„Nadajemy życiu porządek, opowiadając niespójne historie”

ograniczenia autonarracji w Światłach wojny Michaela Ondaatje

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2024.4502.15
Słowa kluczowe: autonarracja, Paul Ricoeur, długie trwanie, homo mimeticus, samorozumienie

Abstrakt

W ostatniej powieści Światła wojny (2018) Michael Ondaatje powraca do tematu tożsamości, analizując rolę historii i rodzinnej przeszłości w życiu głównego bohatera. Poniższy artykuł koncentruje się na ograniczeniach autonarracji, które powieść uwypukla, podkreślając osobiste motywacje narratora i wpisując jego biografię w szersze konteksty: międzygeneracyjnego dziedzictwa, długiego trwania i pozaludzkiego środowiska. Powieść problematyzuje ideę prostej rekonstrukcji życia jako źródła tożsamości i rozumienia siebie – przekonań, które stanowią podstawę koncepcji tożsamości narracyjnej Paula Ricoeura. Konstruowane w powieści historie życia narratora i jego matki zdradzają częste problemy autonarracji przywoływane przez krytyków Ricoeurowskiej koncepcji, takie jak nieświadome, defensywne motywacje narratora, które podważają zarówno jego opowieść, jak i wytwarzaną przez nią podmiotowość. Odtworzenie sekwencji zdarzeń okazuje się zatem zasadnicze dla samowiedzy narratora tylko o tyle, o ile pozwala spojrzeć na życie w kontekście długiego trwania w środowisku ludzkim i pozaludzkim. Narrator zyskuje świadomość cech, skłonności, tendencji ukształtowanych w długiej perspektywie czasowej pod wpływem czynników zarówno ludzkich, jak i pozaludzkich, które w bardziej znaczący sposób niż wydarzenia kształtują życie; ów wgląd podaje w wątpliwość jego kontrolę nad opowieścią i ustanowionymi w niej związkami przyczynowymi. Artykuł powołuje się na współczesne dyskursy na temat implikacji kontekstów czasowych i pozaludzkich przywoływanych w powieści XXI w. w celu naświetlenia znaczenia owych perspektyw na narrację i podmiotowość w Światłach wojny. Poprzez zakwestionowanie autonarracji jako źródła rozumienia siebie i konstrukcji tożsamości powieść Ondaatjego rezygnuje z antropocentrycznej pespektywy na ludzką biografię, rozpoznając nasze umiejscowienie w szerokiej perspektywie czasowej i w pozaludzkim środowisku.

Biogram autora

Urszula Gołębiowska, Uniwersytet Zielonogórski

Teaches literature and practical English courses in the Department of English Philology at the University of Zielona Góra, Poland. Her research interests include life writing and memory studies, particularly the relationships between selfhood, memory and narrative in life writing texts. She is the author of a monograph, The Lesson of the Other. Alterity and Subjectivity in Henry James’s Fiction (2019), of articles on contemporary fiction in English, as well as co-editor of a collection of essays: Modernism Re­visited (2020).

Bibliografia

Caracciolo, M. (2021). Emplotment beyond the human scale: On deep time and narrative nonlinearity.” Poetics Today, 42 (3), 341–359. DOI: 10.1215/03335372-9026131.

Crone, K. (2020). The self-understanding of persons beyond narrativity. Philosophical Explorations, 23 (1), 65-77. DOI: 10.1080/13869795.2020.1711961.

Crowley, P. (2003). Paul Ricoeur: the concept of narrative identity, the trace of autobiography. Paragraph, 26 (3), 1-12. DOI: 10.3366/para.2003.26.3.1.

Guldi, J. and D. Armitage. (2014). The history manifesto. Cambridge University Press.

Hansen, J. (2016). Theories of memory and the imaginative force of fiction. in S. Kattago (Ed.), The Ashgate Research Companion to Memory Studies. Oxon: Routledge, 197-208.

Lawtoo, N. (2022). Homo Mimeticus. A new theory of imitation. Leuven: Leuven University Press.

Ondaatje, M. (2019). Warlight. New York: Vintage Books.

Ricoeur, P. (1991). From text to action. Trans. K. Blamey and J.B. Thompson. Evanston, IL: Northwestern University Press.

Sawyer, S. W. (2015). Time after time: narratives of the longue durée in the Anthropocene. Transatlantica. American Studies Journal, 1, 1-17. DOI: 10.4000/transatlantica.7344.

Strawson, G. (2004a). A fallacy of our age. Times Literary Supplement, 13-15.

----. (2004b). Against narrativity. Ratio XVII, 428-452.

Vice, S. (2003). Literature and the narrative self.” Philosophy 78, 93-108.

Whitehead, A. (2009). Memory. Oxon: Routledge.

Opublikowane
2023-11-26
Jak cytować
[1]
Gołębiowska, U. 2023. „Nadajemy życiu porządek, opowiadając niespójne historie”: ograniczenia autonarracji w Światłach wojny Michaela Ondaatje. Perspektywy Kultury. 45, 2 (lis. 2023), 199-212. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2024.4502.15.
Numer
Tom 45 Nr 2 (2024): Transformacje: czas w kulturze, literaturze, języku
Dział
Transformacje w czasie: Jednostka

Copyright (c) 2024 Perspektywy Kultury

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.