In the face of the impossible. Existential sources of post-secular thought
Abstract
In this article, the problem of “the experience of the impossible”, which seems to embody the “religious stage of existence” most fully is tackled, i.e., within the relation of the individual to God (Absolute). The category of “the impossible”, undoubtedly one of the funda mental categories of modern post-secular thought (Caputo, Lévinas, Marion), is outlined here in the perspective of existential philoso phy, and more specifically – its existential (especially Kierkegaard ian) sources. The aim is, therefore, to attempt to show something that is unimaginable because it exceeds “the order of reason”, the cognitive capacity of the human intellect on the one hand, while on the other hand it is at least seemingly inexpressible, because it es capes the objective, scientific handling. Therefore it is argued that the experience of the impossible, including his affirmation, is pri marily a problem of existential-religious nature, requiring a “leap” beyond what is seen as rational, socially valid, and even ethical from the human perspective.
References
ADORNO Theodor. 2007. „Rozum i objawienie”. Kronos 1: 28-33. ARYSTOTELES. 1956. Etyka nikomachejska. Warszawa: PWN.
BARNES Wesley. 1968. The Philosophy and Literature of Existentialism. New York: Barron’s Educational Series.
BARRETT William. 1958. Irrational Man. A Study in Existential Philosophy. New York: Anchor Books.
BIELIK-ROBSON Agata. 2000. Inna nowoczesność. Pytania o współczesną formułę duchowości. Kraków: Universitas.
BIELIK-ROBSON Agata. 2015. „Literackie kryptoteologie nowoczesności, czyli o pierwszeństwie świata”. Wielogłos 2(24): 13-28.
BIELIK-ROBSON Agata. 2008. Na pustyni. Kryptoteologie późnej nowoczes- ności. Kraków: Universitas.
BIELIK-ROBSON Agata. 2013. Powrót mesjańskiej obietnicy, czyli postse kularyzm w sensie ścisłym, [w:] Deus otiosus. Nowoczesność w perspektywie postsekularnej, A. Bielik-Robson, M.A. Sosnowski (red.), 337-350. Warsza wa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
BLACKHAM Harold John. 1956. Six existentialist thinkers. London: Routledge & Kegan Paul.
BŁASZCZYK Marek. 2017. „O problemie relacji między filozofią a teologią. Preliminaria”. Idea XXIX/1: 77-96.
BOGALECKI Piotr, MITEK-DZIEMBA Anna. 2012. Drzewo Poznania. Wprowadzenie do myśli postsekularnej, [w:] Drzewo Poznania. Postse- kularyzm w przekładach i komentarzach, P. Bogalecki, A. Mitek-Dziemba (red.), 25-51. Katowice: Wydawnictwo Fa-art, Uniwersytet Śląski.
BURDZIEJ Stanisław. 2010. „Socjologia postsekularna?”, Studia Socjolo giczne 2/197: 89-107.
CAPUTO John D. 1993. Against Ethics. Contributions to a Poetics of Obligation with Constant Reference to Deconstruction. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
CAPUTO John D. 2008. How to Read Kierkegaard. New York: W.W. Norton & Company.
CAPUTO John D. 2001. On Religion. London and New York: Routledge. CAPUTO John D. 1987. Radical Hermeneutics. Repetition, Deconstruction, and the Hermeneutic Project. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
CAPUTO John D. 1997. The Prayers and Tears of Jacques Derrida. Religion without Religion. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press. CAPUTO John D., SCANLON Michael J. 1999. Apology for the Impossible. Religion and Postmodernism, [w:] God, the Gift, and Postmodernism, J.D. Caputo, M.J. Scanlon (red.), 1-19. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
COLLINS James. 1983. The Mind of Kierkegaard. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
CZAJKA Łukasz. 2014. Święta anarchia. Wprowadzenie do radykalnej her- meneutyki Johna D. Caputo. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM.
DIEM Hermann. 1959. Kierkegaard’s Dialectic of Existence. Edinburgh-Lon don: Greenwood Press.
