Owidiański wątek romansu Apolla i Issy

Ikonologia obrazu François Bouchera

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2023.430402.37
Słowa kluczowe: Miłość Apolla i Issy, Metamorfozy Owidiusza, François Boucher, Madame de Pompadour, mitologia

Abstrakt

François Boucher, malując w 1750 r. dla Madame de Pompadour, metresy francuskiego króla Ludwika XV, obraz zatytułowany Apollo objawiający swoją boskość Issie (ilustr. 1), sięgnął nie tylko do opery Issé A.C. Destouchesa i A.H. La Motte’a posiłkującej się epizodem z Metamorfoz Owidiusza, ale również odniósł się do wcześniejszych ujęć graficznych podjętego tematu, takich jak: frontyspis libretta F. Ertingera datowany na rok 1697 (ilustr. 2), frontyspis libretta wydanego w Amsterdamie w 1699 (ilustr. 3), sztych przypisywany Ertingerowi z dzieła T. Corneille’a z 1697 r. (ilustr. 4), rycina F. Chauveau z dzieła I. de Benserade’a z 1676 r. (ilustr. 5). Już zmiana układu kompozycji obrazu w stosunku do tych sztychów jest wymowna, a odczytana dzięki zastosowaniu analizy formalnej i formalno-genetycznej, jednak głęboko ukryte znaczenie obrazu jest możliwe do wyśledzenia dzięki metodzie ikonologicznej. Przesłanie dzieła staje się czytelne dopiero w świetle genezy ikonograficznej obrazu, pominiętej w dotychczasowych badaniach. Malowidło, sięgające do mitu o miłości pasterskiej, było manifestacją tęsknoty za arkadyjskim szczęściem, kochaniem wzajemnym i beztroskim. Mit o Apollu i Issie doskonale wyrażał sielankowo-miłosną atmosferę charakterystyczną dla kultury XVIII w., która była także osobistym pragnieniem serca królewskiej kochanki, pragnącej wzbudzić na nowo zaangażowanie monarchy w ich relację. Ikonografia dzieła Bouchera jest czytelna dopiero w kontekście jej genezy oraz historii i funkcji obrazu jako dekoracji pałacu Bellevue – prywatnej „Arkadii” – mitycznej krainy wiecznej szczęśliwości króla i jego faworyty.

Biogram autora

Barbara Hryszko, Uniwersytet Ignatianum w Krakowie

Doktor historii sztuki (UJ), adiunkt w Instytucie Kulturoznawstwa i Dziennikarstwa Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie. Zajmuje się włoskim i francuskim malarstwem XVII i XVIII wieku oraz ikonografią religijną i mitologiczną. Zorganizowała sesję pt. Metamorfozy Owidiusza w sztuce XVII wieku w Bostonie (2016, Renaissance Society of America). Autorka pierwszej monografii malarza aktywnego w Rzymie i Paryżu za panowania Ludwika XIV – Le Peintre du Roi. Aleksander Ubeleski (1649/1651–1718).

Bibliografia

Anecdotes dramatiques (1775). T. 1. Paris: Chez la Veuve Duchesne.

Ballets, opéra et autres ouvrages lyriques, par ordre chronologique, depuis leur origine; avec une table alphabétique des ouvrages et des auteurs (1760). Paris: Chez C.-J.-Baptiste Bauche.

Benserade, I. de (1676). Metamorphoses d’Ovide en rondeaux imprimez et enrichis de figures par ordre de Sa Majesté, et dediez à Monseigneur Le Dauphin. Paris: Imprimerie Royale.

Corneille, T. (1697). Les metamorphoses d’Ovide, mises en vers françois par T. Corneille de l’Academie Françoise. Paris: Cher Barthelemy Girin, vol. 2.

Engerand, F. (red.) (1900). Inventaire des tableaux commandés et achetés par la direction des bâtiments du roi (1709–1792). Paris: Ernest Leroux.

Issé, pastorale heroique en musique, représentée devant Sa Majesté à Trianon, le 17 Décembre, 1697. Par l’Académie Royale de Musique (1699). Amsterdam: Chez Henri Schelte.

Issé, pastorale héroïque en musique, représentée devant sa Majesté à Trianon le 17 décembre 1697 par l’Académie royale de musique (1697). Paris: Chez Christophe Ballard.

Issé, pastorale héroïque, représentée pour la première fois devant Sa Majesté à Trianon le 17 décembre 1697 par l’Académie royale de musique, remise au Théatre, augmentée de deux Actes, le Dimanche quatorzième jour d’Octobre 1708 (1708). Paris: Chez Christophe Ballard.

Issé, pastorale héroique, représentée par l’Académie royale de musique l’An 1697. […] Les paroles de M. de la Mothe & la musique de M. Destouches, XLIV. Opera (1703). W: Recueil général des opéra représentez par l’Académie Royale de musique depuis son établissement, t. 6. Paris: Chez Christophe Ballard, 171–228.

Journal du marquis de Dangeau publié en entier pour la première fois par MM. Soulié, Dussieux, de Chennevières, Mantz, de Montaiglon (1856), t. 6: 1696, 1697, 1698. Paris: Firmin Didot frères.

