Znaczenie muzyki kościelnej w historii Kościoła
Abstrakt
Jeśli spojrzymy na wieki istnienia Kościoła, to od samego początku dostrzeżemy prawdę o tym, że on nie mówił, ale śpiewał swoją modlitwę – najpierw psalmami, następnie usystematyzował ją w doskonały sposób w chorale gregoriańskim, kolejno pojawiła się polifonia. W pewnym momencie dopuszczono do liturgii organy oraz inne instrumenty. Dopiero w XX w. do liturgii wprowadzono w sposób oficjalny śpiew wiernych podczas liturgicznych celebracji. Przez przeszło 2000 lat istnienia chrześcijaństwa ten muzyczny język był niezwykle bogaty i różnorodny, jak to zostało przedstawione w poniższym artykule. Zawsze też należy się wszystkim zatroskanym o kształt i jakość muzycznej szaty liturgii wdzięczność. Dlatego słowa na zakończenie nowej instrukcji Episkopatu Polski o muzyce są bardzo wymownym sygnałem do dbałości o jej jakość: „biskupi wyrażają wdzięczność wszystkim zatroskanym o wysoki poziom muzyki kościelnej. Zobowiązują do zapoznania się z treścią instrukcji oraz starannego jej przestrzegania wszystkich odpowiedzialnych za muzykę kościelną w Polsce, w tym szczególnie duszpasterzy, organistów, katechetów, dyrygentów zespołów śpiewaczych i instrumentalnych, członków chórów kościelnych, kompozytorów. Równocześnie zachęcają do twórczej współpracy wszystkich, dla których piękno liturgii jest nadrzędną ideą artystycznej działalności” (II IEP 65). Ważne jest zatem nie tylko oddziaływanie i znaczenie muzyki w Kościele dzisiaj i w historii, stanowi ono także wyzwanie dla przyszłych pokoleń chrześcijan.
Bibliografia
II Synod Plenarny, teksty robocze (1991). Poznań, p. 40, s. 83.
IV Synod diecezji tarnowskiej, Ad maginem Ecclesiae, w latach 1981-1986 (1990). Tarnów, VI, stat. 280.
Agenda seu Ritus..., H. Povodovii, Cracoviae 1605, cz. II.
Asensio Palacios, J.C. (2019). Badania śpiewu gregoriańskiego przed i po publikacji „Semiologii gregoriańskiej”. Pro Musica Sacra, 17.
Augustoni, L. Gregorianischer Choral. W: H. Musch (red.), Musikund Gottesdienst, 212.
Benedykt XVI, Słowa podziękowania z okazji nadania tytułu doktoratu honoris causa Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie oraz Akademii Muzycznej w Krakowie z 4 lipca 2015 roku, Archiwum Rektoratu Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie.
Bartkowski, B. (1989). Chorał gregoriański. Rytm. W: Encyklopedia katolicka, t. 3. Lublin.
Bernagiewicz, R. (2000). Tradycja ustna chorału gregoriańskiego. Liturgia Sacra, 2000, 6, 1(15), 101n.
Bernat, Z. (1979). Chorał gregoriański. Lublin.
Bernat, Z. (1989). Chorał gregoriański. Dzieje. W: Encyklopedia katolicka, t. 3, Lublin.
Blachnicki, F. (1970). Piosenka religijna a ewangelizacja. Katecheta, 14, 195-199.
Cardine, E. (1970). Primo anno di canto gregoriano. Roma.
Cardine, E. (1982). Gregorian Semiology. Solesmes.
Cardine, E. (2000). Semilogia gregoriańska. Kraków.
Chodkowski, A. (1959). Organy. W: G. Mizgalski, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań.
Chodkowski, A. (1995). Palestrina G.P. W: Encyklopedia muzyki. Warszawa.
Chomiński, J. (1995). Motet. W: Encyklopedia muzyki. Warszawa.
Chorzępa, M. (1960). Gorzkie żale, ich geneza i rozwój historyczny. Nasza Przeszłość, 12, 221-257.
Chwałek, J. (1989). Chorał gregoriański. Notacja. W: Encyklopedia katolicka, t. 3. Lublin.
Chwałek, J. (1992). O sacrum w organach. Medytacje pro-fana. W: B. Bartkowski (red.), Współczesna polska religijna kultura muzyczna jako przedmiot badań muzykologii. Lublin, 107-115.
Costa, E. (1984). Canto e musica. W: D. Sartore i A.M. Triacca (red.), Nuovo Dizionario di Litugia. Roma.
Duft, J. (1999). Wkład klasztoru Sankt Gallen do śpiewu kościelnego. Kultura Opactwa Sankt Gallen. Kraków.
Erdman, J. (1998). Możliwość wykorzystania literatury organowej we współczesnej liturgii. W: J. Masłowska (red.), Muzyka sakralna. Warszawa, 25-27.
Erdman, J. (1989). Organy. Warszawa.
Ewerhart, R. Musikalisch, LfTuK, kol. 1078.
Feicht, H. (1928). Polska muzyka kościelna w epoce barokowej. Muzyka, 10, 437-439.
