Un poeta rinascimentale polacco nella città d’Antenore
Jan Kochanowski tra Padova e Czarnolas
Abstrakt
L’importanza del triplice viaggio di Jan Kochanowski a Padova è un tema che è stato più volte affrontato nella letteratura scientifica. I risultati di queste ricerche godono soprattutto dell’interesse di quegli studiosi che si concentrano sull’analisi dei materiali documentari e sulla ricostruzione dell’atmosfera dominante nella città chiamata spesso la rocca di Antenore. Essa conobbe nel XVI secolo il suo massimo splendore, fatto sul quale influì la politica della Repubblica di Venezia, nell’ambito della quale si cercò tra l’altro di fare di questo centro universitario e allo stesso tempo cittadino una riconoscibile meta di viaggi educativi per i giovani provenienti da tutta Europa. Per questi ultimi il contatto con un ambiente dalle alte aspirazioni intellettuali e artistiche era spesso l’inizio di una brillante carriera, sviluppata dopo il ritorno in patria. Il ricordo delle esperienze vissute durante i soggiorni a Padova ha svolto un ruolo di primo piano anche nella formazione dell’ispirazione poetica di Jan Kochanowski, ciò di cui testimoniano molti suoi testi, come ad esempio Satyr albo dziki mąż, Odprawa Posłów greckich, e il ciclo degli epigrammi. In quest’ultimo un luogo particolare è quello del tiglio attorno al quale Kochanowski organizza lo spazio del mondo reale e poetico. L’Autore dell’articolo ricerca tra l’altro le fonti italiane di questo motivo e si sofferma su altre possibili ispirazioni, che attendono analisi più approfondite in ulteriori ricerche, aldilà delle riflessioni sull’italianismo del maestro di Czarnolas.
Bibliografia
Alighieri, D. (1965). La Divina Commedia. Bergamo: Bietti.
Aquila volante. (1539). Libro intitolato Aquila volante, di latino in volgar lingua dal magnifico et eloquentissimo messer Leonardo Aretino tradotto.nel qual si contiene del principio del mondo, di molte degnissime historie et fauole di Saturno et Gioue; delle gran guerre fatte da Greci, da Troiani, et da Romani fin al tempo di Nerone, con molte degne allegatione di Dante et altri autori, et di nouo con grandissima diligentia ricorretto et ristampato. Venetia: per Marchio Sessa.
Bernheimer, R. (1979). Wild Men in the Middle Ages. A Study in Art, Sentiment, and Demonology. New York: Octagon Books.
Bortoletti, F., Gobbo, B., Elli, T., Gerbino, G., Ciuccarelli, P., (2018). Venezia, la ‘Festa Mobile’. Per un atlante in fieri. Luoghi, figure e forme della favola antica nel primo Rinascimento. La Rivista di Engramma, N. 160. Retrieved from: website URL (08.09.2022).
Braccesi, L., Debiasi, A. (2007). Antenoree le origini antiche. In: O. Longo (ed.), Padua felix. Storie padovane illustri. Padova: Esedra, 21–30.
Brunello, F. (1981). Arti e mestieri a Venezia nel Medioevo e nel Rinascimento. Vicenza: Neri Pozza.
Cusani, E. (1993). Il grande viaggio nei mondi danteschi. Iniziazione ai misteri maggiori. Roma: Edizioni mediterranee.
D’Ancona, A. (1891). Origini del teatro italiano: libri tre: con due appendici sulla rappresentazione drammatica del contado toscano e sul teatro mantovano nel sec. 16. / 2. ed. rivista ed accresciuta. Torino: E. Loescher.
Degani, E. (1891). Il comune di Portogruaro. Sua origine e sue vicende (1140–1420). Udine: Tip. Domenico Del Bianco.
Diano, A. (ed.). (2007). Teglio Veneto. Storia delle sue comunità. Tei, Sintiel, Suçulins: materiali e documenti. Teglio Veneto: Fogolar furlan Antonio Panciera.
Ditte Candiano Della guerra troiana. Darete Frigio della rouina troiana. Declamatione di Libanio Sofista. Mirsilio Lesbio Dell’origine d’Italia, e de Tirreni. Archiloco De tempi. Beroso Babilonio Dell’antichità. Manethone De i re d’Egitto. Metasthene Persiano Del giudicio de tempi, et annuali historie de Persiani. Quinto Fabio Pittore Dell’aurea età, e dell’origine di Roma. Caio Sempronio Della diuisione d’Italia, et origine di Roma. Vinegia: appresso Vincenzo Vaugris al segno d’Erasmo, 1543 ([Venezia: Vincenzo Valgrisi]).
