. Łacińskie królestwo Jerozolimy przypomina Cypr pod tym względem, że baza źródłowa dotycząca wczesnego osadnictwa łacińskiego oparta została na materiałach narracyjnych, a nie na dokumentach. Inaczej mają się sprawy w przypadku weneckiej Krety i Rodos pod władaniem Zakonu Szpitalników – tam informacje o przybyciu pierwszych osadników łacińskich zawarte są w całości w źródłach dokumentowych.
Bibliografia
Bustron Florio, „Chronique de l’ île de Chypre”, ed. Louis de Mas Latrie, Col lections des documents inédits sur l’ histoire de France: mélanges historiques V (1886).
„Chronique d’Amadi”, in Chroniques d’ Amadi et de Strambaldi, ed. Louis de Mas Latrie (Paris: Imprimérie Imperiale, 1891).
Chronique d’ Ernoul et de Bernard le Trésorier, ed. Louis de Mas Latrie (Paris: Societé de l’ histoire de France, 1871), 157.
„Eracles: L’ estoire de Eracles empereur et la conquest de la Terre d’ Outre- mer”, in Recueil des historiens des Croisades, Historiens occidentaux, 5 vols. 1844–1895, vol. 2 (1859).
Le cartulaire du chapitre du SaintSépulchre de Jérusalem, In Documents relatifs à l’histoire des croisades, ed. Geneviève Bresc-Bautier (Paris: L’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, 1984).
Lusignan Stephen de, Chorograffia et breve historia dell’ isola de Cipro princi piando al tempo di Noé per il fino al 1572 (Bologna: per Alessandro Benaccio, 1573).
Lusignan Stephen de, Description de toute l’ isle de Chypre (Paris: Chez Guil- laume Chaudiere, 1580).
Makhairas Leontios, Recital concerning the Sweet Land of Cyprus entitled ‘Chroni cle’, 2 vols., ed. and trans. Richard M. Dawkins (Oxford: Clarendon Press, 1932).
Nielen Marie-Adélaïde, Lignages d’Outremer, introduction, notes et edition cri tique, Documents relatifs à l’histoire des croisades, XVIII (Paris: L’Académie des Inscriptions et Belles Lettres, 2003).
Philip of Novara, Le Livre de Forme du Plait, ed. and trans. Peter Edbury (Nicosia: Cyprus Research Centre, 2009).
The Cartulary of the Cathedral of the Holy Wisdom of Nicosia, eds. Nicholas Coureas, Christopher Schabel (Nicosia: Cyprus Research Centre, 1997).
The Chronicle of Amadi translated from the Italian, trans. Nicholas Coureas, Peter Edbury (Nicosia: Cyprus Research Centre, 2015).
The Conquest of Jerusalem and the Third Crusade, Sources in Translation, trans. Peter Edbury (Aldershot: Ashgate Publishing Ltd., 1996).
Barber Malcolm, The Crusader States (Yale: Yale University Press, 2012). Coureas Nicholas, „Provencal Trade with Cyprus in the Thirteenth and Fourteenth Centuries”, Epeterida Kentrou Epistemonikon Ereunon XXII (1996): 69–92.
Coureas Nicholas, „Profits and Piracy: Commerce between Cyprus and Cata- lonia from 1291 to 1420”, Epeterida Kentrou Epistemonikon Ereunon XXIII (1997): 27–55.
Coureas Nicholas, „The Migration of Syrians and Cypriots to Hospitaller Rhodes in the Fourteenth and Fifteenth Centuries”, in The Hospitallers, the Medi terranean and Europe: Festschrift for Anthony Luttrell, eds. Karl Borchardt, Nikolas Jaspert, Helen J. Nicholson (Aldershot: Ashgate Publishing Ltd., 2007), 101–107.
Coureas Nicholas, „The Perception and Evaluation of Foreign Soldiers in the Wars of King Peter I of Cyprus: The Evidence of the Cypriot Chronicles and its Shortcomings”, The Medieval Chronicle 11 (2017): 108–126.
Edbury Peter, The Kingdom of Cyprus and the Crusades 1191–1374 (Cambridge: Cambridge University Press, 1991, 19942).
Edbury Peter, „The Lusignan Regime in Cyprus and the Indigenous Population”, in Kingdoms of the Crusaders from Jerusalem to Cyprus, XX, ed. Peter Edbury (Farnham: Ashgate Publishing Ltd., 1999), 1–9.
Edbury Peter, „Ernoul, Eracles and the beginnings of Frankish Rule in Cyprus, 1191–1232”, in Medieval Cyprus, A Place of Cultural Encounter, eds. Sabine Rogge, Michael Grünbart (Münster: Waxmann Verlag GmbH, 2015), 29–51.
La continuation de Guillaume de Tyr (1184–1197), ed. Margaret Ruth Morgan (Paris: P. Geuthner, 1982).
Luttrell Anthony, „Settlement on Rhodes, 1306–1366”, in idem, The Hospitallers of Rhodes and their Mediterranean World (Aldershot: Ashgate Publishing Ltd., 1992), 273–281.
Mas Latrie Louis de, Histoire de l’île de Chypre sous le règne des princes de la maison de Lusignan, vol. 2 (Paris: Imprimerie Impériale, 1852–1861).
McKee Sally, Uncommon Dominion: Venetian Crete and the Myth of Ethnic Purity (Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2000).
Prawer Joshua, „Burgage-tenure” in idem, Crusader Institutions (Oxford: Oxford University Press, 1980, 19982), 250–262.
Richard Jean, „L’ abbaye cistercienne de Jubin et la prieuré Saint-Blaise de Nicosie”, in idem, Orient et Occident au Moyen Age: Contacts et relations (XXeXVe s.) (London: Variorum Reprints, 1976), 63–74.
Richard Jean, „L’ordonnance de décembre 1296 sur le prix du pain à Chypre”, in idem, Orient et Occident au Moyen Age: Contacts et Relations (XIIe–XVe s.) (London: Variorum Reprints, 1976, 19974), 45–51.
Richard Jean, „Un monastère grec de Palestine et son domaine chypriote”, in idem, Croisades et Etats latins d’Orient. Points de vue et Documents (London: Routledge, 1992), 61–75).
Riley-Smith Jonathan, The Feudal Nobility of the Kingdom of Jerusalem 1174–1277 (Basingstoke: Palgrave-Macmillan, 1973, 20022).
Copyright (c) 2021 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
