Kościół grecki na Cyprze łacińskim i weneckim 1191–1570
Abstrakt
Po łacińskim podboju Cypru i ustanowieniu dynastii Lusignanów Kościół grecki stanął w obliczu poważnych problemów. Duża część jego majątku została skonfiskowana przez nowych łacińskich władców, w latach 20. XII w. liczba jego biskupstw została zredukowana do czterech, a każde z nich podlegało łacińskiemu biskupowi diecezjalnemu. Na mocy postanowień Bulli Cypriańskiej z 1260 r. diecezje przyjęły prymat papieski, a po śmierci Germanosa przestały mieć własnego arcybiskupa. Ograniczono liczbę mnichów w greckich klasztorach, a odmowa przyjęcia przez nich ważności łacińskiego niekwaszonego pieczywa eucharystycznego doprowadziła do męczeńskiej śmierci trzynastu z nich w 1231 r. Mimo to Kościół grecki przezwyciężył te trudności, a nawet wzmocnił swoją pozycję w późniejszym okresie panowania Lusignanów i Wenecjan. W tekście wyjaśniono kilka powodów tej zdolności do przetrwania i utrzymania lojalności większości mieszkańców. Niewielka liczba łacinników na Cyprze, skupionych głównie w miastach Nikozja i Famagusta, sprawiała, że obawiali się oni wchłonięcia przez znacznie liczniejszych Greków i dlatego byli skłonni tolerować grecki Kościół unicki, który formalnie akceptował prymat papieski. Ogromna odległość dzieląca Cypr od Rzymu i Awinionu, wraz z rosnącą absencją wśród łacińskiego kleru od końca XIV w., uniemożliwiała egzekwowanie papieskich dyrektyw. Rosnące zagrożenie osmańskie od końca XV w. również sprawiło, że władze weneckie na Cyprze niechętnie wdrażały papieskie nakazy, które mogłyby rozgniewać grecką większość. Ponadto, Kościół grecki na Cyprze utrzymywał kontakt z greckimi patriarchatami Konstantynopola, Antiochii i Aleksandrii, które znajdowały się poza obszarami pod panowaniem Kościoła łacińskiego, a więc nie był odizolowany od prawosławnych chrześcijan podlegających patriarsze Konstantynopola.
Bibliografia
Aristeidou, A. (ed.). (2003). Ανέκδοτα έγγραφα της κυπριακής ιστορίας από το κρατικό αρχείο της Βενετίας. Vol. 4. Nicosia: Cyprus Research Centre.
Beihammer, A. (ed. and trans.). (2007). Griechische briefe und urkunden aus dem Zypern der Kreuzfahrerheit: Die Formularsammlung eines königlichen sekretärs im Vaticanus Palatinus Graecus 367. Nicosia: Cyprus Research Centre.
Coureas, N. & Schabel, C. (eds.). (1997). The Cartulary of the Cathedral of the Holy Wisdom of Nicosia. Nicosia: Cyprus Research Centre.
Coureas, N. (trans.). (2003). The Foundation Rules of Medieval Cypriot Monasteries: Makhairas and St. Neophytos. Nicosia: Cyprus Research Centre.
Coureas, N. (trans.). (2005). George Boustronios, A Narrative of the Chronicle of Cyprus 1456–1489. Nicosia: Cyprus Research Centre.
Dawkins, R.M. (ed. and trans.) (1932). Leontios Makhairas, Recital concerning the Sweet Land of Cyprus entitled “Chronicle”. 2 vols. Oxford: Oxford University Press.
Hofmann, G. (ed.). (1946). Epistolae Pontificae ad Concilium Florentinum Spectantes. Vol. 3. Rome: Pontificium Institutum Orientalium Studiorum. Kezel, A.R. (trans.). (1990). Brigitta of Sweden, Life and Selected Revelations. New York: Paulist Press.
Lusignan, S. (1980). Description de toute l’isle de Cypre. Paris: Chez Guillaume Chaudiere
Maruhn, J. (ed.). (1981). Eine zyprische Fassung eherechtlicher Titel de Epitome. In D. Simon (ed.), Forschungen zur Byzantinischen Rechtsgeschichte, vol. VII, Fontes Minores IV. Frankfurt: Vittorio Klostermann.
