Działania rewitalizacyjne w przestrzeni Łemkowszczyzny:

Adam Żaliński

doi:10.35765/pk.2023.410202.26

Adam Żaliński Uniwersytet Jagielloński https://orcid.org/0000-0002-7527-2524

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2023.410202.26

Słowa kluczowe: przestrzeń, krajobraz, miejsce, Łemkowszczyzna, psychologia środowiskowa

Abstrakt

Łemkowszczyzna to przestrzeń działań o charakterze rewitalizacyjnym. Niemniej pozostaje ona obszarem o bardzo zróżnicowanym stanie zachowania dziedzictwa jej dawnych mieszkańców. Celem artykułu jest przedstawienie przypadku społecznej odbudowy dzwonnicy w nieistniejącej wsi Polany Surowiczne. W związku z tym wykorzystano wybrane koncepcje teoretyczne zaczerpnięte z psychologii środowiskowej, teorii przestrzeni i pamięcioznawstwa oraz wskazano na inne możliwości interpretacji podejmowanych działań, w szczególności odnoszące się do wartości i fenomenologii. Bazą źródłową studium są publiczne wypowiedzi inicjatora odbudowy dzwonnicy i oficjalne materiały dokumentujące projekt odbudowy. Analizowany przypadek jest ciekawy ze względu na społeczny charakter podejmowanych działań rewitalizacyjnych.

Biogram autora

Adam Żaliński, Uniwersytet Jagielloński

Doktor psychologii (KUL), kulturoznawca (UJ), pracuje w Instytucie Studiów Międzykulturowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego obecne zainteresowania naukowe to m.in. etniczność, migracje i mobilność, szeroko rozumiana psychologia społeczna oraz ilościowe i jakościowe badania kultury i organizacji.

Bibliografia

Andrejczuk, W. (2010). Krajobraz a turystyka: aspekt konceptualny. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, nr 14, 15–24.

Autor NN (b.d.). Projekt społeczny „Rekonstrukcja murowanej dzwonnicy greckokatolickiej w miejscowości Polany Surowiczne (gmina Jaśliska, powiat krośnieński)”. Portfolio projektu. Pozyskano z: http://www.polanysurowiczne.waw.pl/Pliki/PortfolioPolanySurowiczneDzwonnica.pdf (dostęp: 01.10.2021)

Chemero, A. (2003). An outline of a theory of affordances. Ecological Psy-chology, nr 15(3), 181–195. DOI:/10.1207/S15326969ECO1502_5

Daniel, T.C. i Vining, J. (1983). Methodological issues in the assessment of landscape quality. W: I. Altman i J.F. Wohlwill (red.), Behavior and the Natural Environment. New York: Plenum Press, 39–84.

Dietz, Th., Fitzgerald, A. i Shwom, R. (2005). Environmental values. Annu-al Review of Environment and Resources, nr 30(1), 335–372. DOI: 10.1146/annurev.energy.30.050504.144444

Dybczak, A. (2019). Biała linia. Herito, nr 36(3), 166–177.

Gatersleben, B. i van der Werff, E. (2019). Symbolic aspects of environ-mental behaviour. W: L. Steg i J.I.M. de Groot (red.), Environmental psychology: An introduction. Hoboken: John Wiley & Sons, 198–206.

Gibson, J.J. (1979). The Ecological Approach to Visual Perception. Boston: Houghton Mifflin.

Golka, M. (2009). Pamięć społeczna i jej implanty. Warszawa: Wydaw-nictwo Naukowe Scholar.

Gortych, D. i Skoczylas, Ł. (red.). (2017). Implanty pamięci społecznej. Teoria i przykłady. Poznań: Wydawnictwo Rys.

Graumann, C.F. (2002). The Phenomenological Approach to Peo-ple-Environment Studies. W: R.B. Bechtel i A. Churchman (red.), Handbook of Environmental Psychology. New York: John Wiley & Sons, 95–113.

Greeno, J.G. (1994). Gibson’s Affordances. Psychological Review, nr 101(2), 336–342. DOI: 10.1037/0033-295X.101.2.336

Grzesik, W. (2019). Dzwonnica w Polanach Surowicznych. Zapiski osobi-ste. Płaj: zeszyt turystyczno-krajoznawczy Studenckiego Koła Prze-wodników Beskidzkich, nr 58, 176–191.