Feicht, H. (1958a). Muzyka w okresie polskiego baroku. W: Z. Szweykowski, S. Łobaczewska i T. Strumiłło (red.), Z dziejów polskiej kultury muzycznej, t. 1. Kraków, 221-227.
Feicht, H. (1958b). Polskie średniowiecze. W: Z. Szweykowski, S. Łobaczewska i T. Strumiłło (red.), Z dziejów polskiej kultury muzycznej, t. 1. Kraków.
Feicht, H. (1965a). Dzieje polskiej muzyki religijnej w zarysie. Rocznik Teologii Katolickiej, 12, 8-9.
Feicht, H. (1965b). Polska muzyka religijna. Rocznik Teologii Katolickiej, 12, z. 4, 13.
Feicht, H. (1968). Polska pieśń średniowieczna. Kraków.
Feicht, H. (1975). Studia nad muzyką polskiego średniowiecza. Kraków.
Fijałek, J. (1903). Bogurodzica. Pamiętnik Literacki, 2, 189.
Filaber, A. (1993). Dawna pieśń kościelna w odnowionej liturgii. W: R. Pośpiech i P. Tarliński (red.), Śpiew wiernych w odnowionej liturgii. Opole, 39-40.
Gelineau, J. (1963). Canto e musica nel culto cristiano. Torino.
Gembalski, J. (1992). Muzyka organowa w liturgii. Czy współczesna liturgia jest nośnikiem kultury. W: B. Bartkowski, S. Dąbek i A. Zola (red.), Współczesna polska religijna kultura muzyczna. Lublin.
Głowa, W. (1985). Dobór pieśni we Mszy św. Collectanea Theologica, 55, 77-91.
Göschl, J.B. (2019). Restytucja melodii na przykładzie nowego wydania „Graduale Novum”. Pro Musica Sacra, 17.
Harper, J. (1997). Formy i układ liturgii zachodniej od X do XVIII wieku. Kraków.
Hinz, E. (2000). Zarys historii muzyki kościelnej. Pelplin.
Jeffery, P. (1992). Re-Envisioning Past Musical Culures Ethnomusicology in the Study of Gregorian Chant. Chicago.
Klawek, A. (1952). Powstanie Godzinek o Matce Bożej. Ruch Biblijny i Liturgiczny, 4, 177-179.
Kopeć, J.J. (1997). Bogarodzica w kulturze polskiej XVI wieku. Lublin.
Koperek, S. (1989). Dzieje udostępnienia wiernym mszału. W: Mszał księgą życia chrześcijańskiego. Poznań, 252n.
Koperek, S. (1998). Obrzęd błogosławienia organów. Roczniki Teologiczne, XLV, 8, 276.
Kumor, B. (1984). Historia Kościoła, t. V. Lublin.
Kunzler, M. (1999). Liturgia Kościoła. Poznań.
Lissa, Z. i Chomiński, J. (1953). Muzyka polskiego odrodzenia. Warszawa.
Łaś, J. (1965). Tonalność melodii gregoriańskich. Kraków.
Machura, M. (1987). Organy w służbie liturgii. Ruch Biblijny i Liturgiczny, 3, 1, 257-261.
Michalak, J. (1939). Zarys liturgiki. Płock.
Mizgalski, G. (1958a). Chorał gregoriański. W: tegoż, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań, 94.
Mizgalski, G. (1958b). Guido z Arezzo. W: tegoż, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań, 191-192.
Mizgalski, G. (1958c). Karpiński Franciszek. W: tegoż, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań, s. 237.
Mizgalski, G. (1958d). Klonowski Teofil. W: tegoż, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań, 245.
Mizgalski, G. (1958e). Lachmann Wacław. W: tegoż, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań, 259-260.
Mizgalski, G. (1958f). Mocquereau dom Andre. W: tegoż, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań, 307.
Mizgalski, G. (1958g). Organy. W: tegoż, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań, 343.
Mizgalski, G. (1958h). Palestrina G.P. W: tegoż, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań, 356.
Mizgalski, G. (1958i). Pothier dom, Józef. W: tegoż, Podręczna encyklopedia muzyki kościelnej. Poznań, 386.
Nadolski, B. (1989). Liturgika. Liturgika fundamentalna, t. I. Poznań.
Nadolski, B. (2013). Liturgika. Liturgia i czas, t. II. Poznań.
Nikodemowicz, A. (1995). Muzyka instrumentalna w liturgii w oczach kompozytora. Liturgia Sacra, 1, 3-4, 191-196.
Nowak, J. (1998). Uwielbienie po Komunii św. Anamnesis.
Nowak-Dłużewski, J. (red.) (1977). Polskie pieśni pasyjne, t. I. Warszawa.
Olszewski, D. (1983). Dzieje chrześcijaństwa w zarysie. Katowice.
Pawlak, I. (1978). Śpiew na przygotowanie darów. Msza Święta, 5, 113-114.
Pawlak, I. (1979). Śpiew na zakończenie Mszy. Msza Święta, 6, 18-21.
