ADHD a problem dysleksji u dzieci w wieku szkolnym
Abstract
Wśród dzieci z nadpobudliwością psychoruchową, w porównaniu z ich rówieśnikami, znacznie częściej obserwuje się trudności w nauce, co nierzadko wywołuje dysonans pomiędzy „szacowaną” inteligencją dziecka a wynikami w testach osiągnięć szkolnych. Wskazuje się, że ADHD mogą towarzyszyć inne zaburzenia uczenia, do których należą specyficzne trudności w nauce czytania i pisania o charakterze dysleksji rozwojowej; dotyczy to 15-30% osób z ADHD. Celem artykułu jest scharakteryzowanie związków między typowymi objawami dla ADHD oraz dysleksji rozwojowej, na poziomie zaburzeń percepcji wzrokowej, słuchowej oraz motoryki. Z uwagi na częste współwystępowanie obu zaburzeń, można je określić jako zaburzenia łączone, które wymagają kompleksowego postępowania diagnostycznego oraz terapeutycznegoLiteraturhinweise
Abramovitch A, Pizzagalli DA, Reuman L and Wilhelm S (2014), "Anhedonia in obsessive-compulsive disorder: Beyond comorbid depression", Psychiatry Research. (216(2)), pp. 223-229.
Barkley RA (2009), "ADHD. Podjąć wyzwanie" Poznań Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Barkley RA (1990), "Attention deficit hyperactivity disorder. A handbook for diagnosis and treatment" New York Guilford Press.
Bogdanowicz M (2012), "Diagnoza dysleksji rozwojowej", In Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki. Sopot , pp. 121-177. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Carroll JM, Mundy IR and Cunningham AJ (2014), "The roles of family history of dyslexia, language, speech production and phonological processing in predicting literacy progress", Developmental Science. (17(5)), pp. 727-742.
Casey R, Levy SE, Brown K and Brooks-Guun J (1992), "Impaired emotional health in children with mild reading disability", Developmental and Behavioral Pediatrics. (13(4)), pp. 256-260.
Costa, D. de S., Paula JJ, Alvim-Soares Júnior AM, Diniz BS, Romano-Silva MA, Malloy-Diniz LF and Miranda DM (2014), "ADHD inattentive symptoms mediate the relationship between intelligence and academic performance in children aged 6--14", Revista Brasileira de Psiquiatria. (36(4)), pp. 313-321.
Doehring DG (1978), "The tangled web of behavioral research on developmental dyslexia", In Dyslexia. An appraisal of current knowledge. New York , pp. 123-135. Oxford University Press.
DuPaul GJ, Guevremont DC and Barkley RA (1991), "Attention-deficit hyperactivity disorder", In The practice of child therapy. New York , pp. 115-145. Pergamon Press.
DuPaul GJ and Stoner G (2014), "ADHD in the schools: Assessment and intervention strategies" New York Guilford Publications.
Dyrda J (2004), "Style uczenia się dzieci dyslektycznych a wymagania poznawcze szkoły" Gdańsk Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Fischer M, Barkley RA, Edelbrock CS and Smallish L (1990), "The adolescent outcome of hyperactive children diagnosed by research criteria: II. Academic, attentional and neuropsychological status", Journal of Consulting and Clinical Psychology. (58(5)), pp. 580-588.
Gori S and Facoetti A (2015), "How the visual aspects can be crucial in reading acquisition: the intriguing case of crowding and developmental dyslexia", Journal of Vision. (15(1), 8)
Głodkowska J (2004), "Zrozumieć dziecko z nadpobudliwością psychoruchową --- „odczytać” zachowania niezawinione", Biuletyn Informacyjny Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Dysleksji. (28), pp. 74-95.
Hallowell E and Ratey JJ (2004), "W świecie ADHD. Nadpobudliwość psychoruchowa z zaburzeniami uwagi u dzieci i dorosłych" Poznań Media Rodzina.
Hanć T (2006), "Czego się boi dziecko nadpobudliwe?", Remedium. (4(158)), pp. 30-31.
Januszewska E and Januszewski A (2012), "Wybrane formy terapii dzieci z nadpobudliwością psychoruchową", In Dalej w tę samą stronę. Księga jubileuszowa dedykowana profesor Marii Braun-Gałkowskiej. Lublin , pp. 405-427. Wydawnictwo KUL.
Januszewski A and Januszewska E (2012), "Wprowadzenie do diagnozy dzieci z nadpobudliwością psychoruchową", In Dalej w tę samą stronę. Księga jubileuszowa dedykowana profesor Marii Braun-Gałkowskiej. Lublin , pp. 387-404. Wydawnictwo KUL.
Kaiser ML, Schoemaker MM, Albaret JM and Geuze RH (2015), "What is the evidence of impaired motor skills and motor control among children with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD)? Systematic review of the literature", Research in Developmental Disabilities. (36), pp. 338-357.
Klicpera C and Gasteiger-Klicpera B (1993), "Lesen und Schreiben --- Entwicklung und Schwierigkeiten: Die Wiener Längsschnittuntersuchungen über die Entwicklung, den Verlauf und die Ursachen von Lese- und Schreibschwierigkeiten in der Pflichtschulzeit" Bern Huber Verlag.
