Wobec niemożliwego. Egzystencjalne źródła myśli postsekularnej
Abstrakt
W niniejszym artykule podjęty zostanie problem „doświadczenia nie możliwego”, które najpełniej zdaje się urzeczywistniać w „religijnym stadium egzystencji”, to jest w relacji jednostki do Boga (Absolutu). Kategoria „niemożliwego”, niewątpliwie jedna z fundamentalnych kategorii współczesnej myśli postsekularnej (Caputo, Lévinas, Ma rion), zarysowana tu zostanie w perspektywie filozofii egzystencjal nej, a dokładniej – jej egzystencjalnych (zwłaszcza Kierkegaardow skich) źródeł. Celem naszym będzie więc próba ukazania tego, co z jednej strony niewyobrażalne, bo przekraczające „porządek rozu mu”, poznawcze zdolności ludzkiego intelektu, z drugiej zaś – przy najmniej pozornie niewyrażalne, bo wymykające się przedmiotowe mu, naukowemu ujęciu. Będziemy tym samym argumentować na rzecz tezy, iż doświadczenie niemożliwego, w tym jego afirmacja, jest przede wszystkim problemem egzystencjalno-religijnym, wymagają cym „skoku” poza to, co z ludzkiej perspektywy jawi się jako racjonal ne, społecznie obowiązujące, a nawet etyczne.
Bibliografia
ADORNO Theodor. 2007. „Rozum i objawienie”. Kronos 1: 28-33. ARYSTOTELES. 1956. Etyka nikomachejska. Warszawa: PWN.
BARNES Wesley. 1968. The Philosophy and Literature of Existentialism. New York: Barron’s Educational Series.
BARRETT William. 1958. Irrational Man. A Study in Existential Philosophy. New York: Anchor Books.
BIELIK-ROBSON Agata. 2000. Inna nowoczesność. Pytania o współczesną formułę duchowości. Kraków: Universitas.
BIELIK-ROBSON Agata. 2015. „Literackie kryptoteologie nowoczesności, czyli o pierwszeństwie świata”. Wielogłos 2(24): 13-28.
BIELIK-ROBSON Agata. 2008. Na pustyni. Kryptoteologie późnej nowoczes- ności. Kraków: Universitas.
BIELIK-ROBSON Agata. 2013. Powrót mesjańskiej obietnicy, czyli postse kularyzm w sensie ścisłym, [w:] Deus otiosus. Nowoczesność w perspektywie postsekularnej, A. Bielik-Robson, M.A. Sosnowski (red.), 337-350. Warsza wa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
BLACKHAM Harold John. 1956. Six existentialist thinkers. London: Routledge & Kegan Paul.
BŁASZCZYK Marek. 2017. „O problemie relacji między filozofią a teologią. Preliminaria”. Idea XXIX/1: 77-96.
BOGALECKI Piotr, MITEK-DZIEMBA Anna. 2012. Drzewo Poznania. Wprowadzenie do myśli postsekularnej, [w:] Drzewo Poznania. Postse- kularyzm w przekładach i komentarzach, P. Bogalecki, A. Mitek-Dziemba (red.), 25-51. Katowice: Wydawnictwo Fa-art, Uniwersytet Śląski.
BURDZIEJ Stanisław. 2010. „Socjologia postsekularna?”, Studia Socjolo giczne 2/197: 89-107.
CAPUTO John D. 1993. Against Ethics. Contributions to a Poetics of Obligation with Constant Reference to Deconstruction. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
CAPUTO John D. 2008. How to Read Kierkegaard. New York: W.W. Norton & Company.
CAPUTO John D. 2001. On Religion. London and New York: Routledge. CAPUTO John D. 1987. Radical Hermeneutics. Repetition, Deconstruction, and the Hermeneutic Project. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
CAPUTO John D. 1997. The Prayers and Tears of Jacques Derrida. Religion without Religion. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press. CAPUTO John D., SCANLON Michael J. 1999. Apology for the Impossible. Religion and Postmodernism, [w:] God, the Gift, and Postmodernism, J.D. Caputo, M.J. Scanlon (red.), 1-19. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
COLLINS James. 1983. The Mind of Kierkegaard. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
CZAJKA Łukasz. 2014. Święta anarchia. Wprowadzenie do radykalnej her- meneutyki Johna D. Caputo. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM.
