Padwa w dziennikach polskich arystokratek Walerii Tarnowskiej i Rozalii Dunin-Borkowskiej

Abstrakt

Epoka Oświecenia stworzyła także głównie kobietom możliwości swobodnego podróżowania. Problem ten rzetelnie omówiony w europejskiej historiografii stanowi jednak lukę w odniesieniu do ówczesnych Polek. Niniejszy artykuł porusza kwestię oryginalności dzienników Walerii Tarnowskiej i Rozalii Dunin-Borkowskiej. Ich nietuzinkowe opisy, a także wnikliwe analizy dotyczące krajobrazu oraz wartości estetycznych włoskiej sztuki sprawiają, że na pozór banalne wspomnienia polskich arystokratek, będąc świadectwem kulturowego wymiaru wojażu autorek, stają się wprost unikatową wiedzą źródłową o obu Polkach i mentalności epoki na początku XIX stulecia. Celem artykułu była – w perspektywie intertekstualnej – refleksja nad motywacjami i doznaniami kobiet, które poznały i odkryły piękno Italii. Zastosowana metodologia pozwoliła także dowieść, iż podróż okazała się momentem przełomowym w ich życiu, a zainteresowanie inną kulturą umożliwiło poszerzenie horyzontów, a także przeżycie swoistej przemiany. Ta ostatnia – manifestując się m.in. dopuszczeniem do głosu subiektywnych odczuć – nadała nowy wymiar pisarstwu, osobliwemu rodzajowi autokreacji Tarnowskiej i Dunin-Borkowskiej, których dzienniki uznać można za punkt przełomowy w badaniach dotyczących podróży kobiecych. Wnioski doprowadziły do stwierdzenia, iż wojaże zagraniczne kobiet miały niewątpliwie ogromny walor edukacyjny i były intelektualnie stymulującym doświadczeniem. Dzięki relacjom ciekawych świata obserwatorek, wykształconych i świadomych podróżniczek, czytelnik jest w stanie docenić uroki dziewiętnastowiecznej Italii, odmalowane w mistrzowski sposób dzięki doskonałej znajomości języka Moliera.