Drugorzędny drugi obieg. W trzydziestą rocznicę zniesienia cenzury w Polsce

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2020.3104.18

Abstrakt

Literatura podziemna istnieje obecnie tylko w archiwach historycznych lub w zbiorach prywatnych i nie ma szansy wpłynąć na współczesny dyskurs. Któż byłby dziś naprawdę zainteresowany prezentowanymi w niej liberal­nymi poglądami, jej różnorodnością tematyczną i estetyczną, kiedy radykalne siły, fake newsy i trolle w coraz większym stopniu kształtują komunikację w przestrzeni publicznej? Czy eskalacja konfliktów ideologicznych w Polsce może prowadzić do instrumentalizacji mitu literatury i prasy dysydenckiej przez uczestników życia politycznego? Jaki potencjał dla badań literaturo-i kulturoznawczych oraz dydaktyki tkwi w podziemnej literaturze i prasie? Czy digitalizacja druków drugoobiegowych ułatwia kultywowanie pamięci o tych publikacjach? I wreszcie – czy nadszedł czas demitologizacji niektó­rych aspektów kultury niezależnej?
30 lat po zniesieniu cenzury nadal aktualne jest pytanie o nieobecność w popularnych formach pamięci bohaterów polskiej historii – drukarzy, kol­porterów i autorów.

Biogram autora

Krzysztof Okoński, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Germanista, profesor uczelni w Katedrze Kompara­tystyki Kulturowej (Instytut Nauk o Kulturze) na Uniwersytecie Kazimie­rza Wielkiego w Bydgoszczy. Zainteresowania badawcze: literatura i kul­tura niemiecka poza cenzurą w PRL i NRD, polsko-niemieckie kontakty kulturalne w kraju i na emigracji przed rokiem 1989, kultura i literatura niemiecko-turecka. Autor m.in. monografii Auf der Suche nach der verlore­nen Freiheit (W poszukiwaniu utraconej wolności, Drezno 2017) o obrazie powojennych Niemiec i ich literatury w „Kulturze” paryskiej.

Bibliografia

Bertram, Ł. (red.). (2013). Obieg NOW-ej. Warszawa: Ośrodek KARTA i Insty­tut Pamięci Narodowej.

Błażejowska, J. (2010). Papierowa rewolucja. Z dziejów drugiego obiegu wydaw­niczego w Polsce 1976–1989/1990. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Bober, L. [wł. Kaczyński Andrzej]. (1990). Wydarzenia. Piękna była przy­goda. Kultura Niezależna, 61, 101–106.

Bocheński, J. (2009). Stan po zapaści. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volu­men i Bellona.

Chwin, S. (1994). Dlaczego upadek komunizmu zaskoczył literaturę polską? Teksty Drugie, 1, 5–28.

Czachowska, J. i Dorosz, B. (1991). Literatura i krytyka poza cenzurą 1977– 1989. Wrocław: Wydawnictwo „Wiedza o Kulturze”.

Frąckowiak, S. (1989). Getto niezależnej kultury. Czas Kultury, 9–10, 210–213.

Gasztold-Seń, P., Jarska, N. i Olaszek J. (red.). (2016). Drugi obieg w PRL na tle samizdatu w państwach bloku sowieckiego po 1956. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Gnauck, G. (1999). Katz und Maus mit der Stasi. Miroslaw Chojecki, der größte Untergrundverleger des Ostblocks, erinnert sich an die polnische Erstausgabe der „Blechtrommel”. Die Welt, 4 Dezember.

Grupiński, R. (1987). Nędza literatury. Czas Kultury, 3, 24–55.

Kandziora, J. i Szymańska, Z. (1999). Bez cenzury: 1976–1989: literatura, ruch wydawniczy, teatr. Warszawa: Instytut Badań Literackich.

Karpiński, J. (1988). Polska – komunizm – opozycja. Słownik. Warszawa: Wydawnictwo CDN.

Kopciński, J. (2015). Przeszłość to dziś. Podręcznik dla klasy III liceum i techni­kum (wyd. wieloletnie). Warszawa: STENTOR.

Kosyra-Cieślak, T. (2015). Plan realizacji materiału języka polskiego w kla­sie III LO (plan wynikowy dwustopniowy). Warszawa: STENTOR. Pozy­skano z: https://www.stentor.pl/files/produkty/pliki/przeszlosc_plan_ wynikowy_3.doc (dostęp: 01.04.2020).

Mielczarek, A. (2006). Śpiący rycerze. Warszawa: Stowarzyszenie Wolnego Słowa.

Międzyrzecki, A. (1995). Minimum powagi i płaszcz Konrada. Gazeta Wybor­cza, 89, 13.

Misiakiewicz, E. (2007). Czy literatura rzeczywiście „źle obecna w szkole”? Z doświadczeń praktyka. Zeszyty Szkolne, 1(23), 17–24.

Nadolna-Tłuczykont, M. (2013). Powrót książek „zakazanych” do współczes­nych odbiorców (wybrane zagadnienia). Katowice: Wydawnictwo Uniwer­sytetu Śląskiego.

Okładka Do Rzeczy, nr 29/128 z 13–19.07.2015.

Olaszek, J. (2015). Rewolucja powielaczy. Niezależny ruch wydawniczy w Polsce 1976–1989. Warszawa: Trzecia Strona.

Olszewska, B., Surdyk-Fertsch, W. i Wojciechowski, G. (2020). Wczoraj i dziś. Podręcznik do historii dla klasy czwartej szkoły podstawowej. Warszawa: Nowa Era.

Paweł Piekarczyk – Drugi obieg w kondominium (2012). Pozyskano z: https:// bliskopolski.pl/muzyka/pawel-piekarczyk-drugi-obieg-w-kondominium/ (dostęp: 05.04.2020).

Rozmowa z Henrykiem Grynbergiem. (1987). Czas Kultury, 3, 90–111.

SIL. (2011). Joanna Lichocka: po Smoleńsku powstał drugi obieg medialny. Dwie różne Polski, dwa obiegi, dwa kanały kolportażu. Pozyskano z: https://wpo­lityce.pl/polityka/112049-joanna-lichocka-po-smolensku-powstal-drugi­-obieg-medialny-dwie-rozne-polski-dwa-obiegi-dwa-kanaly-kolportazu (dostęp: 05.04.2020).

Szaruga, L. [wł. Wirpsza Aleksander]. (1986a). Wielkie oczekiwanie. Kultura (Paryż), 5/464, 28–42.

Szaruga, L. [wł. Wirpsza Aleksander]. (1986b). Kochana prawico. Kultura (Paryż), 3/462, 139–143.

Śpiewak, P. (2005). Pamięć po komunizmie. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Trznadel, J. (1990). Hańba domowa. Rozmowy z pisarzami. Lublin: Wydaw­nictwo Test.

Opublikowane
2020-12-31
Jak cytować
[1]
Okoński, K. 2020. Drugorzędny drugi obieg. W trzydziestą rocznicę zniesienia cenzury w Polsce. Perspektywy Kultury. 31, 4 (grudz. 2020), 285-301. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2020.3104.18.
Numer
Tom 31 Nr 4 (2020): Orient. Wczoraj i dziś
Dział
Varia

Copyright (c) 2020 Akademia Ignatianum w Krakowie

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.