Donvito, V.C., Fadini, U. (2014). Padova è le sue mura. Cinquecento anni di storia 1513–2013. Cittadella: Biblos.
Eco, U. (ed.). (2007). Storia della bellezza. Milano: Bompiani.
Fadini, U. (ed.). (2013). Mura di Padova. Guida al sistema bastionato rinascimentale. Vicenza: Edibus.
Howarth, W.D., Clarke, J. (eds.). (1997). French theatre in the neo-classical era, 1550–1789. Cambridge: Cambridge University press.
Janicki, K. (1966). Carmina. Dzieła wszystkie, eds. J. Krókowski, E. Jędrkiewicz, J. Mosdorf. Wrocław: Ossolineum.
Kochanowski, J. (2002). Frasche, ed. N. Minissi. Milano: Biblioteca Universale Rizzoli.
Korolko, M. (1985). Jana Kochanowskiego żywot i sprawy. Materiały, komentarze, przypuszczenia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
La Rocca, P. (1993). “Né altro fu fatto che balar”, La danza a Venezia attraverso i Diarii di Marin Sanuto (1496–1533). In: A. Pontremoli, P. La Rocca (eds.), La danza a Venezia nel rinascimento. Vicenza: Neri Pozza, 34–41.
L’amore di Trolio [!], et Griseida, oue si tratta in buona parte la guerra di Troia. Di Angelo Leonico, in Venetia, per Pauolo Gerardo, 1553 (In Vinegia, per Giouan Maria Bonelli, 1553).
Lenart, M. (2010). Epitaphium Cretcovii świadectwem kontaktów padewskich Jana Kochanowskiego z otoczeniem Alvisa Cornara? In: G. Urban Godziek (ed.), Twórczość Jana Kochanowskiego w kontekście nowołacińskiej literatury europejskiej i polskiej. Kraków, 64–75. Retrieved from: website URL (08.09.2022).
Lenart, M. (2013a). Lazzaro Bonamico – “buon’amico con tutti” – i jego relacje z Polakami. In: A. Czechowicz, M. Trębska (eds.), Przyjaźń w kulturze staropolskiej. Lublin: Wydawnictwo KUL, 117–126.
Lenart, M. (2013b). Patavium, Pava, Padwa. Tło kulturowe pobytu Jana Kochanowskiego na terytorium Republiki Weneckiej. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Lenart, M. (2016). Związki teatru polskiego i włoskiego w dobie wczesno nowożytnej. In: Kultura pierwszej Rzeczypospolitej w dialogu z Europą. Hermeneutyka wartości, t. II: W przestrzeni Południa. Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej wobec narodów romańskich: estetyka, prądy i style, konteksty kulturowe, ed. M. Hanusiewicz-Lavalle. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 79–118.
Lenart, M. (2017). Atmosfera religijna w Padwie w okresie pobytów Jana Kochanowskiego na terytorium Republiki Weneckiej. In: R. Bażanowski, B. Wacławik (eds.), Reminiscencje Reformacji. Prusy – Mazury 1517–2017. Olsztyn: Archiwum Państwowe, 89–108.
Lenart, M. (2020). Bazylika św. Antoniego w Padwie jako miejsce promocji polskiej kultury i odzwierciedlenie religijności Polaków (1896–2018). In: M. Lenart (ed.), Polacy przy grobie św. Antoniego w Padwie, część 2: Kaplica polska (1896–2018). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 199–254.
Lenart, M., Wrana, M. (ed.). (2016). Corti rinascimentali extraurbane. Un modello di cultura tra Italia e Polonia. Atti del Convegno Internazionale (Altivole – Castelfranco Veneto – Maser – Vedelago – Mira – Padova – Luvigliano, 16–18 settembre 2013). Podmiejskie dwory renesansowe. Wzorzec kulturowy we Włoszech i w Polsce. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej (Altivole – Castelfranco Veneto – Maser – Vedelago – Mira – Padova – Luvigliano, 16–18 września 2013). Padova–Opole: Archiwum Państwowe w Opolu, Accademia dei Rampanti.
