Strój jako istotny element w działalności Koła Gospodyń Wiejskich w Komborni – tradycja i współczesność
Abstrakt
Celem artykułu jest refleksja kulturoznawcza nad obecnością i znaczeniem ludowego stroju komborskiego w kulturze i działalności przedsiębiorczej członkiń Koła Gospodyń Wiejskich w Komborni. W pierwszej części artykułu na podstawie analizy literatury przedmiotu wyjaśniono podstawowe terminy związane z podjętym tematem, określono, czym jest strój ludowy – w tym strój komborski – jakie pełnił funkcje oraz jakie czynniki determinowały jego wygląd i formy. W kolejnej części tekstu zaprezentowano materiał eksploracyjny, ukazujący znaczenie ludowego stroju komborskiego i jego wykorzystanie w działalności przedsiębiorczej oraz edukacyjnej członkiń KGW w Komborni. Podstawą analizy są dane pochodzące z badań własnych, które zostały przeprowadzone we wrześniu 2022 r. Zgromadzony materiał badawczy uzyskano na podstawie wypowiedzi zebranych za pomocą kwestionariusza ankiety, swobodnych wywiadów z listą poszukiwanych zagadnień przeprowadzonych z: prof. dr. hab. Kazimierzem Szmydem z Państwowej Akademii Nauk Stosowanych w Krośnie, przewodniczącą i członkiniami Koła Gospodyń Wiejskich z Komborni, sołtysem wsi Kombornia, a także zapisów zgromadzonych w Kronice Koła Gospodyń Wiejskich z Komborni. Wyniki badań pokazały, że rozmówcy dostrzegają potrzebę kultywowania komborskiego stroju ludowego i tradycji z nim związanych, kierując się pobudkami kulturowo-poznawczymi, aplikacyjnymi, jak również emocjonalnymi. Strój ludowy komborski stanowi znaczący i niezbywalny element współczesnego życia regionalnego. Był i jest noszony podczas uroczystości na szczeblu lokalnym i państwowym. Dodatkowo zakłada się go również w czasie organizowanych przez członkinie Koła Gospodyń Wiejskich licznych warsztatów towarzyszących poznawaniu historii stroju i tradycji związanych z regionem. Wypowiedzi respondentów świadczą o mocnym utożsamianiu się ze strojem komborskim, który jest symbolem przynależności do regionu. Badani wskazali na brak ciągłości pokoleniowej i stopniowe zrywanie więzi z tradycją noszenia stroju, co może budzić uzasadniony niepokój. Przybliżanie dziedzictwa kulturowego regionu, w tym komborskiego stroju ludowego i tradycji z nim związanych, przez członkinie KGW w Komborni może się okazać jednym ze znaczących sposobów kształtowania osobowości, wrażliwości i kreatywności młodych pokoleń.
Bibliografia
Assmann J., Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008.
Biejat M., Wójcikowska K., O roli tradycji we współczesnej działalności kół gospodyń wiejskich, „Wieś i Rolnictwo”, 2015, nr 1, s. 97–109.
Bogatyriew P., Semiotyka kultury ludowej, Warszawa 1979.
Brylak-Załuska M., Zarys tradycyjnej kultury materialnej; Tradycyjny strój ludowy Pogórzan, w: Tańce i pieśni Pogórzan, praca zbiorowa pod redakcją Henryka Kusia, Bobowa 2014.
A.W. Brzezińska, A. Paprot-Wielopolska, M.Tymochowicz, Atlas Polskich Strojów Ludowych, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2020.
Dyczewski L., Trwałość i zmienność kultury polskiej, Lublin 2002.
Gadomski S., Strój ludowy w Polsce, Warszawa 2007.
Gajewski B., Kombornia, Krosno1995.
Łobos A. , Folklor – edukacja, sztuka, terapia. Wprowadzenie do problematyki, (w:) Folklor – edukacja, sztuka, terapia, (red.) M. Knapik, A. Łobos, Wyższa Szkoła Administracji, Bielsko-Biała 2009.
Materiał archiwalny: Swobodna wypowiedź Profesora Kazimierza Szmyda zapisana w formie notatki
Materiał archiwalny: Swobodna wypowiedź Przewodniczącej Koła Gospodyń Wiejskich w Komborni, zapisana w formie notatki.