Pawlak, I. (1985). Z dziejów organów, organisty i wykonywania muzyki organowej. W: R. Rak (red.), Służba ołtarza, Katowice, 9-22.
Pawlak, I. (1989). Chorał gregoriański. Źródła. W: Encyklopedia katolicka, t. 3. Lublin.
Pawlak, I. (1993). Śpiewy uwielbienia. Lublin.
Pawlak, I. (1995). Gra na instrumentach – muzyką liturgiczną? Liturgia Sacra, 1, 3-4, 185-190.
Pawlak, I. (1996). Organy – instrument liturgiczny. Liturgia Sacra 1996, 2, nr 1-2, 80.
Pawlak, I. (1997). Instrumenty muzyczne. W: Encyklopedia katolicka, t. 7. Lublin, kol. 285.
Pierrard, P. (1984). Historia Kościoła Katolickiego. Warszawa.
Pikulik, J. (1980). Śpiew i muzyka w historii liturgii. Ateneum Kapłańskie, 72, z. 427, 198-199.
Pikulik, J. (1992). Wykonywanie chorału gregoriańskiego. Canor, II, 3.
Pikulik, J. (1998). Klasyczne formy chorału gregoriańskiego oraz monodii liturgicznej. W: J. Masłowska (red.), Muzyka sakralna. Warszawa, 17-24.
Pohorecki, E. (1987). Godzinki o Niepokalanym Poczęciu NMP. W: Mały słownik maryjny. Niepokalanów, 24-26.
Radó, P. (1961). Enchiridion liturgicum, t. II. Romae.
Ratzinger, J. (1999). Nowa Pieśń dla Pana. Kraków.
Raugel, F., La musique polyphonique dans le cadre de l’office liturgique, EPCL.
Reiss, J. (1958). Najpiękniejsza ze wszystkich jest muzyka polska. Kraków.
Sablayrolles, M. (1947). Le chant gregorien. W: Encyclopedie populaire de connaissances liturgiques. Paris.
Sapalski, A. (1880). Przewodnik dla organistów. Kraków.
Saulnier, D. (1979). Le chant gregorien, quelque jalons. Solesmens.
Saulnier, D. (1995). Requirentes modos musicos, a Dom Jean Claire. Solesmes.
Sczaniecki, P. (1962). Służba Boża w dawnej Polsce, t. 1. Poznań.
Sczaniecki, P. (1976). Barok w liturgii. W: Encyklopedia katolicka, t. 2, Lublin.
Siekierka, I. (1999). Najstarsze świadectwa notacji chorału gregoriańskiego. Liturgia Sacra, 3, 1, 105-119.
Sinka, T. (1983). Polska pieśń w liturgii. Nasza Przeszłość, 60, z. 4, 257.
Skop, G.M. (1982). Uwagi na temat doboru śpiewów mszalnych. Ateneum Kapłańskie, 98, 101-105.
Surzyński, J. (1891a). Polskie pieśni Kościoła katolickiego od najdawniejszych czasów do końca XVI stulecia. Poznań.
Szymanowicz, M. (1985). Propozycje doboru śpiewów mszalnych na cały rok liturgiczny. W: R. Rak (red.), Służba ołtarza. Katowice, 79-98.
Tarliński, P. (1993). Zaśpiewajmy Panu pieśń nową – czyli jaką? W: R. Pośpiech i P. Tarliński (red.), Śpiew wiernych w odnowionej liturgii. Opole, 41n.
Tarliński, P. (1996). Organy elektronowe w liturgii – tak czy nie? Liturgia Sacra, 2, s. 81-92.
Tarliński, P. (1997). Religijny śpiew ludowy w liturgii Eucharystycznej Dnia Pańskiego. Liturgia Sacra, 3, 2, 59-83.
Turco, A. (1996). Il canto gregoriano, toni e modi. Roma.
Tüchle, H. i Bouman C.A. (1986). Historia Kościoła, t. III. Warszawa.
Tyrała, R. (2000). Soborowa odnowa muzyki kościelnej w Polsce. Kraków.
Tyrała, R. (2001). Chorał gregoriański wciąż pierwszym śpiewem Kościoła. Anamnesis, 26(3), s. 49-60.
Tyrała, R. (2011). Cecyliański ruch odnowy muzyki kościelnej na ziemiach polskich (1869-1939). Kraków.
Tyrawa, J. (1989). Eucharystia – czasy nowożytne. W: Encyklopedia katolicka, t. 4. Lublin.
Wiara, modlitwa i życie w Kościele katowickim. Uchwały I Synodu diecezji katowickiej. (1976). Katowice–Rzym, 5.1.5-5.1.6, s. 79.
Winniczuk, L. (red.) (1976). Mały słownik kultury antycznej. Warszawa.
Woronczak, J. (1952). Tropy i sekwencje w literaturze polskiej do połowy XVI wieku. Pamiętnik Literacki, 43, 335-345.
Zawitkowski, J. (1980). Polska pieśń liturgiczna. Ateneum Kapłańskie, 72, z. 427, 236.
Copyright (c) 2020 Perspektywy Kultury
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
