Rozbieżne i zbieżne perspektywy dotyczące antropologicznego naturalizmu w filozofii chrześcijańskiej i filozofiach niereligijnych
Abstrakt
Choć bieżącą filozofię chrześcijańską i różne dzisiejsze filozofie niereligijne najczęściej postrzega się jako wzajemnie skonfliktowane, skłócone zarówno co do kwestii teoretycznych, jak i co do praktycznych rozwiązań, moim celem jest zademonstrować miejsce, w którym zbiegają się one ze sobą we wspólnym odrzuceniu antropologicznego naturalizmu.
Doktryna chrześcijańska z konieczności związana jest z pewnymi formami transcendencji, które nie dają się pogodzić ze stanowiskiem całkowicie naturalistycznym, a odrzucenie naturalizmu pozostaje jedną z głównych tez bieżącej filozofii chrześcijańskiej, jak opisują to Piotr Mazur, Vittorio Possenti, Chantal Delsol i inni chrześcijańscy autorzy zajmujący się zarówno antropologią filozoficzną, jak współczesną kulturą. Podobnie naturalizm jest przynajmniej częściowo odrzucany przez niereligijne filozofie, które również związane są z kwestią antropologii, w tym filozofię queer (Sarah Ahmed), myśl postkolonialną (Gayatri Chakravorty Spivak) czy ekofilozofię (Joanna Hańderek). Choć motywy oporu wobec naturalizmu w przypadku tych dwóch grup bardzo się różnią, tak jak różnią się metody jego krytyki, to jednak obie te grupy zdaje się łączyć niechęć wobec naturalizmu, zwłaszcza w kwestii antropologii. Niniejszy artykuł dotyczy tego, jak różne formy wyrazu myśli anty-naturalistycznej zarówno rozbiegają się, jak i zbiegają się ze sobą w myśli chrześcijańskich i niereligijnych badaczy.
Bibliografia
Ahmed, S. (2004). The Cultural Politics of Emotion. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Butler, J. (2024). Who’s Afraid of Gender. New York: Farrar, Straus and Giroux.
Chrost, S. (2020). Antropologia pedagogiczna w perspektywie personalizmu teistycznego. Warsaw: Difin.
Delsol, Ch. (2018). Kamienie węgielne. Na czym nam zależy. Translated by Małgorzata Kowalska. Kraków: Wydwanictwo Znak. First published in 2014.
Delsol, Ch. (2023). Koniec świata chrześcijańskiego. Translated by Piotr Napiwodzki. Kraków: Wydawnictwo WAM. First published in 2021.
Hall, B.L. and Tandon, R. (2017). Decolonization of knowledge, epistemicide, participatory research and higher education. Research for All 1 (1), 6–19. https://doi.org/10.18546/RFA.01.1.02.
Hańderek, J. (2021). Filozofia wegańska. Kraków: Centrum Kultury “Dworek Białoprądnicki”.
Henry, M. (2012). Barbarism. Translated by Scott Davidson. London and New York: Continuum Impacts. First published in 1987.
Henry, M.. (2015). Incarnation. A Philosophy of Flesh. Translated by Karl Hefty. Evanston: Northwestern University Press. First published in 2000.
Mazur, P. (2016). Zarys podstaw filozofii człowieka. Antropologiczne zastosowanie metody separacji. Krakow: Księgarnia Akademicka.
Possenti, V. (2011). Governance of globalization and global political authority. Rivista di Studi Politici Internazionali 78 (2), 183–194. https://www.jstor.org/stable/42741024.
Possenti, V. (2022). Wychowanie osoby. Paedagogia Christiana 49 (1), 25–48. Originally published in 2009 in Italian. https://doi.org/10.12775/PCh.2022.002.
Spivak, G.Ch. (2012). An aesthetic education in the era of globalization. Cambridge and London: Harvard University Press.
Other sources
Jessie Gender. (2024a). Debunking Matt Walsh’s Propaganda Film. Taken from: https://www.youtube.com/watch?v=xl07NTqER3Y (accessed: 22.09.2024). First published in 2022.
Jessie Gender. (2024b). Zionism, Antisemitism & The Left. Taken from: https://www.youtube.com/watch?v=zOmvJZCn-IE (accessed: 24.09.2024).
Leparmentier, Arnaud. (2024). Elon Musk’s ambition: Repopulating the planet and ‘destroying the woke virus’. Taken from: https://www.lemonde.fr/en/international/article/2024/08/13/elon-musk-s-ambition-repopulating-the-planet-and-destroying-the-woke-virus_6714239_4.html (accessed: 22.09.2024).
Shaun. (2018). How PragerU Lies to You. Taken from: https://www.youtube.com/watch?v=EM7BgrddY18 (accessed: 22.09.2024).
Copyright (c) 2025 Perspektywy Kultury

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
