Rzeczowniki i przymiotniki kazachskie określające wiek

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2025.5003.05
Słowa kluczowe: kazachski, rzeczowniki, przymiotniki, wiek

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest omówienie kazachskich słów oznaczających wiek. Niektóre są rzeczownikami, niektóre przymiotnikami, a niektóre są używane zarówno jako rzeczowniki, jak i przymiotniki. Przymiotniki oznaczające wiek są uważane za jedną z podstawowych klas semantycznych przymiotników. To opracowanie obejmuje tylko słowa, które określają lub oznaczają istoty ożywione. W artykule wyróżniono cztery grupy wiekowe w życiu człowieka: niemowlęctwo, młodość, dorosłość i starość. Artykuł skupia się na semantycznej i pragmatycznej charakterystyce omawianych słów. W razie potrzeby brane są jednak pod uwagę również aspekty słowotwórstwa, etymologii i morfologii. W kilku przypadkach podane jest podobieństwo do niektórych innych języków turkijskich. Podstawą teoretyczną opracowania jest model Dixona. Ponadto artykuł pokazuje, które przymiotniki tej klasy semantycznej zostały ujęte na listach podstawowych słów Swadesha i Haspelmatha-Tadmora.

Biogram autora

Gulayhan Aqtay, UAM

Obtained her PhD in 2007 at Adam Mickiewicz University, Poznań, Poland. She is Assistant Professor at the Department of Central Asia, Institute of Oriental Studies, Adam Mickiewicz University. She is the author of Eliyahu ben Yosef Qılcı’s anthology of Crimean Karaim and Turkish literature. Critical edition with introduction, indexes and facsimile (2009, a Turkish edition in 2021) and co-author of a few books, e.g., A Crimean Karaim-English Dictionary (2015) and The Crimean Karaim Bible. Vol. 1: Critical edition of the Pentateuch, Five Scrolls, Psalms, Proverbs, Job, Daniel, Ezra and Nehemiah. Vol. 2: Translation (2019). At the university, she teaches various subjects related to Kazakh and Kazakh culture.

Bibliografia

Aqtay, G. (2013). Adjectives in Modern Kazakh. In: Jankowski, H. (ed.), Turkey, Kazakhstan and The Crimea. Ten Years of Turkology in Poznan. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 37-47.
Aqtay, G. (2016). Kazakh Adjectives Denoting Human Properties. Türk Dilleri Araştırmaları, 26(1), 41-52.
Aqtay, G. and Jankowski, H. (2011). Słownik kazachsko-polski. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Bayğanin (2022) = Байғанин, Ж. (2022). Атамекен кімнің ата мекені? Жас Алаш, 1.01.2022, 8.
Biyzaqov (2005) = Бизақов, С. (2005). Синонимдер сөздігі. Алматы: Арыс баспасы.
Blagova (ed.). (1997) = Благовa, Г. Ф. (ред.). (1997). Этимологический словарь тюркских языков. Москва: Языки русской культуры.
Boryś, W. (2005). Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Dixon, R. M. W. (1982). Where Have All the Adjectives Gone? and Other Essays in Semantics and Syntax. Berlin: Mouton Publishers.
Dixon, R. M. W. (2006). Adjective Classes in Typological Perspective. In: Dixon, R.M.W. and Aikhenvald, A. (eds.), Adjective Classes: A Cross-linguistic Typology. Oxford: Oxford University Press, 1-49.
Długosz-Kurczabowa, K. (2008). Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA.
Dobrynina (2012) = Добринина, А. А. (2012). Прилагательные современного алтайского языка, обозначающие черты характера человека (в сопоставительнoм аспекте). Новосибирск: Российская Академия Наук Сибирское Отделение Институт Филологии.
Dybo (ed.). (2003) = Дыбо, А. В. (ред.). (2003). Этимологический словарь тюркских языков. Москва: Издательская фирма «Восточная литература» РАН.
Haspelmath, M. and Tadmor, U. (eds.). (2009). Loanwords in the World's Languages: A Comparative Handbook. Berlin: Mouton De Gruyter.
Isqaqov and Wäli (eds.). (2007) = Ысқақов, А. and Уәли, Н. (ред.). (2007). Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық. V том Д–Ж. Алматы: Арыс.
Jankowski, H. (2013). Turkic tūn ~ tun, tunġuč, tuŋġut ‘firstborn’; Kalmuk tuŋg˱ū ‘woman who bore only one child; mare after the first foal’: An Attempt at Etymology. In: Şirin User, H. and Gül, B (eds.), Yalım Kaya Bitiği. Osman Fikri Sertkaya Armağanı. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 345–354.
Janpeyisov (ed.). (2002) = Жанпейісов, Е. (ред.). (2002). Қазақ грамматикасы. Астана: Байтұрсынұлы Атындағы Тіл Білімі Институты.
Januzaqov (ed.). (2008) = Жанұзақов, Т. (ред.). (2008). Қазақ тілінің сөздігі. Алматы: Дайк-Пресс.
Johanson, L. (2006). Nouns and Adjectives in South Siberian Turkic In: Erdal, M. and Nevskaya, I. (eds.), Exploring the Eastern Frontiers of Turkic. Wiesbaden: Harrassowitz, 57-78.
Judaxin (1965) = Юдахин, К. К. (1965). Киргизско-русский словарь. Москва: Советская энциклопедия.
Károly, L. (2016). Prototypical Adjectives in Turkic. Turkic Languages, 20, 74-89.
KRPS (1974) = Баскаков, Н. А., Зайончковский, А. and Шапшал, С. М. (eds.), (1974). Караимско-русско-польский словарь. Москва: Издательство «Русский язык».
Ma’rufov (ed.), (1981) = Маъруфов, З. М. (1981). Ўзбек тилининг изохли луғати. Москва: Рус Тили Нашриёти.
Quralulı, A. (2010) = Құралұлы, А. (2010). Қазақ тіліндегі сын есімдер мен сөз тіркестерінің түсіндірме сөздігі. Алматы: Өнер.
Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura.
Rısbayeva (2000) = Рысбаева, Г. (2000). Қазақ тілі: Грамматикалық анықтағыш. Алматы: Сөздік-словарь.
Swadesh, M. (et al.). (1972). What is glottochronology? In: Swadesh, M., The Origin and Diversification of Language. London: Routledge and Kegan Paul, 271-284.
Wäli, Qurmanbayulı and Malbaqov (eds.). (2023) = Уәли, Н., Құрманбайұлы. Ш., Малбақов, М. (ред.). (2013). Қазақ сөздігі. Алматы: А. Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты.
Opublikowane
2025-11-30
Jak cytować
[1]
Aqtay, G. 2025. Rzeczowniki i przymiotniki kazachskie określające wiek. Perspektywy Kultury. 50, 3 (lis. 2025), 35-48. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2025.5003.05.
Numer
Tom 50 Nr 3 (2025): Miscellanea Turcica et Orientalia
Dział
Miscellanea Turcica et Orientalia

Copyright (c) 2025 Perspektywy Kultury

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.