Edukacja międzykulturowa jako czynnik realizacji praw człowieka
Abstrakt
Artykuł porusza kwestie roli edukacji wielokulturowej/międzykulturowej w zapewnieniu praw kulturowych nosicieli różnych tradycji w procesie ich interakcji w etnicznie zróżnicowanym środowisku ludzkim. Hipoteza publikacji jest następująca: edukacja wielokulturowa/międzykulturowa tworzy (buduje) platformę dla realizacji praw kulturowych przedstawicieli różnych społeczności etnicznych w procesie ich interakcji, zapobiegając naruszaniu ich praw. Wyjaśnienie treści pojęć „edukacja wielokulturowa” i „edukacja międzykulturowa” rozpoczyna się od ujawnienia zawartości pojęć „wielokulturowość” i „międzykulturowość”. Przedstawiono treść pojęcia „interakcji etnicznej” oraz strukturę tego zjawiska. Omówiono etymologię edukacji wielokulturowej/międzykulturowej i jej współczesną wartość. Autor stwierdza, że praktyka edukacji wielokulturowej/międzykulturowej w krajach Ameryki Północnej i Europy dowiodła swojej przydatności w tworzeniu platformy zapewniającej równe szanse realizacji praw kulturowych nosicieli różnych tradycji etnokulturowych i sposobów życia, zwłaszcza w procesie edukacyjnym. Otwiera możliwości równych interakcji etnicznych na poziomie grup mniejszościowych oraz na poziomie mniejszości i większości – głównego nurtu kraju zamieszkania – i pomaga uniknąć naruszeń ich praw dzięki wykluczeniu uprzedzeń i lepszemu poznaniu się. W rezultacie możliwości interakcji na płaszczyźnie percepcji psychologicznej zastępują paradygmat opozycji „my-oni (obcy)” paradygmatem kompromisu „my-oni (inni)”. Perspektywy rozwoju edukacji wielokulturowej/międzykulturowej na Ukrainie są analizowane w kontekście bezkonfliktowej interakcji międzyetnicznej.
Bibliografia
Abdallah-Pretceille, M. (1999). L’éducation interculturelle. Paris: PUF.
Adams, M., Bell, L.A., & Griffin P. (2007). Teaching for diversity and social justice (2nd ed.). New York, NY: Routledge. DOI: 10.4324/9780203940822 (access: 06.11.2022).
Aguado Odina, T., Mata Benito, P., & Gil-Jaurena, I. (2017). Mobilizing intercultural education for equity and social justice. Time to react against the intolerable: A proposal from Spain. Intercultural Education, Vol. 28, Issue 4, 408423. Retrieved from: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/ 14675986.2017.1333874 (access: 03.05.2021).
Aldana, A., Rowley, S.J. Checkoway, B., & Richards-Schuster, K. (2012). Raising ethnicracial consciousness: The relationship between intergroup dialogues and adolescents’ racial identity and racism awareness. Equity and Exellence in Education, Vol. 45, Issue 1, 120–137. Published online: 10 Feb 2012. DOI: 10.1080/10665684.2012.641863 (access: 06.11.2022).
Allemann-Ghionda, C. (2009). From intercultural education to the inclusion of diversity: Theories and policies in Europe. The Routledge International Companion to Multicultural Education, ed. J.A. Banks. Lon-don: Routledge, 134–145.
Andersone, R., Yevtukh, V., Rubene, Z., Kisla, A., Balode, M., & Shtep, S. (2019). Immigrants in society: Challenges for education in Ukraine and Latvia. International Journal of Smart Education and Urban Society (IJSEUS), Vol. 10, No. 2, 70–77.
Arbeitsbereich Interkulturelle Erziehungswissenschaft • Fachbereich Er-ziehungswissenschaft und Psychologie. Retrieved from: www.ewi-psy.fu- berlin.de//einrichtungen/arbeitsbereiche/ interkul-turell (access: l6.05.2021).
Asset-Based Pedagogies. Retrieved from: https://www.cde.ca.gov/pd/ee/ assetbasedpedagogies.asp (access: 14.11.2022).
Bahatokul’turnist’ i osvita: Perspektyvy zaprovadzhennya polikul’turnosti v systemi serednoyiy osvity v Ukrayini – Багатокультурність і освіта: Перспективи запровадження засад полікультурності в системі середньої освіти в Україні (Multiculturalism and education: Prospects of implementation of foundation of policulturalism in system of secondary education in Ukraine). (2001). Київ: УЦКД. 55 c.