Materiał archiwalny: Swobodna wypowiedź Pań z Koła Gospodyń Wiejskich w Komborni, zapisana w formie notatki
Materiał archiwalny: Swobodna wypowiedź Sołtysa Komborni, zapisana w formie notatki
Materiał kronikarski: I – II część Kroniki Koła Gospodyń Wiejskich w Komborni.
Matysiak I., Rola sołtysów we współczesnych społecznościach wiejskich. Płeć jako czynnik różnicujący kapitał społeczny, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2014.
Maruszewska I., Znaczenie funkcji sołtysa we współczesnej Polsce, Prace Studenckie, Civitas Hominibus nr 18/2013, s.191-195.
Michalewska M. T. , O tak zwanej edukacji regionalnej, [w:] Śląsk jako region pogranicza językowo-kulturowego w edukacji, red. I. Nowakowska-Kempna, Katowice 1997.
Misiejuk D., Kwestia kompetencji kulturowych a tożsamość. Edukacja regionalna. [w:] Region. Tożsamość. Edukacja, red. J. Nikitorowicz, D. Misiejuk, M. Sobecki, Białystok 2005.
Niemczyńska-Szurek A., Na pogórzańskiej wsi, Gorlice, 2009.
Nikitorowicz J. (red.), Rodzina wobec wyzwań edukacji międzykulturowej, Białystok 1997.
Ossowski S., Analiza socjologiczna pojęcia ojczyzny, [w:] Dzieła. T. 3., red. S. Ossowski, Warszawa 1967, s. 201—235.
Ossowski S. , Zagadnienie więzi regionalnej i narodowej na Śląsku Opolskim. [w;] Dzieła. T. 3., red. S. Ossowski, Warszawa 1967, s. 251— 300.
Piskosz – Branekova E., Polskie stroje ludowe, cz.I., Sport i Turystyka - MUZA SA, Warszawa 2008.
Piskorz-Branekova E., Polskie stroje ludowe, część 3, Warszawa 2007.
Siegień A. J., Edukacja regionalna w obrębie stabilizacji społeczno-ustrojowej. [w:]. Międzygeneracyjna transmisja dziedzictwa kulturowego. Globalizm versus regionalizm, Białystok 2002, s.235-237.
Stroje ludowe jako fenomen kulturowy, Atlas Polskich Strojów,Ludowych, t.39, red. nauk. A. W. Brzezińska, M. Tymochowicz, 2013.
Szczepańska B., Szczepański J., Współczesne role kół gospodyń wiejskich w społecznościach lokalnych (na przykładzie województwa dolnośląskiego), ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA SOCIOLOGICA 68, 2019.
Szmyd K., Pokoleniowe Przemiany wsi Podkarpackiej 1930 - 2010, Rzeszów 2012.
Suchocka A., Królikowska I., Kreowanie tożsamości kulturowej jako wyzwanie XXI wieku, COLLOQUIUM WYDZIAŁU NAUK HUMANISTYCZNYCH I SPOŁECZNYCH KWARTALNIK 4/2014, s.74 73-88.
Szyfer A. Tożsamość kulturowa : implikacje teoretyczne i metodologiczne Studia Etnologiczne i Antropologiczne 1, 159-167.
Turska K., Ubiór jako znak, „łud” 1986, nr 70; T. Smolińska, W kręgu badań nad tradycyjną odzieżą ludową w Polsce, „Notatnik skansenowski. Rocznik muzeum wsi opolskiej”, 2015, nr 5.
Wójcik A., Strój Pogórzan, w: Nad rzeką Ropą. Zarys kultury ludowej powiatu gorlickiego, praca zbiorowa pod redakcją Romana Reinfussa, Kraków 1965.
Żygulski Z., Strój jako forma symboliczna, [w:] Ubiory w Polsce. materiały III sesji klubu kostiumologii i tkaniny artystycznej przy oddziale warszawskim stowarzyszenia historyków sztuki, Warszawa 1994.
Copyright (c) 2023 Perspektywy Kultury
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