Léris, A. de (1763). Dictionnaire portatif historique et littéraire des théatres, contenant l’origine des différens théatres de Paris. Paris: Chez C.A. Jombert.

Berly, C. (2018). Les femmes de Louis XV. Paris: Perrin.

Brunel, G. (1986). Boucher et les femmes. Paris: Arts et Métiers Graphiques, Editions du Centre Pompidou, Flammarion, Skira.

Catalogue de livres rares et précieux. Romans de Chevalerie dans leurs premières reliures, poètes français, livres à figures, dessins de dentelles, etc., dont la vente se fera vendredi 3 novembre 1865 (1865). Paris: Librairie Tross.

Chatelain, M.-C. (2008). Ovide savant, Ovide galant: Ovide en France dans la seconde moitié du XVIIe siècle. Paris: Champion.

Devedjian, F. (2016). Mme de Pompadour sur scène: le théâtre du château de Bellevue, à Meudon. Versalia. Revue de la Société des Amis de Versailles, nr 19, 145–158.

Fajon, R. (1984). Introduction, W: R. Fajon (red.), Issé, pastorale héroïque, André Cardinal Destouches, vol. 14: French Opera in the 17th & 18th Centuries. New York: Pendragon Press.

Hryszko, B. (2020). The iconography and dating of three mythological drawings by Alexandre Ubeleski. Folia Historiae Artium, nr 18, 51–60.

Hryszko, B. (2021). Isaac De Benserade’s Inventiveness in “Metamorphoses d’Ovide en rondeaux” (1676) on the Basis of Love Threads Woven by Arachne. W: K.A.E. Enenkel i J. de Jong (red.), Re-inventing Ovid’s Metamorphoses. Pictorial and Literary Transformations in Various Media, 1400–1800. Leiden: Brill, 77–110.

Lossky, B. (1954). L’Apollon et Issé dans l’oeuvre de François Boucher. Gazette des Beaux-Arts, nr 2, 237–242.

Meyer, V. (2016). Les Illustrations de Chauveau, Lepautre et Leclerc pour ‘Les Métamorphoses d’Ovide’ (1676) de Benserade. Irish Journal of French Studies, nr 16, 133–164.

Moog-Grünewald, M. (1979). Metamorphosen der “Metamorphosen”. Rezeptionsarten der ovidischen Verwandlungsgeschichten in Italien und Frankreich im XVI. und XVII. Jahrhundert. Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag.

Moog-Grünewald, M. (1995). Benserades Metamorphoses en Rondeaux. Eine emblematische Bearbeitung der ovidischen Verwandlungsgeschichten. W: H. Walter and H.J. Horn (eds.), Die Rezeption der “Metamorphosen” des Ovid in der Neuzeit. Der antike Mythos in Text und Bild. Internationales Symposium der Werner Reimers-Stiftung Reimers-Stiftung, Bad Homburg v.d.H. (22. bis 25. April 1991). Berlin: G. Mann, 225–238.

Muchembled, R. (2014). Madame de Pompadour. Paris: Fayard.

Nolhac, P. de (1907). Francois Boucher, premier peintre du roi 1703-1770. Paris: Goupil.

Owidiusz (1996). Metamorfozy, tłum. A. Kamieńska i S. Stabryła, oprac. S. Stabryła, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Tervarent, G. de (1958). Attributs et symboles dans l’art profane, 1450–1600, Dictionnaire d’un langage perdu. Genève: Librairie E. Droz.

Vittet, J. (2000). Le décor du château de Crécy au temps de la marquise de Pompadour et du duc de Penthièvre. Essai d’identifications nouvelles. Bulletin de la Société d’Histoire de l’Art Français, 133–155.

Fossaluzza, M. (2016). A Matter of Representation: an analyze of Apollon révélant sa divinité à la bergère Issé by François Boucher. Pozyskano z: https://www.academia.edu/31109553 (dostęp: 27.01.2023).

Trombitas-Michelangeli, A.-E. (2021). Les gravures-frontispices de François Ertinger dans le Recueil général des opéras représentés par l’Académie royale de musique depuis son établissement, Paris, Christophe Ballard, 1703 (tomes 1 à 7). Art et histoire de l’art. Nice: Université Côte d’Azur. Pozyskano z: https://theses.hal.science/tel-03606020 (dostęp: 20.01.2023).

Perspektywy Kultury tom 43/2
Opublikowane
2023-12-29
Jak cytować
[1]
Hryszko, B. 2023. Owidiański wątek romansu Apolla i Issy: Ikonologia obrazu François Bouchera. Perspektywy Kultury. 43, 4/2 (grudz. 2023), 651-666. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2023.430402.37.
Numer
Tom 43 Nr 4/2 (2023): Wokół stroju w kulturze – przebieranie, ukrywanie, kreowanie, manifestowanie, kontestowanie. W tradycji i współczesności
Dział
Varia

Copyright (c) 2023 Perspektywy Kultury

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.