Kołakowski A, Wolańczyk T, Pisula A, Skotnicki M and Bryńska A (2007), "ADHD --- zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Przewodnik dla rodziców i wychowawców" Gdańsk Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Krasowicz-Kupis G (2016), "Psychologia dysleksji" Warszawa Wydawnictwo Naukowe PWN.
Mihilewicz S (2001), "Nadpobudliwość psychoruchowa", In Dziecko z trudnościami w rozwoju. Kraków , pp. 55-64. Oficyna Wydawnicza ,,Impuls''.
Mihilewicz S (2001), "Współwystępowanie Zespołu Nadpobudliwości z Deficytem Uwagi u dzieci z dysleksją", In Dziecko z trudnościami w rozwoju. Kraków Vol. 65--79 Oficyna Wydawnicza ,,Impuls''.
Opolska T (2000), "Dysleksja i dysgrafia", In Zdrowie i szkoła. Warszawa , pp. 195-202. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Perera H, Shiratuddin MF and Wong KW (2016), "Review of the role of modern computational technologies in the detection of dyslexia", In Information Science and Applications (ICISA), (Seria: Lecture Notes in Electrical Engineering, 376). Singapore , pp. 1465-1475. Springer Verlag.
Pfiffner LJ (2004), "Wszystko o ADHD: Kompleksowy, praktyczny przewodnik dla nauczycieli" Warszawa Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Pinto R, Monzani B, Leckman JF, Rück C, Serlachius E, Lichtenstein P and Mataix‐Cols D (2016), "Understanding the covariation of tics, attention‐deficit/hyperactivity, and obsessive‐compulsive symptoms: A population‐based adult twin study", American Journal of Medical Genetics Part B: Neuropsychiatric Genetics. (171(7)), pp. 938-947.
Przepióra M (2012), "Zaburzenia zachowania a nadpobudliwość psychoruchowa z deficytami uwagi (ADHD)", In Dzieci z zaburzeniami łączonymi. Trudne ścieżki rozwoju. Kraków , pp. 183-215. Wydawnictwo Impuls.
Rabie NZ, Bird TM, Magann EF, Hall RW and McKelvey SS (2015), "ADHD and developmental speech/language disorders in late preterm, early term and term infants", Journal of Perinatology. (35(8)), pp. 660-664.
Rice ML (2016), "Specific language impairment, nonverbal IQ, ADHD, ASD, cochlear implants, bilingualism and dialectal variants: Defining the boundaries, clarifying clinical conditions and sorting out causes", Journal of Speech, Language, and Hearing Research. (59(1)), pp. 122-132.
Schulte-Körne G, Remschmidt H and Warnke A (1991), "Selective visuelle Aufmerksamkeit und Daueraufmerksamkeit bei legasthenen Kindern. Eine experimentelle Untersuchung", Zeitschrift für Kinder- und Jugendpsychiatrie. (19), pp. 99-106.
Sorfentein G (1999), "Twoje nadpobudliwe dziecko. Poradnik dla rodziców" Warszawa Prószyński i S-ka.
Święcicka M (2005), "Specyficzne trudności w uczeniu się", In Zaburzenia emocjonalne i behawioralne u dzieci. Warszawa , pp. 205-215. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Warnke A (1998), "Umschriebene Lese-Rechtschreibstörung", In Lehrbuch der Klinischen Kinderpsychologie. Erklärungsansätze und Interventionsverfahren. Göttingen, Bern, Toronto, Seattle , pp. 287-323. Hogrefe Verlag für Psychologie.
Warnke A, Schulte-Körne G and Ise E (2012), "Developmental dyslexia", In IACAPAP book series. The working with children and adolescents series: Vol. 19. Brain, mind, and developmental psychopathology in childhood. Lanham, Md , pp. 173-198. Jason Aronson.
Willcutt EG and Gaffney-Brown R (2004), "Etiology of dyslexia, ADHD and related difficulties: using genetic methods to understand comorbidity", Perspectives. (30), pp. 13-15.
Wolańczyk T and Komender J (2014), "Zaburzenie hiperkinetyczne", In Psychiatria dzieci i młodzieży. Warszawa , pp. 197-213. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Wolańczyk T, Kołakowski A and Skotnicka M (1999), "Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci: prawie wszystko, co chcielibyście wiedzieć: książka dla rodziców, nauczycieli i lekarzy" Lublin Wydawnictwo BiFolium.
(2013), "American Psychiatric Association, Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. DSM-V" Arlington, VA American Psychiatric Publishing.
(2003), "Psychiatria, T. 3. Terapia. Zagadnienia etyczne, prawne, organizacyjne i społeczne" Wrocław Urban & Partner.
(2000), "Światowa Organizacja Zdrowia: Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne" et al., Kraków, Warszawa Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, Instytut Psychiatrii i Neurologii.
(2012), "Dzieci z zaburzeniami łączonymi. Trudne ścieżki rozwoju" Kraków Wydawnictwo Impuls.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
