Florian Zebrzydowski i jego dobra w Radoczy w księstwie zatorskim
Abstract
Artykuł ukazuje problematykę rozwoju majątku Floriana Zebrzydowskiego h. Radwan (zm. 1566), jednego z najbardziej zaufanych dworzan, wojskowych i urzędników Zygmunta Augusta. Stosując metodę indukcyjną, zwrócono uwagę na niemal nieznane dotychczas w historiografii wejście przez Zebrzydowskiego w posiadanie majątku we wsi Radocza k. Wadowic w księstwie zatorskim. Jako współwłaściciel tej wsi Zebrzydowski procesował się w latach 1549–1550 z Jakubem Frydrychowskim. Z kolei dokumentem z 1551 roku król nadał Zebrzydowskiemu przywilej budowania tamy/ fosy na rz. Skawie w celu doprowadzania wody do majątku w Radoczy, co było niezbędne m.in. do zbudowania stawów rybnych (edycja wraz z tłumaczeniem w Aneksie). Osiem lat później Florian Zebrzydowski przeprowadził transakcję majątkową dotyczącą Radoczy z Felicją Frydrychowską i jej mężem Stanisławem Milanowskim. Nie udało się jednak ustalić, kiedy dostojnik pozbył się majątku w tej wsi, jednak źródła z okresu ostatnich lat jego życia i kolejnych dziesięcioleci wymieniające właścicieli Radoczy nie wspominają już o Zebrzydowskich. Przy okazji ustaleń dotyczących Radoczy ukazano także przykładowe inne transakcje majątkowe, w których brał udział Zebrzydowski. Studium miało za zadanie zasygnalizować konieczność podjęcia szerszych badań nad rozwojem majątku Floriana Zebrzydowskiego w powiązaniu ze sprawami majątkowymi jego rodziny, szkicując tym samym nowe perspektywy badawcze.
Literaturhinweise
Archiwum Główne Akt Dawnych MK 54, 65, 68, 76, 78, 80, 84, 85, 93, 95, 99 Lustracje, dz. XVIII, 16-18 [Rej. poborowy woj. krak. z 1581 r.] 1/7/0/3/121
Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie AVCap 17, Acta visitationis exterioris decanatuum Oswiecimensis, Novi Montis, Zatoriensis et Skamnesis ad archidiaconatum Cracoviensem pertinentium per R. D. Christophorum Kazimirski, nominatum episcopum Kijoviensem et praepositum Tarnoviensem ex commissione Illustr. Principis D. Georgii, divina miseratione S.R.E. tituli s. Sixti cardinalis presbiteri Radziwiłł nuncupati, episcopatus Cracoviensis administratoris perpetui, in Olica er Nieswież ducis a. D. 1598
Archiwum Narodowe w Krakowie Acta Castrensia Sandecensia, 29/7/0/1/10 Castrensia Cracoviensia, 29/5/0/1/81, 82, 84-86, 88, 89 Księgi ziemskie zatorskie, 29/2/0/2/5 Biblioteka Jagiellońska Rkps 5945, t. 2 Biblioteka Kórnicka Dypl. 156
Matricularum Regni Poloniae Summaria, ed. Teodor Wierzbowski, t. IV/3 (Varsoviae: C. Kowalewski, 1915).
Matricularum Regni Poloniae Summaria, ed. Teodor Wierzbowski, t. V (Varsoviae: C. Kowalewski, 1919).
Prawa, przywileje i lauda księstw oświęcimskiego i zatorskiego, wyd. Stanisław Kutrzeba, Arch. Kom. Praw., t. IX (Kraków: Akademia Umiejętności, 1912).
Soudní knihy osvětimské a zátorské z r. 1440–1562, wyd. Rudolf Rauscher (Praha: Státní Tiskárna w Praze, 1931).
Anna Sucheni-Grabowska, Zygmunt August. Król polski i wielki książę litewski 1520–1562 (Kraków: Universitas, 2010).
