Okrutna pobożność
Kilka uwag o przedstawieniach Ifigenii w sztuce starożytnej Grecji i starożytnego Rzymu
Abstrakt
Celem artykułu jest omówienie wybranych przedstawień ikonograficznych ofiary Ifigenii występujących w sztuce starożytnej Grecji i Rzymu w kontekście literackim i kulturowym. Całość tekstu została podzielona na dwie części oraz dopełniona materiałem ilustracyjnym. Pierwsza część analizuje pięć wyobrażeń plastycznych poświęconych ofierze Ifigenii w tradycji greckiej. Są to na ogół sceny zachowane na wazach z V/IV w. p.n.e. Druga część ukazuje recepcję i transformację tych przedstawień w sztuce rzymskiej na trzech wybranych przykładach datowanych na I w. p.n.e. – I w. n.e. Jednym z zamysłów autorki było ukazanie literackich inspiracji omawianych przedstawień. Mit o Ifigenii stanowił bowiem źródło inspiracji dla wielkich dramatów greckich Ajschylosa, Sofoklesa, Eurypidesa oraz wpływał pośrednio przez tragików na artystów pracujących w glinie, marmurze i kamieniu. Przedstawienia plastyczne nawiązujące do mitologii greckiej były szeroko rozpowszechnione w sztuce rzymskiej: rzeźbie, reliefie, mozaice, malarstwie. Wynikało to z fascynacji literaturą, paideią i retoryką Hellady. Tradycja grecka miała również wpływ na rzymskie postrzeganie zaświatów, stąd znajdowała też odbicie w sztuce funeralnej. Czyny greckich herosów podkreślały cnoty rzymskich obywateli, takie jak pietas, virtus i concordia.
Bibliografia
Butler, H.E. (transl.). (1980). Quintilian, Institutio Oratoria. Books I–III. Cambridge: Harvard University Press.
Chodkowski, R. (przekł.). (2017). Ajschylos. Tragedie, t. 2. Oresteja: Agamemnon, Ofiarnice, Boginie łaskawe. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Chodkowski, R. (przekł.). (2018). Eurypides. Tragedie, t. 2. Elektra, Ifigenia w Kraju Taurów, Ijon, Helena, Fenicjanki, Orestes, Bachantki, Ifigenia w Aulidzie, Rezos. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Chodkowski, R. (przekł.). (2020). Homer, Odyseja. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Heerdegen, F. (recens.). (1884). Marcus Tullius Cicero, M. Tulli Ciceronis ad M. Brutum orator. Lipsiae: In aedibus B.G. Tevbneri.
Jeżewska, K. (przekł.). (1972). Homer, Iliada. Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum.
Richardson, N. (ed.). (2010). Three Homeric Hymns to Apollo, Hermes and Aphrodite. Hymns 3, 4 and 5. Cambridge: Cambridge University Press.
Walker, H.J. (transl.). (2004). Valerius Maximus, Memorable Deeds and Sayings. One Thousand Tales from Ancient Rome. Indianapolis–Cambridge: Hackett Publishing Company.
Walsh, G.G. i Honan, D.J. (transl.). (1953). Saint Augustine the City of God. Books XVII–XXII. Washington, D.C.: The Catholic University of America Press.
Zawadzcy, I. i T. (przekł.). (1961). Pliniusz Starszy, Historia naturalna. Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum.
Armstrong, D. i Ratchford, E.A. (1985). Iphigenia’s Veil: Aeschylus, Agamemnon 228–48. Bulletin of the Institute of Classical Studies, 32(1), 1–12.
Blázquez, J.M. i Cabrero, J. (2012). Antioch Mosaics and their Mythological and Artistic Relations with Spanish Mosaics. Journal of Mosaic Research, (5), 43–57.
Buitron-Oliver, D. (1995). Douris: A Master-Painter of Athenian Red-Figure Vases. Mainz: Philipp Von Zabern.
Cancik, H. i Schneider, H. (red.). (1998). Der Neue Pauly: Ezyklopädie der Antike, bd 5, Stuttgart: Metzler.