Lentano, M. (2016). L’ombra lunga del passato. Usi e riusi del mito troiano nell’Europa dell’età moderna. Studi umanistici piceni, 36, 9–24.
Liana, Z. (2020). Giacomo Zabarella, the Author of a Dedication to King Stephen Báthory. Folia Historica Cracoviensia, 1 (26), 57–122.
Libro chiamato el Troiano in rima historiato: el qual tratta la destruction de Troia fatta per li greci: et come per tal destruction fu edificata Roma: Padua: e Verona: & molte altre cittade in Italia: & tratta le battaglie che furono fatte in Italia per Enea: & come ando e torno da linferno [!]: con molte altre e diuerse historie … . Vinegia: per Francesco di Alessandro Bindoni & Mapheo Pasini, compagni, 1536.
Morsolin, B. (1894.) Giangiorgio Trissino. Monografia d’un gentiluomo letterato nel secolo 16, 2. ed. corretta e ampliata. Firenze: Succ. Le Monnier Edit.
Muraro, M.T. (1981). La festa a Venezia e le sue manifestazioni rappresentative: le Compagnie della Calza e le ‘momarie’. In: Storia della cultura veneta, 3/III: Dal primo Quattrocento al Concilio di Trento. Vicenza: Neri Pozza, 315–341.
New Kreütter Bůch von underscheydt, würckung und namen der kreütter so in Teütschen landen wachsen. Auch der selbigen eygentlichem und wolgegründetem gebrauch in der Artznei, zů behalten und zů fürdern leibs gesuntheyt fast nutz und tröstlichen, vorab gemeynem verstand. Erschienen in erster, nicht illustrierter, auflage in Straßburg 1539 (bei Wendel Rihel).
Nichilo, V. (2009). L’uomo selvatico e gli eremiti. Sant’Onofrio nella valle del Garza. Civiltà Bresciana 3/4 (18), 221–233.
Nowicka-Jeżowa, A. (2018). Jan Kochanowski. Dieci saggi. Roma: Accademia polacca delle scienze, Biblioteca e centro di studi a Roma.
Nowicka-Jeżowa, A. (2019). Spotkania w labiryncie. Szkice o poezji Jana Kochanowskiego. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Perego, N. (2001). L’Homo Salvadego di Sacco in Val Gerola. Missaglia: Bellavite Editore.
Pini, G. (1922). Dipinti e iscrizioni in un caratteristico casolare in frazione di Sacco (Valtellina). Rivista archeologica della Provincia e antica Diocesi di Como, 82–83–84, 161–172.
Piovan, F. (1988). Per la biografia di Lazzaro Bonamico. Ricerche sul periodo dell’insegnamento padovano (1530–1552). Trieste: Lint Editoriale.
Poucet, J. (2004). L’origine troyenne des peuples d’Occident au Moyen Age et à la Renaissance. Une exemple de parentéimaginaire et d’idéologie politique. Les Études Classiques, 72(2004), 75–107.
Rubini, E. (2010). Giustizia veneta. Lo spirito veneto nelle leggi criminali della Repubblica. Venezia.
Sanuto, M. (1969–1979), I diarii, vol. 1–58. Bologna: Forni.
Sokolski, J. (1998). Lipa, Chiron i labirynt. Esej o „Fraszkach”. Wrocław: Ossolineum.
Togni, R. (1974). Pittura a fresco in Valtellina nei secoli XIV–XV–XVI. Sondrio: s.l.n.
Tomasini, G.F. (1649). Urbis Patauinae inscriptiones sacrae et prophanae quibus templorum & altarium exstructiones atque dedicationes…. Patauii: typis Sebastiani Sardi.
Ulewicz, T. (1999a). Związki kulturalno-literackie Polski z Włochami do w. XVII. In: T. Michałowska, J. Ślaski (eds.), Literatura staropolska w kontekście europejskim. (Związki i analogie). Materiały konferencji naukowej poświęconej zagadnieniom komparatystyki (27–29 X 1975). Wrocław: Ossolineum, 22–67.
Ulewicz, T. (1999b). Iter romano-italicum polonorum. czyli o związkach umysłowo-kulturalnych Polski z Włochami w wiekach średnich i renesansie. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Zanchin, G. (2007). La Sala dei Quaranta nel palazzo del Bo a Padova. Acta medico-historica Adriatica, 5(1).
Copyright (c) 2023 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