Chłapowski Krzysztof, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795 (Materiały źródłowe) (Warszawa–Bellerive-sur-Allier: DiG, Edition La Rama Sasu, 2017).
Cynarski Stanisław, Zygmunt August (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2004).
Ferenc Marek, Dwór Zygmunta Augusta. Organizacja i ludzie (Oświęcim: Napoleon V, 2014).
Gąsiorowska Patrycja, „Od Jana do Michała. Zarys dziejów rodu Zebrzydowskich”, w: Mikołaj Zebrzydowski (1553–1620), palatinus et capitaneus Cracoviensis, fundator et defensor Ecclesiae. W czterechsetną rocznicę śmierci, red. Aleksander Krzysztof Sitnik (Kraków: Wydawnictwo Homini, 2021), 11–46. Graff Tomasz, Najstarsze bractwo różańcowe w Wadowicach 1616–1822 (Kraków: Księgarnia Akademicka, 2020).
Graff Tomasz, Wołyniec Bartłomiej, Wróbel Elżbieta Elena, Mikołaj Zebrzydowski 1553–1620. Szkic biograficzny (Kraków: Księgarnia Akademicka, 2020). Hartleb Kazimierz, Jan z Ocieszyna Ocieski (Lwów: Towarzystwo Dla Popierania Nauki Polskiej, 1917).
Korolko Mirosław, Seminarium Rzeczypospolitej Królestwa Polskiego. Humaniści w kancelarii królewskiej Zygmunta Augusta (Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991).
Kowalska Halina, „Myszkowski Mikołaj”, w: Polski Słownik Biograficzny 22 (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, PAN, 1977), 377–379.
Luciński Jerzy, Rozwój królewszczyzn w Koronie od schyłku XIV wieku do XVII wieku (Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1970).
Łopatecki Karol, „Disciplina militaris” w wojskach Rzeczypospolitej do połowy XVII wieku (Białystok: Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, 2012), 168–182.
Makowiec Paweł, „Kariera urzędnicza Floriana Zebrzydowskiego. Przyczynek do dziejów awansu «rodów nowych» w elicie władzy za panowania Zygmunta II Augusta”, w: Materiały do historii wojskowości, nr 1, red. Antoni Krzysztof Sobczak (Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora, 2004), 63–68.
Makowiec Paweł, „Działalność wojskowa hetmana Floriana Zebrzydowskiego”, w: Materiały do historii wojskowości, nr 2, red. Antoni Krzysztof Sobczak, Janusz Waldemar Jasiński (Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora, 2004), 11–18.
Marczewski Bolesław, Powiat wadowicki pod względem geograficznym, statystycznym i historycznym (Kraków: Drukarnia Aleksandra Słomskiego, 1897). Opaliński Edward, Rodziny wielkosenatorskie w Wielkopolsce, na Kujawach i na
Mazowszu za Zygmunta III. Podstawy karier (Warszawa: DiG, 2007).
Plewczyński Marek, Wojny i wojskowość polska w XVI wieku, t. I–III: (1500–1599) (Zabrze–Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Inforteditions, 2011–2013).
Polak Jerzy, Zarys dziejów Lipnika (Bielsko-Biała: Stowarzyszenie LIPNIK, 2002). Putek Józef, O zbójnickich zamkach, heretyckich zborach i oświęcimskiej Jerozolimie (Kraków: Biblioteka Kresów Śląskich, 1938).
Serczyk Jerzy, Florian Zebrzydowski hetman wojsk zaciężnych, kasztelan lubelski, starosta sądecki i tyszowiecki. Przyczynek do historii wojskowej XVI w., mps (Toruń, 1950).
Studnicki Gustaw, Kto był kim w Wadowicach? (Wadowice: Grafikon, 2004).