DOMARADZKI Mikołaj, O subiektywności prawdy w ujęciu Sørena Aabye Kierkegaarda. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
DRZEWIECKA Ewelina. 2014. „Myśl postsekularna w badaniach slawi stycznych. Próba spojrzenia”. Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis 9: 29-44.
DRZEWIECKA Ewelina. 2016. „Spotkania pod Krzyżem. O myśli postseku larnej w badaniach nad literaturą nowoczesną”. Kultura – Media – Teo logia 26: 52-74.
DUNNING Stephen N. 1985. Kierkegaard’s Dialectic of Inwardness. A Struc- tural Analysis of the Theory of Stages. Princeton: Princeton University Press. EVANS C. Stephen. 2009. Kierkegaard. An Introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
FABRO Cornelio. 1967. Faith and Reason in Kierkegaard’s Dialectic, [w:] A Kierkegaard Critique. An International Selection of Essays Interpre- ting Kierkegaard, H.A. Johnson, N. Thulstrup (red.), 156-206. Chicago: Harper.
FERREIRA M. Jamie. 1998. Faith and the Kierkegaardian leap, [w:] The Cambridge Companion to Kierkegaard, A. Hannay, G. Marino (red.), 207-234. Cambridge: Cambridge University Press.
FLYNN Thomas R. 2006. Existentialism. A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press.
FOX Michael Allen. 2009. The Remarkable Existentialists. New York: Huma nity Books.
GABRIEL Merigala. 2010. Subjectivity and Religious Truth in the Philosophy of Søren Kierkegaard. Macon, Georgia: Mercer University Press.
GOUWENS David Jay. 1996. Kierkegaard as Religious Thinker. Cambridge: Cambridge University Press.
HABERMAS Jürgen. 2003. Wierzyć i wiedzieć, [w:] Przyszłość natury ludzkiej. Warszawa: Scholar.
HABERMAS Jürgen. 2012. Między naturalizmem a religią. Warszawa: PWN. HANNAY Alastair. 1998. Kierkegaard and the variety of despair, [w:] The Cambridge Companion to Kierkegaard, A. Hannay, G. Marino (red.), 329-348. Cambridge: Cambridge University Press.
HARPER Ralph. 1949. Existentialism. A Theory of Man. Cambridge: Harvard University Press.
HARPER Ralph. 1967. The Seventh Solitude. Metaphysical Homelessness in Kierkegaard, Dostoevsky, and Nietzsche. Baltimore: The Johns Hopkins Press.
HEINEMANN Fritz. 1953. Existentialism and the Modern Predicament. Lon don: Adam & Charles Black.
JANUSZKIEWICZ Michał. 2012. Kim jestem ja, kim jesteś ty? Etyka, tożsa- mość, rozumienie. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
JANUSZKIEWICZ Michał. 2016. „Phronesis: racjonalność hermeneutycz na”. Przestrzenie Teorii 25: 81-94.
JANUSZKIEWICZ Michał. 2016. W poszukiwaniu sensu. Phronesis i herme- neutyka. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
JARANOWSKI Marcin. 2007. Transcendencja jako ocalenie. Søren Kierkegaard a problem teologii postmodernistycznej. Kraków: Nomos.
JARZYŃSKA Karina. 2012. „Postsekularyzm – wyzwanie dla teorii i historii literatury (rozpoznania wstępne)”. Teksty Drugie 1/2: 294-307.
JASPERS Karl. 1968. Aneignung und Polemik. München: Piper. JASPERS Karl. 1919. Psychologie der Weltanschauungen. Berlin: Springer.
JASPERS Karl. 1991. Rozum i egzystencja. Nietzsche a chrześcijaństwo. War szawa: PWN.
KAAM Adrian L. van. 1969. Existential Foundations of Psychology. New York: Image Books.