DIEM Hermann. 1959. Kierkegaard’s Dialectic of Existence. Edinburgh-Lon don: Greenwood Press.
DOMARADZKI Mikołaj, O subiektywności prawdy w ujęciu Sørena Aabye Kierkegaarda. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
DRZEWIECKA Ewelina. 2014. „Myśl postsekularna w badaniach slawi stycznych. Próba spojrzenia”. Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis 9: 29-44.
DRZEWIECKA Ewelina. 2016. „Spotkania pod Krzyżem. O myśli postseku larnej w badaniach nad literaturą nowoczesną”. Kultura – Media – Teo logia 26: 52-74.
DUNNING Stephen N. 1985. Kierkegaard’s Dialectic of Inwardness. A Struc- tural Analysis of the Theory of Stages. Princeton: Princeton University Press. EVANS C. Stephen. 2009. Kierkegaard. An Introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
FABRO Cornelio. 1967. Faith and Reason in Kierkegaard’s Dialectic, [w:] A Kierkegaard Critique. An International Selection of Essays Interpre- ting Kierkegaard, H.A. Johnson, N. Thulstrup (red.), 156-206. Chicago: Harper.
FERREIRA M. Jamie. 1998. Faith and the Kierkegaardian leap, [w:] The Cambridge Companion to Kierkegaard, A. Hannay, G. Marino (red.), 207-234. Cambridge: Cambridge University Press.
FLYNN Thomas R. 2006. Existentialism. A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press.
FOX Michael Allen. 2009. The Remarkable Existentialists. New York: Huma nity Books.
GABRIEL Merigala. 2010. Subjectivity and Religious Truth in the Philosophy of Søren Kierkegaard. Macon, Georgia: Mercer University Press.
GOUWENS David Jay. 1996. Kierkegaard as Religious Thinker. Cambridge: Cambridge University Press.
HABERMAS Jürgen. 2003. Wierzyć i wiedzieć, [w:] Przyszłość natury ludzkiej. Warszawa: Scholar.
HABERMAS Jürgen. 2012. Między naturalizmem a religią. Warszawa: PWN. HANNAY Alastair. 1998. Kierkegaard and the variety of despair, [w:] The Cambridge Companion to Kierkegaard, A. Hannay, G. Marino (red.), 329-348. Cambridge: Cambridge University Press.
HARPER Ralph. 1949. Existentialism. A Theory of Man. Cambridge: Harvard University Press.
HARPER Ralph. 1967. The Seventh Solitude. Metaphysical Homelessness in Kierkegaard, Dostoevsky, and Nietzsche. Baltimore: The Johns Hopkins Press.
HEINEMANN Fritz. 1953. Existentialism and the Modern Predicament. Lon don: Adam & Charles Black.
JANUSZKIEWICZ Michał. 2012. Kim jestem ja, kim jesteś ty? Etyka, tożsa- mość, rozumienie. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
JANUSZKIEWICZ Michał. 2016. „Phronesis: racjonalność hermeneutycz na”. Przestrzenie Teorii 25: 81-94.
JANUSZKIEWICZ Michał. 2016. W poszukiwaniu sensu. Phronesis i herme- neutyka. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
JARANOWSKI Marcin. 2007. Transcendencja jako ocalenie. Søren Kierkegaard a problem teologii postmodernistycznej. Kraków: Nomos.
JARZYŃSKA Karina. 2012. „Postsekularyzm – wyzwanie dla teorii i historii literatury (rozpoznania wstępne)”. Teksty Drugie 1/2: 294-307.
JASPERS Karl. 1968. Aneignung und Polemik. München: Piper. JASPERS Karl. 1919. Psychologie der Weltanschauungen. Berlin: Springer.
JASPERS Karl. 1991. Rozum i egzystencja. Nietzsche a chrześcijaństwo. War szawa: PWN.
