Funkcje stroju w japońskim społeczeństwie dworskim epoki Heian (794–1185)

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2023.430402.24
Słowa kluczowe: epoka Heian, Murasaki Shikibu nikki, Genji monogatari, stroje dworskie, sokutai, jūnihitoe

Abstrakt

Tematem tekstu jest strój dworski, jego wyszukana symbolika i funkcje, jakie pełnił w japońskim społeczeństwie arystokratycznym epoki Heian (794– 1185). Ówczesne stroje dworskie w dużej mierze ukształtowały japońskie podejście do odzieży i mody w ogóle, wpływając na późniejsze style i formy ubioru, w szczególności kimona. Arystokratyczne społeczeństwo przywiązywało dużą wagę do tworzenia własnego wizerunku poprzez ubiór, który pełnił szeroką funkcję komunikacyjną, ujawniając status społeczny danej osoby, jej indywidualny gust, a nawet piękno. Dwa dzieła literackie Murasaki Shikibu, jej dziennik dworski Murasaki Shikibu nikki (Dziennik Murasaki Shikibu, 1010), w którym opisuje formalny i ceremonialny strój, oraz jej fikcyjne dzieło Genji monogatari (Opowieść o księciu Genjim, 1008), w którym opisuje codzienny strój arystokratów, dostarczyły materiału ilustracyjnego do odtworzenia strojów dworskich.

Biogram autora

Iwona Kordzińska-Nawrocka, Uniwersytet Warszawski

Dr hab., absolwentka Japonistyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Uniwersytetu Shinshū (Japonia). Zatrudniona w Katedrze Japonistyki UW. Odbyła wiele staży naukowych w Japonii, na Uniwersytecie Shinshū (jako visiting professor i fellow The Japan Foundation) oraz w Międzynarodowym Ośrodku Badań nad Kulturą Japońską (Nichibunken) w Kioto. Specjalizuje się w klasycznej literaturze, języku oraz współczesnej kulturze japońskiej, w szczególności kulturze życia codziennego i kulturze popularnej. Opublikowała m.in.: Japońską miłość dworską (TRIO, 2005), Ulotny świat ukiyo. Obraz kultury mieszczańskiej w twórczości Ihary Saikaku (WUW, 2010), Japońską kulturę kulinarną (Japonica, 2018), Klasyczny język japoński (WUW, 2013), Dziesięć wieków Genji monogatari w kulturze Japonii (redakcja, WUW, 2008), Tradycję w kulturze popularnej Japonii (współredakcja z Agnieszką Kozyrą, Japonica, 2017), Japonię w perspektywie transkulturowej (współredakcja z Agnieszką Kozyrą, Japonica, 2020).

Bibliografia

Akiyama, K. i Komachita, T. (red.) (1999). Genji monogatari zuten (Ilu-strowany słownik Opowieści o księciu Genjim). Tōkyō: Shōgakkan.

Aoki, T. (1976). Miyabi. W: Nihon bungaku ni okeru bi no kōzō (Struktura piękna w literaturze japońskiej). Tōkyō: Yūsankaku, 31–45.

Dalby, L. (2001). Kimono. Fashioning Culture. Seattle: University of Washington Press.

Goffman, E. (2000). Człowiek w teatrze życia codziennego. H. Datner-Śpiewak i P. Śpiewak (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo KR.

Masuda, Y. (2018). Nihon no fukusō no rekishi (Historia stroju japońskie-go), t. 1. Tōkyō: Yumani Shobō.

Mitamura, M. (2008). Genji monogatari odczytane z dworskich szat, tłum. A. Żuławska-Umeda. W: I. Kordzińska-Nawrocka. Dziesięć wie-ków Genji monogatari w kulturze Japonii. Warszawa: WUW, 77–87.

Murasaki, S. (1964a). Genji monogatari (Opowieść o księciu Genjim), t. 1, red. T. Tamegami. Tōkyō: Kadogawa Shoten.

Murasaki, S. (1964b). Genji monogatari (Opowieść o księciu Genjim), t. 2, red. T. Tamegami. Tōkyō: Kadogawa Shoten.

Murasaki, S. (1965). Genji monogatari (Opowieść o księciu Genjim), t. 3, red. T. Tamegami. Tōkyō: Kadogawa Shoten.

Murasaki, S. (1971). Murasaki Shikibu nikki (Pamiętnik Murasaki Shikibu). W: Nihon koten bungaku zenshū (Zbiór japońskich dzieł literatury kla-sycznej), t. 18. Tōkyō: Shōgakkan.

Shirane, H. (2012). Japan and the Culture of Four Seasons. Nature. Lite-rature and the Arts. New York: Columbia University Press.

Simmel, G. (1980). Filozofia mody. W: S. Magala (red). Simmel. Warsza-wa: Wiedza Powszechna, 180–212.

Takata, S. (1995). Fukusō no rekishi (Historia strojów). Tōkyō: Chūōkōronsha.

Toriimoto, Y. (2011). Hikaru Genji ga mita Heian fasshon (Moda okresu Heian widziana oczyma księcia Genjiego). Nihon Ifuku Gakkaishi (Cza-sopismo Stowarzyszenia Badania Strojów Japońskich), nr 2, s. 75–78.

Tubielewicz, J. (1984). Historia Japonii. Wrocław: Ossolineum.

Zaborowska, B. (2004). Kimono. Jego dzieje i miejsce w japońskiej kultu-rze. Warszawa: TRIO.

Perspektywy Kultury tom 43/2
Opublikowane
2023-10-22
Jak cytować
[1]
Kordzińska-Nawrocka, I. 2023. Funkcje stroju w japońskim społeczeństwie dworskim epoki Heian (794–1185). Perspektywy Kultury. 43, 4/2 (paź. 2023), 391-406. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2023.430402.24.
Numer
Tom 43 Nr 4/2 (2023): Wokół stroju w kulturze – przebieranie, ukrywanie, kreowanie, manifestowanie, kontestowanie. W tradycji i współczesności
Dział
Wokół stroju w kulturze – Kultura orientalna

Copyright (c) 2023 Perspektywy Kultury

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.