Inspiracje biblijne w twórczości Krzysztofa Pendereckiego

na pograniczu teologii i muzyki

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2019.2603.06
Słowa kluczowe: Biblia, teologia, słowo, muzyka, Penderecki, związki słowno-muzyczne, interdyscyplinarność

Abstrakt

Krzysztof Penderecki, podejmując w swojej twórczości tematy biblij­ne, realizuje ideę powrotu sztuki do korzeni chrześcijańskich. Analizy wybranych fragmentów wybitnych jego dzieł: Siedem Bram Jerozolimy i Pasja według św. Łukasza, dowodzą, że kompozytor dokonał swoiste­go „przekładu” treści biblijnej na język muzyczny w sposób trafny, su­gestywny, z wykorzystaniem technik, jakimi dysponuje współczesna sztuka kompozytorska, oraz nawiązując w pewnych miejscach do tra­dycji związanej ze spuścizną J.S. Bacha.

W wymienionych kompozycjach Penderecki używa brzmienia in­strumentów, którym nadaje symboliczne znaczenie, a nawet ekspe­rymentuje w zakresie ich budowy (tubafon). Wprowadza także prze­strzennie rozmieszczoną orkiestrę, a ludzkiemu głosowi powierza funkcję pierwotną – czysto deklamacyjną, bez jakichkolwiek ograni­czeń rytmicznych czy metrycznych. W ten sposób kompozytor po­czynił pewne zabiegi zmierzające do teatralizacji dzieła muzycznego w celu pogłębienia odbioru treści biblijnej przez słuchaczy.

Biogram autora

Marek Skrukwa, Akademia Ignatianum w Krakowie

Dr., a theologian and musician, graduated from the Pontifical Academy of Theology in Krakow (presently the Pontifical University of John Paul II) in 1997, receiving a Master of Theology de­gree in the area of moral theology. In 2012, at the same institution, he received the Doctor of Theology title, defending a dissertation in the area of fundamental theology: Relacja między słowem a muzyką w “Pa­sji według św. Jana” Johanna Sebastiana Bacha [The Relationship Be­tween Word and Music in Johann Sebastian Bach’s Passion According to St. John], for the writing of which he received a grant from the Mini­ster of Science and Higher Education. He takes part in academic con­ferences, presenting papers from the crossroads of theology and music.

The artist-theologian also holds a dual degree in double bass and viola da gamba performance from the Instrumental Faculty at the Aca­demy of Music in Kraków. After completing these studies, he taught at the Interuniversitary Institute of Church Music (Academy of Music/ Pontifical University of John Paul II) in Kraków. As an artist, an in­strumental musician playing the viola da gamba, he has been taking active part in concert life for about 20 years.

Currently, Dr. Marek Skrukwa’s academic research focuses on ana­lysis of the legacy of Jacques-Bénigne Bossuet (1627-1704), a French bishop and preacher to Louis XIV. He teaches courses at two Kraków institutions of higher learning: the Jesuit University Ignatianum (per­ception of musical language) and the Teresianum Carmelite Institute of Spirituality (17th-century French spirituality).

Bibliografia

Chłopicka R., Krzysztof Penderecki w kręgu tradycji obrzędowości religijnej Wschodu i Zachodu [Krzysztof Penderecki in the Sphere of Eastern and Western Liturgical Tradition], in: Muzyka religijna – między epokami i kulturami [Religious Music – Between Eras and Cultures], Vol. 2, eds. K. Turek, B. Mika, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2009.

Chłopicka R., Temat męki i śmierci Chrystusa w twórczości Krzysztofa Pendereckiego [The Subject of the Passion and Death of Christ in the Works of Krzysztof Penderecki], in: Perły muzyki kościelnej: chorał gregoriański i „Gorzkie żale” [Pearls of Church Music: Gregorian Chant and the Lenten Psalms], eds. R. Tyrała, W. Kałamarz, Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej, Kraków 2007.

Ćwikliński P., Ziarno J., Pasja o Krzysztofie Pendereckim [A Passion About Krzysztof Penderecki], Polska Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa 1993.

The Greek New Testament, 4th revised edition, 11th printing, eds. B. Aland, K. Aland, J. Karavidopoulos, C.M. Martini and B. Metzger, Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart 2006.

Grzybek S., Psałterz – księga naszych ludzkich zobowiązań [The Psalter – The Book of Our Human Obligations], “Ruch Biblijny i Liturgiczny” 1983 (36), No. 1.

The Holy Bible: Douay-Rheims Version, Saint Benedict Press, Charlotte 2009.

Księga Psalmów. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, ekskursy [The Book of Psalms: Introduction, Translation from the Original, Commentary, Excurses], ed. S. Łach, Wydawnictwo Pallotinum, Poznań 1990.

Lewandowska-Kąkol A., Dźwięki, szepty, zgrzyty. Wywiady z kompozytorami [Sounds, Whispers, Dissonances: Interviews with Composers], Wydawnictwo Fronda, Warszawa 2012.

Michalski G., “The Seven Gates of Jerusalem”, transl. A. Zapałowski, material from CD booklet: K. Penderecki, Seven Gates of Jerusalem, CD Accord, 1997 (ACD 036, 011 332-2).

Montagu J., Musical Instruments of the Bible, Scarecrow Press, Lanham/London 2002.

Mrowiec K., Biblia w muzyce [The Bible in Music], in: Encyklopedia katolicka [Catholic Encyclopedia], Vol. 2, eds. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (KUL), Lublin 1995.

New American Bible (Revised Edition), HarperCollins Publishers, New York 2012.

Penderecki K., Labirynt czasu. Pięć wykładów na koniec wieku [Labyrinth of Time: Five Addresses for the End of the Millennium], Wydawnictwo Presspublica, Warszawa 1997.

Tomaszewski M., Penderecki: Bunt i wyzwolenie [Penderecki: Rebellion and Liberation], Vol. 1, Rozpętanie żywiołów [The Elements Unleashed], PWM Edition, Kraków 2008.

Tomaszewski M., Penderecki: Bunt i wyzwolenie [Penderecki: Rebellion and Liberation], Vol. 2, Odzyskiwanie raju [The Regaining of Paradise], PWM Edition, Kraków 2009.

Opublikowane
2019-10-01
Jak cytować
[1]
Skrukwa, M. 2019. Inspiracje biblijne w twórczości Krzysztofa Pendereckiego : na pograniczu teologii i muzyki. Perspektywy Kultury. 26, 3 (paź. 2019), 47-66. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2019.2603.06.
Numer
Tom 26 Nr 3 (2019): Biblia w kulturze
Dział
Biblia w kulturze

Copyright (c) 2019 Akademia Ignatianum w Krakowie

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.