KAFTAŃSKI Wojciech. 2012. Rozpacz jako życie w śmierci w myśli Sørena Kierkegaarda, [w:] Wobec śmierci, A. Grzegorczyk, A. Kaczmarek (red.), 81-94. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
KASPERSKI Edward. 2003. Kierkegaard. Antropologia i dyskurs o człowieku. Pułtusk: Aspra-JR.
KAUFMANN Walter. 1975. Existentialism from Dostoevsky to Sartre. New York: New American Library.
KIERKEGAARD Søren. 1982. Bojaźń i drżenie. Choroba na śmierć. Warszawa: PWN.
KIERKEGAARD Søren. 2000. Dziennik (wybór). Lublin: TN KUL.
KIERKEGAARD Søren. 1965. Jednostka i tłum, [w:] Filozofia egzystencjalna, L. Kołakowski, K. Pomian (red.), 51-58. Warszawa: PWN. KIERKEGAARD Søren. 2002. Wprawki do chrześcijaństwa. Kęty: Antyk. KOŁOS Anna. 2011. „Postsekularyzm a literatura. Przykład Edwarda Stachury”. Ogrody Nauk i Sztuk 1: 284-292.
KOSSAK Jerzy. 1976. Egzystencjalizm w filozofii i literaturze. Warszawa: Książka i Wiedza.
KRAKOWIAK Józef Leszek. 2010. Absurd. Pytanie o sens ludzkiej egzystencji. Warszawa: Scholar.
KUPŚ Tomasz. 2004. Koncepcja egzystencji Sørena Kierkegaarda w kontekście filozofii niemieckiej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
KUPŚ Tomasz. 2006. O samotności chrześcijanina (Egzystencja religijna w ujęciu S. Kierkegaarda), [w:] Zrozumieć samotność. Studium interdyscy- plinarne, P. Domeracki, W. Tyburski (red.), 147-162. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
LEŚNIEWSKI Norbert. 1998. O hermeneutyce radykalnej. Poznań: Wydawni ctwo Naukowe UAM.
LEŚNIEWSKI Norbert. 1996. „Projekt hermeneutyki radykalnej Johna D. Caputo”. Ruch Filozoficzny 2/3: 379-388.
LÉVINAS Emmanuel. 1998. Całość i nieskończoność. Warszawa: PWN. LUBAŃSKA Stefania. 2001. Pascal i Kierkegaard – filozofowie rozpaczy i wiary. Kraków: Universitas.
MALANTSCHUK Gregor. 1971. Kierkegaard’s Thought. Princeton: Prince ton University Press.
MARION Jean-Luc. 2007. The Impossible for Man – God, [w:] Transcendence and Beyond. A Postmodern Inquiry, J.D. Caputo, M.J. Scanlon (red.), 17-43. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
MATLAK Michał, WOLSKA Dorota. 2017. „Postsekularyzm jako wędrujące pojęcie. Wprowadzenie”. Prace Kulturoznawcze 1/21: 9-16.
MAY Rollo. 1995. O istocie człowieka. Szkice z psychologii egzystencjalnej. Po znań: Dom Wydawniczy Rebis.
MCLENNAN Gregor. 2010. „The Postsecular Turn”. Theory, Culture, So ciety 4/27: 3-20.
MIŚ Andrzej. 2000. Filozofia współczesna. Główne nurty. Warszawa: Scholar. MOUNIER Emmanuel. 1964. Wprowadzenie do egzystencjalizmów. Kraków: Znak.
NYCZ Ryszard. 2017. „Nowa humanistyka w Polsce. Kilka bardzo subiek tywnych obserwacji, koniektur, refutacji”. Teksty Drugie 1: 18-40.
PŁUŻAŃSKI Tadeusz. 1977. Człowiek między ziemią a niebem. Warszawa: Wiedza Powszechna.
PŁUŻAŃSKI Tadeusz. 1970. Paradoks w nowożytnej filozofii chrześcijańskiej. Warszawa: PWN.
POMIAN Krzysztof. 1973. Niewczesność i współczesność Kierkegaarda, [w:] Człowiek pośród rzeczy. Warszawa: Czytelnik.