Grzesik, W. (2021). Lekcja pokory – czyli o 10 latach remontu dzwonnicy w Polanach Surowicznych. Pozyskano z: https://www.youtube.com/watch?v=sklv6-sYgXU (dostęp: 01.10.2021)

Holly, G. (2013). Rozmieszczenie świątyń chrześcijańskich na pograniczu polsko-słowacko-ukraińskim (1850-2011). Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, nr 19, 104–120.

Jivén, G. i Larkham, P. (2003). Sense of Place, Authenticity and Character: A Commentary. Journal of Urban Design, nr 8(1), 67–81.

Kłos, S. (2010). Krajobrazy nieistniejących wsi. Rzeszów: Wydawnictwo LIBRA.

Korporowicz, L. (2017). Jagiellonian Values. W: L. Korporowicz, S. Jaskuła, M. Stefanovič i P. Plichta (red.), Jagiellonian Ideas Towards Challenges of Modern Times. Kraków: Jagiellonian Library, 15–35.

Korporowicz, L. i Plichta, P. (2016). Wstęp. W: L. Korporowicz i P. Plichta (red.), Mosty nadziei. Jagiellońskie inspiracje dialogu międzykulturo-wego. Kraków: Biblioteka Jagiellońska, 9–14.

Kulczyk, S. (2014). Atrakcyjność turystyczna krajobrazu – przykłady po-dejścia systemowego. Turystyka Kulturowa, nr 4, 6–15.

Łapiński, J.L. (2012). Zagadnienie sacrum natury – niektóre uwagi i dopowiedzenia. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, nr 17, 24–32.

Manzo, L.C. i Devine-Wright, P. (2019). Place attachment. W: L. Steg i J.I.M. de Groot (red.), Environmental psychology: An introduction. Hoboken: John Wiley & Sons, 135–143.

Michaels, C.F. (2003). Affordances: Four Points of Debate. Ecological Psychology, nr 15(2), 135–148. DOI: 10.1207/S15326969ECO1502_3

Misiak, M. (2018). Między Popradem a Osławą. Tożsamość kulturo-wo-językowa Łemków w ujęciu etnolingwistycznym. Wrocław: Wy-dawnictwo „Profil”.

Myga-Piątek, U. (2016). Krajobraz jako autentyk, makieta, hybryda. Roz-ważania o roli krajobrazu we współczesnej turystyce. Turystyka Kul-turowa, nr 1, 47–63.

Nitkiewicz-Jankowska, A. i Jankowski, G. (2010). Krajobraz kulturowy jako walor turystyczny. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, nr 14, 185–193.

Plit, F. (2016). Krajobrazy kulturowe w geografii polskiej. Szkice. Warsza-wa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG.

Scannell, L. i Gifford, R. (2010). Defining place attachment: A tripartite organizing framework. Journal of Environmental Psychology, nr 30(1), 1–10. DOI: 10.1016/j.jenvp.2009.09.006

Skoczylas, Ł. (2017). Implanty pamięci społecznej. Socjologiczna teoria w interdyscyplinarnym zastosowaniu badawczym. W: D. Gortych i Ł. Skoczylas (red.), Implanty pamięci społecznej. Teoria i przykłady. Poznań: Wydawnictwo Rys, 13–32.

Thompson, I. (2003). What use is the genius loci? W: S. Menin (red.), Constructing Place: Mind and Matter. London: Routledge, 66–76.

Trzeszczyńska, P. (2013). Łemkowszczyzna zapamiętana. Opowieści o przeszłości i przestrzeni. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Ja-giellońskiego.

Tuan, Y.-F. (1977). Space and Place. The Perspective of Experience. Min-neapolis: University of Minnesota Press.

Wlazło-Malinowska, K. (2012). Światło jako element budujący wymiar duchowy przestrzeni sakralnych w krajobrazach naturalnych i kulturowych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, nr 17, 148–161.

Działania rewitalizacyjne w przestrzeni Łemkowszczyzny

Studium przypadku dzwonnicy w Polanach Surowicznych

Abstrakt

Biogram autora

Bibliografia