Serbołużycki strój dziecięcy parafii Slepo

Odrębność stroju ludowego, jego symbolika i znaczenie

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2023.430402.19
Słowa kluczowe: Łużyce Środkowe, Slepo, strój ludowy, świąteczny ludowy strój dziecięcy, tradycja

Abstrakt

Artykuł skupia się na jednej z cech wyróżniających parafię Slepo, która jako jedyny region Łużyc wykształciła dla dzieci odrębny od wzoru przeznaczonego dla dorosłych ludowy świąteczny strój dziecięcy. Celem artykułu jest analiza symboliki stroju dziecięcego z regionu Slepo i zwrócenie uwagi na unikalność na tle strojów Serbołużyczan. W badaniu etnograficznym zastosowano wywiad etnograficzny i obserwację oraz metodę analizy dokumentów (źródeł pierwotnych i wtórnych) pozwalających na wgląd w stan wiedzy w rozpoznaniu pola badań. Tekst stanowi kulturoznawczą refleksję nad obecnością świątecznego stroju dziecięcego w dawnej i współczesnej kulturze Serbołużyczan. W artykule za istotne uznano również rozpoznanie uwarunkowań zaniku świątecznych dziecięcych strojów ludowych oraz możliwości ich rewitalizacji w nowoczesnym świecie. Cel wyznaczył strukturę artykułu, który podejmuje analizy uwarunkowań odrębności dziecięcego stroju Slepo, wyjaśnia jego symbolikę i w końcowej części podejmuje dyskusję nad zjawiskiem zaniku strojów ludowych i szansą na ich przywrócenie w regionie.

Biogramy autorów

Justyna Michniuk, Brandenburgische Technische Universität Cottbus-Senftenberg

Doktor nauk społecznych. Prowadzi działalność naukową w zakresie pedagogiki oraz etnologii i antropologii kulturowej. Badaczka i działaczka na rzecz rozwoju języka i kultury Serbołużyczan, członek Stowarzyszenia Artystów Serbołużyckich i Stowarzyszenia Autorów Niemieckich w Brandenburgii (FDA Brandenburg e.V.), lektor na Uniwersytecie BTU Cottbus-Senftenberg.

Inetta Nowosad, Uniwersytet Zielonogórski

Pedagog, doktor habilitowany nauk humanistycznych, prof. UZ. Kierownik Zakładu Pedagogiki Szkolnej na Wydziale Nauk Społecznych. Jej najnowsze prace badawcze są osadzone w pedagogice porównawczej, edukacji międzykulturowej i polityce edukacyjnej.

Anna Weissbrot-Koziarska, Uniwersytet Opolski

Doktor habilitowany nauk społecznych, prof. UO. Dziekan Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Opolskiego, Kierownik Katedry Pedagogiki Społecznej. Jej zainteresowania naukowe obejmują zagadnienia z zakresu pedagogiki społecznej, pomocy społecznej oraz nierówności edukacyjnych dzieci.

Bibliografia

Balke L., Lange A.,(2002), Sorbsiches Trachtenbuch, Bautzen: Domowina - Verlag.

Biegeleisen H. (1927). Matka i dziecko w obrzędach, wierzeniach i zwyczajach ludu polskiego. Lwów: Towarzystwo Wydawnicze „Ateneum”.

Bogatyriew P., (1979), Semiotyka kultury ludowej, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Bundesministerium des Innern, für Bau und Heimat, Nationale Minderheiten in Deutschland, Pobrano z: www.bmi.bund.de/DE/themen/heimat-integration/minderheiten/minderheiten-in-deutschland/minderheiten-in-deutschland-node.html (dostęp:10.06.2023).

Chenel A. P., Simarro A. S. (2008), Słownik symboli, przekł. M. Boberska, Warszawa: Świat Książki.

Delimata M. (2004). Dziecko w Polsce średniowiecznej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Gładźarnica – Die Schleifer Kindertracht / Slěpjańska dźěćeca drasta. Ty sy cujare šwarnje hugótowana! (2020). Chóśebuz: Verein Kólesko e.V.

Gładźarnica – Die Schleifer Tracht: II. Das Kirchenjahr (Slěpjańska burska drasta: II. Cerkwinske lěto) (2020). Chóśebuz: Verein Kólesko e.V.

Hantscho H., (1995), Schleife/ Slěpo. Dorfchronik 1272-1997. Gemeindeamt Schleife/ Slěpo. Bautzen: Lausitzer Druck- und Verlagshaus.

Hermanowicz-Nowak K. (1984). Stroje ludowe jako fenomen kulturowy. Etnografia Polski, XXVIII, 1, 73-103.

Hołub B. (2013). Znakowy charakter kobiecych nakryć głowy. W: A. W. Brzezińska, M. Tymochowicz (red.), Atlas Polskich Strojów Ludowych, Zeszyt Specjalny. Stroje ludowe jako fenomen kulturowy. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.

Kantor R. (1979). Symboliczna funkcja stroju w społecznościach wiejskich w drugiej połowie XIX wieku i w wieku XX. Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie, t.7, 5-57.

Keller I., Scholze-Irrlitz L. (2009). Trachten als kulturelles Phänomen der Gegenwart, Bautzen: Domowina-Verlag.