PROKOPSKI Jacek Aleksander. 2007. Egzystencja i tragizm. Dialektyka ludz- kiej skończoności. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
PROKOPSKI Jacek Aleksander. 2002. Søren Kierkegaard. Dialektyka paradok- su wiary. Wrocław: Arboretum.
ROGALSKI Aleksander. 1977. Tryptyk miłosny. Warszawa: PIW. ROHDE Peter. 2001. Søren Kierkegaard. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie. ROHDE Peter. 1983. Søren Kierkegaard. The Father of Existentialism. Copenhagen: Royal Danish Ministry of Foreign Affairs.
ROUBICZEK Paul. 1964. Existentialism. For and Against. Cambridge: Camb ridge University Press.
SŁOWIKOWSKI Andrzej. 2006. Dialektyka samotności według Kierkegaar da, [w:] Zrozumieć samotność. Studium interdyscyplinarne, P. Domeracki, W. Tyburski (red.), 63-80. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
SŁOWIKOWSKI Andrzej. 2015. Wiara w egzystencji. Teoretyczny wymiar chrześcijańskiego ideału w pismach pseudonimowych Sørena Kierkegaarda. Warszawa-Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
SOE N.H. 1967. Kierkegaard’s Doctrine of the Paradox, [w:] A Kierkega- ard Critique. An International Selection of Essays Interpreting Kierkegaard, H.A. Johnson, N. Thulstrup (red.), 207-227. Chicago: Harper. SPIEGELBERG Herbert. 1972. Phenomenology in Psychology and Psychiatry. Evanston: Northwestern University Press.
STEWART Jon. 2003. Kierkegaard’s Relation to Hegel Reconsidered. Cambrid ge: Cambridge University Press.
SZESTOW Lew. 1993. Ateny i Jerozolima. Kraków: Znak.
SZESTOW Lew. 2009. Kierkegaard i filozofia egzystencjalna. Warszawa: Hachette.
SZWED Antoni. 2011. Rozum wobec chrześcijańskiego Objawienia. Kęty: Wy dawnictwo Marek Derewiecki.
TAYLOR Charles. 2007. A Secular Age. Cambridge: Harvard University Press. TERLECKI Tymon. 1987. Egzystencjalizm chrześcijański, [w:] Krytyka personalistyczna. Egzystencjalizm chrześcijański. Warszawa: Biblioteka „Więzi”. THOMTE Reidar. 1969. Kierkegaard’s Philosophy of Religion. New York: Greenwood Press.
THULSTRUP Niels. 1980. Kierkegaard’s Relation to Hegel. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
TOEPLITZ Karol. 1983. Egzystencjalizm jako zjawisko kulturowe. Gdańsk: AM.
TOEPLITZ Karol. 1980. Kierkegaard. Warszawa: Wiedza Powszechna. WAHL Jean. 2004. Krótka historia egzystencjalizmu. Wrocław: ATUT. WARCHALA Michał. 2007. „Co to jest postsekularyzm? (Subiektywna) próba opisu”. Krytyka Polityczna 13: 178-190.
WARCHALA Michał. 2013. „Postsekularne konstelacje nowoczesności. O hi storycznych związkach religii i nauk społecznych”. Stan Rzeczy 2/5: 75-92. WARCHALA Michał. 2014. „Romantyzm i narodziny myśli postsekularnej”. Logos i Ethos 1/36: 73-85.
WARNOCK Mary. 2006. Egzystencjalizm. Warszawa: Prószyński i S-ka. WÓJS Paweł. 2017. Filozofowie egzystencji, [w:] Oblicza egzystencjalizmu, M. Błaszczyk (red.), 17-30. Kraków: Studio Grafpa.
ŻELAZNY Mirosław. 2011. Filozofia i psychologia egzystencjalna. Toruń: Wy dawnictwo Naukowe UMK.
Copyright (c) 2018 Jesuit University Ignatianum in Krakow
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