Bakirov, V. (2018). University as the space of intercultural communica-tion. Jagiellonian Ideas Towards the Challenges of Modern Time. Kraków, 233–248.
Banks, Ch., McGee A., & Banks, J.A (2013). Equity pedagogy: An essential component of multicultural education. Theory Into Practice, Vol. 31, Issue sup1. 152–158. DOI: 10.1080/00405849509543674 (access: 7.06.2021).
Banks, J. (2013). The construction and historical development of multi-cultural education, 1962–2012. Theory Into Practice, Vol. 52, Issue sup1, 73–82. DOI: 10.1080/00405841.2013.795444 (access: 07.06.2021).
Basis for cultural education. Guide for the future of school-based and ex-tracurricular cultural education. Retrieved from: https://lkca.nl/wp-content/uploads/ 2019/12/161001-basis-for-cultural-education-english-version.pdf (ac-cess: 04.05.2021).
Burnham, K. Culturally responsive teaching: 5 strategies for educators 2020. Retrieved from: https://www.northeastern.edu/graduate/blog/culturally-responsive-teaching-strategies/ (access: 21.04.2021).
Catarci, M. (2014). Intercultural education in the European context: key remarks from a comparative study. Intercultural Education, Vol. 25, Issue 2, 95–104. DOI: 10.1080/14675986.2014.886820 (access: 07.06.2021).
Chajed, A. (2020). Culturally Sustaining Pedagogy: An introduction. Re-trieved from: https://cpet.tc.columbia.edu/news-press/culturally-sustaining-pedagogy-an-introduction (access: 14.11.2022).
Culturally Sustaining Pedagogy. Retrieved from: https://www.cde.ca.gov/pd/ee/ culturallysustainingped.asp (access: 14.11.2022).
Eagan, J. Multiculturalism. Definition, Impact, Challenges, & Facts. Bri-tannica. Retrieved from: https://www.britannica.com/topic/multiculturalism (access: 23.05.2021).
Faas, D., Hajisoteriou, Ch., & Angelides, P. (2014). Intercultural educa-tion in Europe: Policies, practices and trends. British Educational Re-search Journal, Vol. 40, No. 2, 300 –318. Retrieved from: https://www.researchgate.net/ publica-tion/261675132_Intercultural_education_in_Europe_Policies_practices_and_trends (access: 06.05.2021).
Fullinwider, R. (2018). Affirmative action. Stanford Encyclopedia of Phi-losophy. Retrieved from: https://plato.stanford.edu/entries/affirmative-action.
Gay, G. (1995). Bridging multicultural theory and practice. Multicultural Education, Vol. 3, No. 1, 4–9.
Gil-Jaurena, I. School and cultural diversity: From culture blind perspec-tives to responsive education. Retrieved from: https://www.researchgate.net/publication/ 230553748_School_and_cultural_diversity_from_culture_blind_perspectives_to_responsive_education (access: 07.06.2021).
Grant, C.A. The evolution of multiculturalism education in the United States: A Journey for human rights & social justice. Retrieved from: http://bonner.pbworks.com/w/file/fetch/106038786/Evolution%20of%20multicultural%20Education%20in%20the%20United%20States.pdf (access: 04.05.2021).
Grant, C. & Portera, A. (eds.) (2011). Intercultural and multicultural edu-cation: enhancing global interconnectedness. New York: Routledge.
Human rights. From Wikipedia, the free encyclopedia. Retrieved from: https://en.wikipedia.org/wiki/Human_rights (access: 14.10.2022).
Holm, G., Mikander, P., & Zilliacus, H. Intercultural education in transi-tion: Nordic perspectives. Retrieved from: https://www.researchgate.net/publication/ 322938363_Intercultural_education_in_transition_Nordic_perspectives (access: 10.06.2021).
Holm, G. & Zilliacus, H. (2009). Multicultural education and intercultural education: Is there a difference? Dialogues on diversity and global ed-ucation, eds. M. Talib, J. Loima, H. Paavola & S. Patrikainen. Berlin: Peter Lang, 11–28.
IFLA – Defining “Multiculturalism”. Retrieved from: https://www.ifla.org/publications/ defining-multiculturalism (access: 07.05.2021).
Inozemni student v Ukrayini. Navchannyav Ukrayini – Іноземні студенти в Україні. Навчання в Україні (Foreign students in Ukraine. Studying in Ukraine). Retrieved from: https://studyinukraine.gov.ua/zhittya-v-ukraini/inozemni-studenti-v-ukraini/ (access: 02.06.2021).