Konstytucja Kraju Związkowego Brandenburgia w wersji polskiej, Pobrano z: https://www.landtag.brandenburg.de/media_fast/6/Landesverfassung-PL_01_2022_web.pdf (dostęp:13.06.2023).

Kunecka M. O strojach. Pozyskano z: http://strojeludowe.net/o-strojach/ (dostęp: 01.03.2023).

Lange A. (1975). Meine Heimat 1976, Die Truhe. Kostbarkeiten aus der Lausitz, März, Bauzen: Domowina-Verlag.

Librachowa M. (1934). Dziecko wsi polskiej. Próba charakterystyki. Warszawa: Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”.

Lücking W., Nedo P.(1956). Die Lausitz. Sorbische Trachten, Berlin: Akademie Verlag GmBh.

Malinkowa J. (2019). My smy pjerjej ćecej burske šli. Wo poślednich žonach Slepjanskeje wosady, kiž wšednje w serbskej narodnej drasće chodźa, „Pomhaj Bóh”, 3/2019, s. 6-7.

Michniuk J. (2022). O odchodzącym świecie. Pismo Folkowe, nr. 162, s. 18.

Michniuk J., Kowalski M. (2022). Rodzima kultura i język serbołużycki w działalności pedagogicznej Annemarie Paulik – świadomej Serbołużyczanki ze wsi Rohne. Biografistyka Pedagogiczna, Tom 7, nr 1, 443- 462.

Michniuk J., Nowosad I., Weissbrot-Koziarska A. (2023). Ochrona kultury i języka Serbów Łużyckich w Brandenburgii. Edukacja Międzykulturowa, nr 2 (21), 57-68.

Minksztym J. (2013), Pominięte...Kierunki rozwoju zbiorów tkanin i ubiorów ludowych na podstawie kolekcji Muzeum Etnograficznego w Poznaniu. W: A. W. Brzezińska, M. Tymochowicz (red.), Atlas Polskich Strojów Ludowych, Zeszyt Specjalny. Stroje ludowe jako fenomen kulturowy. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.

Nawka B., (1979), Die Tracht der evangelischen Sorben des Bautzner Landes / Drasta ewangelskich Serbow Budyskeho kraja. „Sorbische Volkstrachten 5“. Band, Heft 6, Bautzen: Domowina-Verlag.

Neumann, M., Nedo, P. (1982). Sorbische Volkstrachten. Die Tracht der Sorben um

Schleife. Bautzen: Domowina Verlag.

Schmidchen J. (2023). Wjeliki Jubilejz dopomnjeśami. Serbski folklorny ansambel Slĕpe jo swĕśił 50. Narodniny. Nowy Casnik. Tyźenik za serbski lud, 32/Lĕtnik 74.

Sorbisches Kinderensemble Schleife, Pobrano z: https://www.tourismus-sorben.de/sorbisches-kinderensemble-schleife.html (dostęp: 08.08.2023).

Sprachführer Schleifer Sorbisch. „Ho zachopjonku jo było to słowo “, (2022), Cottbus: Verein Kólesko e.V. in Kooperation mit dem Sorbischen Institut e.V.

Schwarz – Weiß / Cerno – Běłe. Sorbische Hochzeiten im Kirchspiel Schleife 1902 – 1954. Serbske swaŕby w Slěpjańskej wósadźe 1902 – 1954. (2022). Landkreis Görlitz:

Domowina – župa Jakub Lorenc-Zalěsk.

Ute H. (1999). Kleine Farblehre für Stickerinnen [w:] Lübbenauer Volkstrachtenbuch. Geschichte und Wandel einer wendischen Tracht. Bautzen: Domowina-Verlag.

Verfassung des Freistaates Sachsen vom 27. Mai 1992 (SächsGVBl. S. 243), die durch das Gesetz vom 11. Juli 2013 (SächsGVBl. S. 502) geändert worden ist, Pozyskano z: www.revosax.sachsen.de/vorschrift/3975-Verfassung#a5 (dostęp:13.06.2023).

Wisłocki S. A. (1994). Kultura ludowa czyli łączność człowieka z... kosmosem. W: W. J. Burszta, J. Damrosz (red.), Pożegnanie paradygmatu. Etnologia wobec współczesności. Studia poświęcone pamięci profesora Józefa Burszty, Warszawa: Wydawnictwo 14 Instytutu Kultury.

Perspektywy Kultury tom 43/2
Opublikowane
2023-10-29
Jak cytować
[1]
Michniuk, J., Nowosad, I. i Weissbrot-Koziarska, A. 2023. Serbołużycki strój dziecięcy parafii Slepo: Odrębność stroju ludowego, jego symbolika i znaczenie. Perspektywy Kultury. 43, 4/2 (paź. 2023), 307-320. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2023.430402.19.
Numer
Tom 43 Nr 4/2 (2023): Wokół stroju w kulturze – przebieranie, ukrywanie, kreowanie, manifestowanie, kontestowanie. W tradycji i współczesności
Dział
Wokół stroju w kulturze – Kultura regionalna

Copyright (c) 2023 Perspektywy Kultury

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.