Croisille, J.M. (1963). Le sacrifice d’Iphigénie dans l’art romain et la literature latine. Latomus, 22(2), 209–225.
Cunningham, M.L. (1984). Aeschylus, Agamemnon 231–247. Bulletin of the Institute of Classical Studies, (31), 9–12.
Ekroth, G. (2005). Blood on the Altars? On the Treatment of Blood at Greek Sacrifices and the Iconographical Evidence. Antike Kunst, (48), 9–29.
Foley, H.P. (1982). Marriage and Sacrifice in Euripides Iphigeneia in Aulis. Arethusa, 15(1–2), 159–180.
Fullenwider, H. (1989). The Sacrifice of Iphigenia in French and German Art Criticism, 1755–1757. Zeitschrift für Kunstgeschichte, 52(4), 539–549.
Gantz, T. (1993). Early Greek Myth. A Guide to Literary and Artistic Sources. Baltimore and London: The Johns Hopkins Univeristy Press.
Gombrich, E.H. (2020). O sztuce. Warszawa: Rebis.
Grafton, A. Most, G.W. i Settis, S. (red.). (2013). The Classical Tradition. Cambridge: The Belknap Press of Harvard University Press.
Hall, E. (2013). Tragic Myth as Medium of Social and Cultural History: Black Sea Artemis and the Cults of the Roman Empire. W: O. Dally, T. Hölscher, S. Muth i R.M. Schneider (red.), Medien der Geschichte – Antikes Griechenland und Rom. Berlin: De Gruyter, 108–132.
Hart, M.L. (2020). Text and Image: Euripides and Iconography. W: A. Markantonatos (red.), Brill’s Companion to Euripides, t. 2. Leiden–Boston: Brill, 663–697.
Hornblower, S. i Spawforth, A. (red.). (1996). The Oxford Classical Dictionary. Third Edition. Oxford–New York: Oxford University Press.
Lexicon Iconographicum Mythologiae Classice (LIMC). (1990), t. V.1–V.2. Switzerland: Artemis Verlag Zürich und München, 706–734; 466–482.
Lezzi-Hafter, A. (1976). Der Schuwalow-Maler, eine Kannenwerkstatt der Parthenonzeit. Mainz: Philipp Von Zabern.
Lydakis, S. (2004). Ancient Greek Painting and Its Echoes in Later Art. Los Angeles: Melissa Publishing House.
Mangieri, A.F. (2018). Virgin Sacrifice in Classical Art. Women, Agency, and the Trojan War. New York: Routledge.
Margariti, K. (2019). Gesturing Emotions: Mourning and Affection on Classical Attic Funerary Reliefs. Babesch, 96, 65–86.
Michałowski, K. (red.). (1974). Encyklopedia sztuki starożytnej. Europa, Azja, Afryka, Ameryka. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Newby, Z. (2016). Greek Myths in Roman Art and Culture. Imagery, Values and Identity in Italy, 50 BC– AD 250. Cambridge: Cambridge University Press. Σταυροπούλου, Σ.Κ. (2016). Η μορφή της Ιφιγένειας στις τραγωδίες «Ιφιγένεια εν Ταύροις» και «Ιφιγένεια εν Αυλίδι», Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Σχολή
Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών: Καλάματα.
Taplin, O. (1997). Pictorial Record. W: P.E. Easterling (red.), The Cambridge Companion to Greek Tragedy. Cambridge: Cambridge University Press, 69–90.
Taplin, O. (2007). Pots and Plays. Interactions between Tragedy and Greek Vase-painting of the Fourth Century B.C. Los Angeles: J. Paul Getty Museum.
Weitzmann, K. (1949). Euripides Scenes in Byzantine Art. Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens, 18/2, 159–210.
Weitzmann, K. (1984). Greek Mythology in Byzantine Art. New Jersey: Princeton University Press.
Winniczuk, L. (red.). (1986). Słownik kultury antycznej. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Copyright (c) 2023 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