KAAM Adrian L. van. 1969. Existential Foundations of Psychology. New York: Image Books.
KAFTAŃSKI Wojciech. 2012. Rozpacz jako życie w śmierci w myśli Sørena Kierkegaarda, [w:] Wobec śmierci, A. Grzegorczyk, A. Kaczmarek (red.), 81-94. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
KASPERSKI Edward. 2003. Kierkegaard. Antropologia i dyskurs o człowieku. Pułtusk: Aspra-JR.
KAUFMANN Walter. 1975. Existentialism from Dostoevsky to Sartre. New York: New American Library.
KIERKEGAARD Søren. 1982. Bojaźń i drżenie. Choroba na śmierć. Warszawa: PWN.
KIERKEGAARD Søren. 2000. Dziennik (wybór). Lublin: TN KUL.
KIERKEGAARD Søren. 1965. Jednostka i tłum, [w:] Filozofia egzystencjalna, L. Kołakowski, K. Pomian (red.), 51-58. Warszawa: PWN. KIERKEGAARD Søren. 2002. Wprawki do chrześcijaństwa. Kęty: Antyk. KOŁOS Anna. 2011. „Postsekularyzm a literatura. Przykład Edwarda Stachury”. Ogrody Nauk i Sztuk 1: 284-292.
KOSSAK Jerzy. 1976. Egzystencjalizm w filozofii i literaturze. Warszawa: Książka i Wiedza.
KRAKOWIAK Józef Leszek. 2010. Absurd. Pytanie o sens ludzkiej egzystencji. Warszawa: Scholar.
KUPŚ Tomasz. 2004. Koncepcja egzystencji Sørena Kierkegaarda w kontekście filozofii niemieckiej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
KUPŚ Tomasz. 2006. O samotności chrześcijanina (Egzystencja religijna w ujęciu S. Kierkegaarda), [w:] Zrozumieć samotność. Studium interdyscy- plinarne, P. Domeracki, W. Tyburski (red.), 147-162. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
LEŚNIEWSKI Norbert. 1998. O hermeneutyce radykalnej. Poznań: Wydawni ctwo Naukowe UAM.
LEŚNIEWSKI Norbert. 1996. „Projekt hermeneutyki radykalnej Johna D. Caputo”. Ruch Filozoficzny 2/3: 379-388.
LÉVINAS Emmanuel. 1998. Całość i nieskończoność. Warszawa: PWN. LUBAŃSKA Stefania. 2001. Pascal i Kierkegaard – filozofowie rozpaczy i wiary. Kraków: Universitas.
MALANTSCHUK Gregor. 1971. Kierkegaard’s Thought. Princeton: Prince ton University Press.
MARION Jean-Luc. 2007. The Impossible for Man – God, [w:] Transcendence and Beyond. A Postmodern Inquiry, J.D. Caputo, M.J. Scanlon (red.), 17-43. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
MATLAK Michał, WOLSKA Dorota. 2017. „Postsekularyzm jako wędrujące pojęcie. Wprowadzenie”. Prace Kulturoznawcze 1/21: 9-16.
MAY Rollo. 1995. O istocie człowieka. Szkice z psychologii egzystencjalnej. Po znań: Dom Wydawniczy Rebis.
MCLENNAN Gregor. 2010. „The Postsecular Turn”. Theory, Culture, So ciety 4/27: 3-20.
MIŚ Andrzej. 2000. Filozofia współczesna. Główne nurty. Warszawa: Scholar. MOUNIER Emmanuel. 1964. Wprowadzenie do egzystencjalizmów. Kraków: Znak.
NYCZ Ryszard. 2017. „Nowa humanistyka w Polsce. Kilka bardzo subiek tywnych obserwacji, koniektur, refutacji”. Teksty Drugie 1: 18-40.
PŁUŻAŃSKI Tadeusz. 1977. Człowiek między ziemią a niebem. Warszawa: Wiedza Powszechna.
PŁUŻAŃSKI Tadeusz. 1970. Paradoks w nowożytnej filozofii chrześcijańskiej. Warszawa: PWN.
