Islandzka völva i staropolska czarownica
Analiza porównawcza
Abstrakt
Przedmiotem artykułu jest analiza porównawcza postaci islandzkiej völvy i staropolskiej czarownicy. Informacje zawarte w islandzkich sagach i staropolskich podaniach ludowych udowodniły związek wiedźm z naturą. Zarówno wizerunek, jak i utensylia oraz praktyki magiczne obydwóch czarownic pozostawały w zgodzie z powyższą hipotezą. Natura jako przestrzeń stanowi wyjątkowy obszar, z którego czarownice mogły czerpać swoją moc oraz pozyskiwać składniki do zabiegów magicznych. Z punktu widzenia krytyki ekologicznej wiedźmy to postaci wykorzystujące przyrodę również do wywierania wpływu na człowieka. Wiara w czarownice spowodowała, że stały się pośrednikami w relacji człowieka z otaczającym go krajobrazem.
Bibliografia
Barcz, A. (2012). Przyroda – bliska czy daleka? Ekokrytyka i nowe sposoby poetyki odpowiedzialności za przyrodę w literaturze. Anthropos, nr 18–19, 59–79.
Bartmiński, J. (red.). (2012). Słownik stereotypów i symboli ludowych. Kosmos: meteorologia. T. I. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Bartmiński, J. (red.). (2019). Słownik stereotypów i symboli ludowych. Rośliny: zioła. T. II. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Berwiński, R. (2019). Studia o gusłach i czarach. T. I. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka.
Bracha, K. (2015). Średniowieczna metryka wizerunku świętokrzyskiej czarownicy. W: J. Pietrzak-Thèbault i Ł. Cybulski (red.), Czary, alchemia, opętanie w kulturze na przestrzeni stuleci. Studia przypadków. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 119–134.
Davidson, E. (2013). Hostile Magic in the Icelandic Sagas. W: V. Newall (red.), The Witch Figure: Folklore essays by a group of scholars in England honouring the 75th birthday of Katharine M. Briggs. London–New York: Routledge, 20–41.
Devine, A. (2003). Magia Celtów i Wikingów. Wrocław: Wydawnictwo Kirke. Gardeła, L. (2019). Magia, kobiety i śmierć w świecie Wikingów. Szczecin: Wydawnictwo Triglav.
Gierała, Z. (2018). Baśnie i legendy ziemi świętokrzyskiej. Kielce: Wydawnictwo Jedność.
Gieysztor, A. (2006). Mitologia Słowian. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Kempiński, M.A. (2003). Ilustrowany leksykon mitologii wikingów. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz.
Kolberg, O. (1886). Dzieła wszystkie. Lud jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. T. XIX, cz. 2: Kieleckie. Wrocław–Poznań–Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Kolberg, O. (1867). Dzieła wszystkie. Lud jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. T. III, cz. 1: Kujawy. Wrocław–Poznań–Warszawa: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze. Kopaliński, W. (1997). Słownik mitów i tradycji kultury. Lublin: Wydawnictwo PWZN.
Kopaliński, W. (1990). Słownik symboli. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Kormáks Saga. Pozyskano z: http://sagamap.hi.is/is/# (dostęp: 23.06.2021).
Korneluk-Markiewicz, K. (2021). Przędzenie, haft i inne praktyki magiczne w życiu codziennym skandynawskich kobiet w średniowieczu, a analogie do symboliki wzoru kolistego – sztuka celtycka i skandynawska. W: M. Iwaniuk i K. Skrzątek (red.), Naukowe rozważania o problemach z zakresu filozofii, kultury i historii. Lublin: Wydawnictwo Naukowe TYGIEL, 76–104.
Leśniakiewicz-Drzymała, R. (2016). Opowieść o Sörlim albo Saga o Hedinie i Högnim. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka.
Morawiec, J. i Neubauer, Ł. (red.). (2015). Sagi islandzkie zarys dziejów literatury staronordyckiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Moszyński, K. (1934). Kultura ludowa Słowian. Cz. II. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Pálsson, H. i Edwards, P. (1989). Eyrbyggja Saga. Rozdział 20. Londyn: Penguin.
Pálsson, H. i Edwards, P. (1978). Orkneyinga saga. Rozdział 55. Harmondsworth: Penguin.
Poraska, M. (1913). Podania Świętokrzyskie: opracowane według powieści ludowych. Warszawa: Nakład Wieczorów Rodzinnych.
Simek, R. (1993). Dictionary of Northern Mythology. Cambridge: Boydell & Brewer Ltd.
Staniszewska, Z. (1902). Wieś Studzianki. Zarys etnograficzny. Wisła, T. 16, z. 5, 603–634.
Szot-Radziszewska, E. (2015). Ludowy obraz czarownicy świętokrzyskiej w świadomości mieszkańców Kielecczyzny w świetle historycznych i współczesnych źródeł etnograficznych. W: J. Pietrzak-Thèbault i Ł. Cybulski (red.), Czary, alchemia, opętanie w kulturze na przestrzeni stuleci. Studia przypadków. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 291–303.
Tony, A. (2003). Wikingowie życie, legendy i sztuka. Warszawa: National Geographic.
Vatnsdæla saga. Pozyskano z: http://sagamap.hi.is/is/# (dostęp: 23.06.2021).
Waśko, A. (2006). Saga o Grenlandczykach. Saga o Eryku Rudym. Wikingowie na Grenlandii i w Ameryce. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Wróblewska, V. (red.). (2018). Słownik polskiej bajki ludowej. T. 1–3. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Załuska-Strömberg, A. (1974). Saga o Fridthiofie Śmiałym. Poezja, nr 10, 28–47.
Copyright (c) 2021 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