Jupp, J.C. & Sleeter, Ch.E (2016). Interview of Christine Sleeter on multi-cultural education: Past, present, and key future directions. National Youth-At-Risk Journal, Vol. 1, Issue 2. DOI: 10.20429/nyarj. 2016. 010202 (access: 03.05.2021).
Kafedra polikul’turnoyi osvity ta pereklady. Uzhgorods’kyi Natsional’nyi Universytet –Кафедра полікультурної освіти та перекладу. Ужгородський національний університет (Department of Policul-tural Education and Translation. Uzhgorod National University). Re-trieved from: https://www.uzhnu.edu.ua/uk/cat/ fhistory_ rela-ti-cross_ language (access: 2.06.2021).
Kharytonenko, O., Savenkova, L., Poltavets’, Yu., & Zayinchkivs’ka, I. – Харитоненко, О., Савенкова, Л., Полтавець, Ю., & Заїнчківська, І. (2022). Мова ворожнечі: Виклики та відповіді на них (Приклад університетського середовища). (Mova vorozhnechi: Vyklyky ta vidpovidi na nykh (Pryklad universytets’koho seredovychsha – Hate speech: Challenges and responses (Example of a University environ-ment). Міждисциплінарні дослідження складних систем, No. 20, 49–72.
Kimlicka, W. (2012). Comment on Meer and Modood. Journal of Intercul-tural Studies, Vol. 33, No. 2, 211–216. DOI: 10.1080/07256868.2012.649528 (access: 25.10.2021).
Kisla, H. – Кісла, Г. (2020). Соціальний портрет іммігрантів в Україні. Досвід соціологічного дослідження (Sotsial’nyi portret iimigrantiv v Ukrayini. Dosvid sotsiolohichnoho doslidzhennya – Social portrait of immigrants in Ukraine. Experience of sociological research). Евалюація: наукові, освітні, соціальні проекти, No. 4, 61–91.
Kotenko, S.I., Vasilyeva, T.A., Mayboroda, T.M., & Petrushenko, Yu.M. (2018). European trends of the intercultural education policy. Вісник СумДУ. Серія «Економіка», No. 4, 25–30.
Ladson-Billings, G. (1995). Toward a theory of Culturally Relevant Peda-gogy. American Educational Research Journal, Vol. 32, No. 3, 465–491. Retrieved from: http://links.jstor.org/sici?sici=0002-8312%28199523%2932%3A3%3C465%3ATATOCR%3E2.0.CO%3B2-4 (access: 14.11.2022).
Levey, G.B. (2012). Interculturalism vs. multiculturalism: A distinction wihout a difference? Journal of Intercultural Studies, Vol. 33, No. 22, 217–224. DOI: 10.1080/07256868.2012.649529 (access: 10.05.2021).
Lindsay, R. (2021). What is positive discrimination and is it legal? What you need to know. Retrieved from: https://brittontime.com/2021/03/15/what-is-positive-discrimination-and-is-it-legal-what-you-need-to-know/ (access: 11.11.2022).
Lynch, M. (2016). What is culturally responsive pedagogy? Retrieved from: https://www.theedadvocate.org/what-is-culturally-responsive-pedagogy.
Materialy innovatsiynoho seminaru «Evaluatsiya naukovo-osvitnikh pro-gram dlya natsional’nykh menshyn» – Матеріали інноваційного семінару «Евалюація науково-освітніх програм для національних меншин» (Materials of the innovative seminar «Evaluation of scien-tific and educational programs for national minorities») (2016). Евалюація: наукові, освітні, соціальні проекти, Випуск 2, 270 c.
Meer, N. & Modood, T. (2012). How does interculturalism contrast with multiculturalism. Journal of Intercultural Studies, Vol. 33, No. 2, 175–196. DOI: 10.1080/07256868.2011.618266 (access: 10.05.2021).
Migranti Sabiedrībā: Izaicinājumi izglītībā – Іммігранти в суспільстві: виклики для освіти. 2017–2018. (2018). R. Andersone, B. Євтух, L.Rutka, С. Штепа, M. Balode, Г. Кісла, I. Gudakovska, Л. Савенкова, A.Kruze, Ю. Сюсель. Rīga.
Multicultural education definition. The Glossary of Education Reform (2013). Retrieved from: The Glossary of Education Re-form/multicultural-education (access: 07.05.2021).
Multicultural education. History, the dimensions of multicultural educa-tion, evidence of the effectiveness of multicultural education. Re-trieved from: https://education. stateuniversity.com/pages/2252/ Multicultural-Education.html (access: 21.04.2021).