Mas Latrie, L. de. (ed.). (1882). Documents nouveaux servant de preuves à l’histoire de l’île de Chypre sous le régne des princes de la maison de Lusignan. Collection des documents inédits sur l’Histoire de France, Mélanges historiques, IV. Paris: Imprimerie Nationale.
Nerantzi-Varmazi, V. (ed.). (1996). Σύνταγμα βυζαντινών πηγών κυπριακής ιστορίας. Nicosia: Cyprus Research Centre.
Richard, J. (ed.). (1983). Le livre des remembrances de la secrète du royaume de Chypre (1468–1469). Nicosia: Cyprus Research Centre.
Schabel, C. (ed.). (2001). The Synodicum Nicosiense and other Documents of the Latin Church of Cyprus. Nicosia: Cyprus Research Centre.
Schabel, C. (ed.). (2010). Papal Letters Concerning Cyprus 1196–1261. Nicosia: Cyprus Research Centre.
Simon, D. (ed.). (1973). Zyprische Prozessprogramme. Munich: Verlag C.H. Beck.
Smet, J. (ed.). (1954). The Life of St Peter Thomas by Philippe de Mézières. Rome: Institutum Carmelitanum.
Aimilianides, A. (2004). Οι ελληνικοί νόμοι της Κύπρου επί Φραγκοκρατίας. Επετερίδα Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, 30, 51–74.
Angelomatos-Tsougaraki, H. (1995). Additions and Corrections to the Cod. Hierosol. Patriarch. 57: Its Links with Cyprus and Palestine. Byzantinische Forschungen, 21, 167–180.
Arbel, B. (2002). The Treasure of Ayios Symeon: A micro-historical analysis of colonial relations in Venetian-ruled Cyprus. Κάμπος: Cambridge Papers in Modern Greek, 10, 1–19.
Arbel, B. (2009). L’elezione dei prelati greci a Cipro durante la dominazione veneziana. In C. Maltezou, A. Tzavara, & D. Vlassi. (eds.), I Greci durante la venetocrazia: Uomini, spazio, idée (XIII–XVIII sec.). Venice: Istituto ellenico di studi byzantini e postbizantini di Venezia, 373–380.
Aristeidou, A. (1993). Η oρθόδoξος Εκκλησία της Κύπρoυ κατά την περίoδo της Βενετoκρατίας. Thesaurismata, 23, 183–205.
Birdachas, S. (2011). Κοινωνία, πολιτισμός και διακυβέρνηση στο βενετικό κράτος της θάλασσας: το παράδειγμα της Κύπρου. Thessalonica: Ekdoseis Vanias.
Coureas, N. (1996). The Orthodox Monastery of Mt Sinai and Papal Protection of its Cretan and Cypriot Properties. In M. Balard (ed.), Autour de la Première Croisade. Paris: Publications de la Sorbonne, 465–484.
Coureas, N. (1997). The Latin Church of Cyprus 1195–1312. Aldershot: Ashgate Publishing Ltd.
Coureas, N. (1998). Conversion on Latin Cyprus: A New Faith or a New Rite? Επετηρίδα Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, 24, 77–86.
Coureas, N. (2010). The Latin Church in Cyprus 1313–1378. Nicosia: Cyprus Research Centre.
Coureas, N. (2012). A Political, Judicial and Ecclesiastical History of Nicosia. In D. Michaelides (ed.), Historic Nicosia. Nicosia: Rimal Publications, 121–136.
Coureas, N. (2019). The Syrian Melkites of the Lusignan Kingdom of Cyprus (1192–1474). Chronos, 40, 75–94.
Edbury, P. (1991, 19942). The Kingdom of Cyprus and the Crusades 1191–1374. Cambridge: Cambridge University Press.
Englezakis, B. (1995). Epiphanius of Salamis, the Father of the Cypriot Autocephaly. In idem, Studies on the History of the Church of Cyprus, 4th–20th Centuries. Aldershot: Ashgate Publishing Ltd., I, 29–40.
Grivaud, G. (2007). Les Lusignan patrons d’ églises grecques. Byzantinische Forschungen, 39, 257–269.
Hackett, J. (1923). A History of the Orthodox Church of Cyprus, trans. K. Papaioannou, vol. 1. Ιστορία της κυπριακής εκκλησίας απ’ αρχής μέχρι της αγγλικής κατοχής του 1878. Athens: Sakellariou Printers.