POMIAN Krzysztof. 1973. Niewczesność i współczesność Kierkegaarda, [w:] Człowiek pośród rzeczy. Warszawa: Czytelnik.
PROKOPSKI Jacek Aleksander. 2007. Egzystencja i tragizm. Dialektyka ludz- kiej skończoności. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
PROKOPSKI Jacek Aleksander. 2002. Søren Kierkegaard. Dialektyka paradok- su wiary. Wrocław: Arboretum.
ROGALSKI Aleksander. 1977. Tryptyk miłosny. Warszawa: PIW. ROHDE Peter. 2001. Søren Kierkegaard. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie. ROHDE Peter. 1983. Søren Kierkegaard. The Father of Existentialism. Copenhagen: Royal Danish Ministry of Foreign Affairs.
ROUBICZEK Paul. 1964. Existentialism. For and Against. Cambridge: Camb ridge University Press.
SŁOWIKOWSKI Andrzej. 2006. Dialektyka samotności według Kierkegaar da, [w:] Zrozumieć samotność. Studium interdyscyplinarne, P. Domeracki, W. Tyburski (red.), 63-80. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
SŁOWIKOWSKI Andrzej. 2015. Wiara w egzystencji. Teoretyczny wymiar chrześcijańskiego ideału w pismach pseudonimowych Sørena Kierkegaarda. Warszawa-Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
SOE N.H. 1967. Kierkegaard’s Doctrine of the Paradox, [w:] A Kierkega- ard Critique. An International Selection of Essays Interpreting Kierkegaard, H.A. Johnson, N. Thulstrup (red.), 207-227. Chicago: Harper. SPIEGELBERG Herbert. 1972. Phenomenology in Psychology and Psychiatry. Evanston: Northwestern University Press.
STEWART Jon. 2003. Kierkegaard’s Relation to Hegel Reconsidered. Cambrid ge: Cambridge University Press.
SZESTOW Lew. 1993. Ateny i Jerozolima. Kraków: Znak.
SZESTOW Lew. 2009. Kierkegaard i filozofia egzystencjalna. Warszawa: Hachette.
SZWED Antoni. 2011. Rozum wobec chrześcijańskiego Objawienia. Kęty: Wy dawnictwo Marek Derewiecki.
TAYLOR Charles. 2007. A Secular Age. Cambridge: Harvard University Press. TERLECKI Tymon. 1987. Egzystencjalizm chrześcijański, [w:] Krytyka personalistyczna. Egzystencjalizm chrześcijański. Warszawa: Biblioteka „Więzi”. THOMTE Reidar. 1969. Kierkegaard’s Philosophy of Religion. New York: Greenwood Press.
THULSTRUP Niels. 1980. Kierkegaard’s Relation to Hegel. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
TOEPLITZ Karol. 1983. Egzystencjalizm jako zjawisko kulturowe. Gdańsk: AM.
TOEPLITZ Karol. 1980. Kierkegaard. Warszawa: Wiedza Powszechna. WAHL Jean. 2004. Krótka historia egzystencjalizmu. Wrocław: ATUT. WARCHALA Michał. 2007. „Co to jest postsekularyzm? (Subiektywna) próba opisu”. Krytyka Polityczna 13: 178-190.
WARCHALA Michał. 2013. „Postsekularne konstelacje nowoczesności. O hi storycznych związkach religii i nauk społecznych”. Stan Rzeczy 2/5: 75-92. WARCHALA Michał. 2014. „Romantyzm i narodziny myśli postsekularnej”. Logos i Ethos 1/36: 73-85.
WARNOCK Mary. 2006. Egzystencjalizm. Warszawa: Prószyński i S-ka. WÓJS Paweł. 2017. Filozofowie egzystencji, [w:] Oblicza egzystencjalizmu, M. Błaszczyk (red.), 17-30. Kraków: Studio Grafpa.
ŻELAZNY Mirosław. 2011. Filozofia i psychologia egzystencjalna. Toruń: Wy dawnictwo Naukowe UMK.
Copyright (c) 2018 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