Natsional’no-kul’turni tovarystva. Material z Vikipediyi – vil’noyi entsy-clopediyi – Національно-культурні товариства. Матеріал з Вікіпедії – вільної енциклопедії (National and cultural societies. Material from Wikipedia – the free encyclopedia). Retrieved from: uk.wikipedia.org/wiki/Національно-культурні_товариства (access: 22.05.2021).
Nikitorowicz, J. & Misiejuk, D. (2016). Emerging tradition of the Ukrainian national minority group in Poland into a modern world. Education for minority in transition. Евалюація: наукові, освітні, соціальні проекти, Випуск 2, 52–59.
Olneck, M. (2000). Can multicultural education change what counts as cultural capital? American Educational Research Journal, Vol. 37, No. 2, 317–348. DOI: 10.3102/00028312037002317 (access: 11.11.2022).
Pica-Smith, C. (2009). Children speak about interethnic and interracial friendship in the classroom: Lessons for teachers. Multicultural Edu-cation, 17(1), 38–47. Retrieved from: https://digitalcommons.assumption.edu/hsrs-fuculty/6 (access: 06.11.2022).
Pica-Smith, C. & Poynton, T.A. Supporting interethnic and interracial friendships among youth to reduce prejudice and racism in schools: The role of the school counselor. ASCA| Professional School Coun-celing, Vol. 18, No. 1, 82–89. Retrieved from: https://www.schoolcounselor.org/getmedia/ 47da4382-2802-4643-9c20-0fe5a648feec/Pica-Smith.pdf (access: 06.11.2022).
Pinxten, R. Dialogues and multiculturalism: Power and intercultural com-petencies. DOI: 10.1515/9783110933215.37 (access: 15.06.2021).
Portera, A. (2008). Intercultural education in Europe: epistemological and semantic aspects. Intercultural Education, Vol. 19, Issue 6, 481–491. DOI: 10.1080/14675980802568277 (access: 05.05.2021).
Shorobura, I.M. & Shorobura, O.O. – Шоробура, I.M. & Шоробура, O.O. (2012). Проблеми полікультурного виховання на сучасному етапі (Problemy polikul’turnoho vykhovannya na suchasnomu etapi – Prob-lems of poliicultural education at the modern stage). Педагогічний дискурс, Вип. 13, 411–414. Retrieved from: http://nbuv.gov.ua/UJRN/0peddysk_2012_13_97 (access: 26.05.2021).
Shuali, T. Intercultural pedagogy: Philosophical benchmarks for education within a framework of cultural diversity. Retrieved from: https://www.academia.edu/ 1583671/_Intercultural_Pedagogy_Philosophical_Benchmarks_for_Education_within_a_Framework_of_Cultural_Diversity (access: 29.05.2021).
Six reasons why multicultural education is essential in our diverse world. Retrieved from: https://culturalinfusion.org.au/6-reasons-why-multicultural-education-is-essential-in-our-diverse-world/ (access: 20.04.2021).
Sleeter, Ch. (2011). The academic and social value of ethnic studies. A research review. Washington. Retrieved from: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ ED521869.pdf (access: 05.05.2021).
Sleeter, Ch. & Grant, C.A. An analysis of multiculturalism in the United States. Retrieved from: https://www.academia.edu/2326546/An_analysis_of_multicultural_ education_in_the_United_States (access: 25.10.2021).
Sultanova, L. (2016). Origin and development of multicultural education in the USA. Порівняльна професійна педагогіка, No. 6(2), 49–53.
Sultanova, L.Yu. – Султанова, Л.Ю. (2017). The regulatory and legal framework of the policultural education in Ukraine. Управління якістю вищої освіти: проблеми та перспективи (Upravlinnya ya-kistyu vyscshoyi osvity: problem ta perspektyvy). Київ: Інститут післядипломної педагогічної освіти ДВНЗ «Університет менеджменту освіти», 115–120.
Sultanova, L., Khomych, L., & Belando-Montoro, M. (2020). Peculiarities of multicultural education development in North America, Western Europe and Ukraine. International Journal of New Education, No 6, 121 –156. DOI: 10.24310/IJNE3.2.2020.10030 (ccess: 07.06.2021).
Tanner, S.J. (2019). Whiteness pedagogy and youth in America. Critical Whiteness Studies in the Classroom. Routledge.