Herde, P. (2002). The Papacy and the Greek Church in Southern Italy between the Eleventh and the Thirteenth Century. In G.A. Loud & A. Metcalfe (eds.), The Society of Norman Italy. Leiden: Koninklijke Brill NV.
Hill, G. (1948). A History of Cyprus: vol. 3. The Frankish Period 1432–1571. Cambridge: Cambridge University Press.
Kyriacou, C. (2018). Orthodox Cyprus under the Latins, 1191–1571. Lanham, Boulder, New York, London: Lexington Books.
Kyriazes, N. (1950). Τα Μovαστήρια εv Κύπρω. Larnaca: Kheimonides Printers. Mas Latrie, L. de (1855). Histoire de l’île de Chypre sous le règne des princes de la maison de Lusignan: vol. 3. Documents et mémoires. Paris: Imprimerie Impériale.
Mango C. & Hawkins E.J.W. (1966). The Hermitage of St Neophytos and its Wall Paintings. Dumbarton Oaks Papers, 20, 119–206.
Mc Kee, S. (2000). Uncommon Dominion: Venetian Crete and the Myth of Ethnic Purity. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Ntokos, K. (2002). Η εφαρμογή των αποφάσεων της Συνόδου του Trento και η ορθόδοξος εκκλησία της Κύπρου. In C. Maltezou (ed.), Atti del simposio internazionale Cipro-Venezia, comuni sorti storiche. Venice: Istituto ellenico di studi byzantini e postbizantini di Venezia, 209–216.
Olympios, M. (2018), Building the Sacred in a Crusader Kingdom: Gothic Church Architecture in Lusignan Cyprus, c. 1209 – c. 1373. Turnhout: Brepols Publishers.
Richard, J. (1986). Un monastère grec du Palestine et son domaine chypriote. In T. Papadopoullos & B. Englezakis (eds.), Πρακτικά του Δευτέρου Διεθνούς Κυπριολογικού Συνεδρίου, vol. 2. Μεσαιωνικόν Τμήμα. Nicosia: Society of Cypriot Studies, 61–75.
Richard, J. (1992). Culture franque et culture grecque dans les royaumes d’Arménie et de Chypre au XVème siècle. In idem, Croisades et Etats Latins d’Orient. Aldershot: Ashgate Publishing Ltd., XVIII, 399–415).
Rudt de Collenberg, W. (1982/2). Le royaume et l’église de Chypre face au Grand Schisme (1378–1417), d’après les registres des archives du Vatican. Mélanges de l’École française de Rome, 94, 621–701.
Schabel, C. (2010a). Martyrs and heretics, intolerance of intolerance: the execution of thirteen monks in Cyprus in 1231. In idem, Greeks, Latin and the Church in Early Frankish Cyprus. Farnham: Ashgate Publishing Ltd., III, 1–33.
Schabel, C. (2010b). The Greek Bishops of Cyprus, 1260–1340, and the Synodikon Kyprion. In idem, Greeks, Latin and the Church in Early Frankish Cyprus. Farnham: Ashgate Publishing Ltd., IV, 217–234.
Schabel, C. (2012). Ecclesiastical Monuments and Topography. In D. Michaelides (ed.), Historic Nicosia. Nicosia: Rimal Publications, 152–198.
Skoufari, E. (2011). Cipro Veneziana (1473–1571) Istituzioni e culture nel regno della Serenissima. Rome: Viella.
Skoufari, E. (2012). L’arcivescovo Filippo Mocenigo e l’applicazione della riforma Tridentina a Cipro. In B. Arbel, E. Chayes & H. Hendrix (eds.), Cyprus and the Renaissance (1450–1650). Turnhout: Brepols Publishers, 205–230.
Tsirpanlis, Z. (1972). Memorie storiche sulle comunità e chiese greche in Terra d’Otranto (XVI sec.). In M. Maccarone, G.G. Meersseman, E. Passerin d’ Entrèves, & P. Sambin (eds.), La Chiesa greca in Italia dall’ VIII at XVI secolo, vol. 2. Padua: Editrice Antenore, 845–877.
Voisin, L. (2013a). Francs de Chypre et monastères grecques: Le jus patronatus en question. Cahiers du Centre d’Études chypriotes 43, 393–404.
Voisin, L. (2013b). L’Église de Chypre dans les années 1460–1480 d’après la correspondence de Benedetto Soranzo. Thesaurismata 43, 93–114.
Copyright (c) 2021 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