Sucheni-Grabowska Anna, „Nieproste drogi kariery Jana Ocieskiego”, w: Aetas media, aetas moderna: studia ofiarowane profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. Halina Manikowska et al. (Warszawa: IH UW, 2000), 483–493.
Sucheni-Grabowska Anna, „Ocieski Jan”, w: Polski Słownik Biograficzny 23 (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, PAN, 1978), 507–513.
Sucheni-Grabowska Anna, Monarchia dwu ostatnich Jagiellonów a ruch egzekucyjny (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1974).
Urzędnicy centralni i dostojnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. Henryk Lulewicz, Andrzej Rachuba, red. Antoni Gąsiorowski (Kórnik: Biblioteka Kórnicka, 1994).
Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. Krzysztof Chłapowski et al., red. Antoni Gąsiorowski (Kórnik: Biblioteka Kórnicka, 1992).
Urzędnicy podlascy XIV-XVIII wieku. Spisy, oprac. Ewa Dubas-Urwanowicz et al., red. Antoni Gąsiorowski (Kórnik: Biblioteka Kórnicka, 1994).
Urzędnicy województwa krakowskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. Stanisław Cynarski, Alicja Falniowska-Gradowska, red. Antoni Gąsiorowski (Kórnik: Biblioteka Kórnicka, 1990).
Urzędnicy województwa lubelskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. Witold Kłaczewski, Wacław Urban, red. Antoni Gąsiorowski (Kórnik: Biblioteka Kórnicka, 1991).
Urzędnicy województwa sandomierskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. Krzysztof Chłapowski, Alicja Falniowska-Gradowska, red. Antoni Gąsiorowski (Kórnik: Biblioteka Kórnicka, 1993).
Wyczawski Hieronim Eugeniusz, Kalwaria Zebrzydowska, wyd. II (Kalwaria Zebrzydowska: Wydawnictwo Calvarianum, 2006).
Bodniak Stanisław, „Przedmowa”, [do:] „Hetman Florian Zebrzydowski o porządku wojennym”, Przegląd Historyczno-Wojskowy 3 (1931), z. 2: 295–299.
Korzeniowski Hubert, „Organizacja wojskowa w dziełach hetmana Floriana Zebrzydowskiego”, Clepsydra 1 (2020): 79–99.
Łopatecki Karol, „Poglądy Floriana Zebrzydowskiego dotyczące ufortyfikowania, obrony i poddania twierdz”, Białostockie Teki Historyczne 13 (2015): 91–110.
Karpacz Emilia, Radocza, https://sdm.upjp2.edu.pl/miejscowosci/radocza (dostęp: 31.08.2022).
Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu. Edycja elektroniczna, red. Tomasz Jurek, cz. I: Kraków, 685, http://www.slownik.ihpan.edu. pl/search.php?id=5392 (dostęp: 7.11.2022).
Copyright (c) 2023 Akademia Ignatianum w Krakowie
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung 4.0 International.
Rocznik przyjmuje do druku wyłącznie materiały, które nie wchodzą w żaden konflikt interesów, żaden konflikt z prawem autorskim itp. Redakcja prowadzi działania przeciw: plagiatom, ghostwriting1, guest/honorary authorship2 itp. Autor pracy zbiorowej, który jest pierwszy na liście, bierze na siebie odpowiedzialność i ma obowiązek przedstawić wkład wszystkich współautorów. Jeśli publikacja powstała dzięki dedykowanym środkom finansowym, należy ujawnić to np. w Podziękowaniu, przypisie itp. Ew. przedruki wymagają jawnego zgłoszenia i okazania odpowiedniego pozwolenia wydawniczego. Autorzy / Recenzenci nierzetelni narażają się na reakcję właściwą stosownym instytucjom.
______
1 Ma to miejsce, gdy osoba mająca istotny wkład jest pominięta na liście Autorów czy w Podziękowaniu.
2 Zachodzi, gdy na liście autorskiej pojawia się osoba mająca znikomy/żaden udział w pracy.