The international basis for intercultural education including antiracist and human rights education. A selection of articles from relevant docu-ments, adopted by the governments of member states of the United Nations, UNESCO, the Organization on Security and Co-operation in Europe and the Council of Europe. Compiled and introduced by Pieter Batelaan and Fons Coomans. International Association for Intercul-tural Education (IAIE) in co-operation with UNESCO: International Bu-reau of Education (IBE) and the Council of Europe, 1999, 39 pp. Re-trieved from: searchlibrary.ohchr.org/record/files (access: 29.05.2021).
Tsylyuryk, S. & Цилюрик, С. (2016). Врахування етнічного чинника в освітньому процесі – основа формування міжетнічної толерантності в українському суспільстві. (Vrakhuvannya etnichno-ho chynnyka v osvitnyomu protsesi – osnova formuvannya tolerant-nosti v ukrayins’komu suspil’stvi – Taking into account the ethnic fac-tor in the educational process is the basis of the formation of inter-ethnic tolerance in Ukrainian society). Евалюація: наукові, освітні, соціальні проекти. Випуск 2, 151–156.
Ukrayins’ke suspil’stvo: monitoring sotsial’nykh zmin – Українське суспільство: моніторинг соціальних змін (Ukrayins’ke suspil’stvo: monitoring sotsial’nykh zmin – Ukrainian society: monitoring social changes) (2020). Issue 7(21), Випуск 7(21). Київ: Інститут соціології НАН України.
Vseukrayins’kyi omnibus. Natsional’ne doslidzhenny – Всеукраїнський омнібус. Національне дослідження (All-Ukrainian omnibus. National study) (2021). Active Group. Київ.
What does INTERCULTURALISM mean? Retrieved from: www.definitions.net/ definition/ INTERCULTURALISM (access: 07.05.2021).
What is equity? (2022). The National Association for Multicultural Educa-tion. Advancing and Advocating for Social Justice & Equity. Retrieved from: https://www.nameorg.org/learn/what_is_equity.php (access: 18.11.2022).
Yevtukh, V. (1998). National minorities in Ukraine: Status, rights, pro-spects. Law and practice of Central European Countries in the Field of National Minorities Protection after 1989. Warszawa, 323–362.
Yevtukh, V. (2012). Intercultural dialogue: Efficient construct of the inte-grative development of polyethnic societies. Politeja, No. 2o. 2 (20/1), 111–131.
Yevtukh, V. – Євтух, В. (2012). Етнічність: енциклопедичний довідник (Ethnicity: an encyclopedic guide). Київ: Фенікс.
Yevtukh, V. – Євтух, B. (2013). Етнічність у транснаціональному соціальному просторі: дизайн дослідницького проекту (Etnichnist’ u transnatsional’nomu prostori: dyzain doslidnyts’koho proektu – Eth-nicity in transnational social space: Research project design). Соціологія: теорія, методи, маркетинг, No.1, 3–26.
Yevtukh, V. – Євтух, В. (2014). Поліетнічність як конструкт modus vi-vendi (Polietnichnist’ yak konstrukt modus vivendi – Polyethnicity as a modus vivendi construct). Соціологія: теорія, методи, маркетинг, No. 4o. 4, 133–155.
Yevtukh, V. (2016). Polyethnicity. The Willey Blackwell Encyclopedia of Race, Ethnicity and Nationalism, 1 –3. Oxford. Retrieved from: http://onlinelibrary.willey.com/doi/10.002/9781118663202.wreben579/full (access: 25.10.2021).
Yevtukh, V. (2018). Cultural security in ethnic diverse society: Challenges for Ukraine. Jagiellonian Ideas Towards the Challenges of Modern Time. Kraków, 249–279.
Yevtukh, V.B., Kisla, H.O., & Savenkova, L.V. – Євтух, В.Б., Кісла, Г.О., & Савенкова, Л.В. (2020). Іммігранти у контексті етнонаціональних процесів (Immigranty u konteksti entnonatsion-al’nykh protsesiv – Immigrants in the context of ethno-national pro-cesses). Київ: Інтерсервіс.
Zivkovic, K. (2019). A comparison of multiculturalism education in the USA and the EU with reference to Austria. Vorwissenschaftliche Arbeit im Rahmen der Reifeprüfung. Vorgelegt am 11.02.2019. Wien: Bundes-gymnasium und Bundesrealgymnasium Wien 4. Retrieved from: https://www.centrum3.at/fileadmin/downloads/VWA/2019/VWA_Zivkovic_multicultural_education.pdf (access: 27.05.2021).
Copyright (c) 2023 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
