Próba identyfikacji wzorców rozwojowych w polskich regionach

Michał Niewiadomski; Bianka Godlewska-Dzioboń; Marcin Surówka

doi:10.35765/pk.2023.430402.28

Michał Niewiadomski Akademia Nauk Stosowanych w Nowym Targu https://orcid.org/0000-0002-3129-3331
Bianka Godlewska-Dzioboń Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie https://orcid.org/0000-0001-9668-458X
Marcin Surówka Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie https://orcid.org/0000-0001-5852-7567

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2023.430402.28

Słowa kluczowe: regiony peryferyjne, rozwój regionalny, struktury gospodarcze, teorie rozwoju regionalnego, wzorce rozwojowe regionów

Abstrakt

Europa jest przestrzenią składającą się z centrów i peryferii. Centrum stanowią kraje: Francja, Niemcy i Włochy. Natomiast środkowoeuropejskie państwa członkowskie Unii Europejskiej tworzą specyficzny obszar peryferyjny. Grupa krajów Europy Środkowo-Wschodniej jest mniej zamożna w porównaniu ze średnią Unii Europejskiej i od ponad 30 lat koncentruje się na rozwoju krajowym. Na szczególną uwagę w tym aspekcie zwraca rozwój polskiej gospodarki, w której wzrostowi gospodarczemu towarzyszy wzrost dysproporcji regionalnych i subregionalnych, szczególnie między zachodnimi i wschodnimi regionami kraju. W Polsce obserwuje się pogłębiające się nierówności – zwłaszcza między obszarami metropolitalnymi a pozostałymi regionami. Dlatego celem niniejszego opracowania jest weryfikacja hipotezy badawczej zakładającej, że polskie regiony rozwijają się według charakterystycznych wzorców rozwoju. Ma to znaczenie dla wyjaśnienia przyczyn utrzymywania się peryferyjnego charakteru badanych obszarów. Badania empiryczne przeprowadzono przy użyciu metod statystycznych dla danych dotyczących obrotów firm w wybranych gałęziach gospodarki w latach 2007–2019 oraz dla struktury wartości dodanej brutto per capita w latach 2007–2019. W opracowaniu wykorzystano metody takie jak: krytyczna analiza literatury przedmiotu i analiza opublikowanych empirycznych danych wtórnych. Praca powstała na gruncie teorii ekonomii ewolucyjnej, która zakłada indywidualistyczne podejście do kształtowania rozwoju regionów. Zrealizowane badanie wykazało, że struktura wartości dodanej brutto w połowie badanych regionów zmieniała się zwykle w sposób nieukierunkowany. Ponadto zdecydowana większość działów obrotów firm w trzech przebadanych klasach regionów (łącznie 11 regionów) miała związek liniowy o kierunku dodatnim ze zmienną wartością dodaną brutto per capita.

Biogramy autorów

Michał Niewiadomski, Akademia Nauk Stosowanych w Nowym Targu

W 2021 r. uzyskał stopień doktora w dziedzinie nauk społecznych w dyscyplinie ekonomia i finanse na Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie. W swojej pracy doktorskiej realizował badania naukowe z zakresu ekonomiczno-społecznych uwarunkowań rozwoju środkowoeuropejskich regionów peryferyjnych Unii Europejskiej. Jego głównym zainteresowaniem w aspekcie analitycznym jest badanie struktur gospodarczych i społecznych regionów. Pasjonuje się również innymi dziedzinami nauk ekonomicznych, a także programowaniem komputerowym i tworzeniem aplikacji internetowych.

Bianka Godlewska-Dzioboń, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Ekonomistka, absolwentka Wydziału Zarządzania Akademii Ekonomicznej w Krakowie. W 2018 roku uzyskała stopień naukowy doktora w dziedzinie nauk ekonomicznych, nadany przez Radę Wydziału Ekonomii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Jest autorką i współautorką licznych publikacji naukowych. W działalności badawczej koncentruje się na rynku pracy, strukturach gospodarczych, polityce publicznej, rozwoju kapitału ludzkiego, ze szczególnym uwzględnieniem kompetencji zawodowych. Członkini komitetów organizacyjnych i naukowych konferencji organizowanych m.in. przez Instytut Nauk Ekonomicznych PAN. Posiada doświadczenie jako ekspert i trener w krajowych projektach badawczo-wdrożeniowych z zakresu propagowania przedsiębiorczości akademickiej. Od 2008 r. związana z Podhalańską Państwową Uczelnią Zawodową w Nowym Targu, początkowo jako kierownik Biura Doskonalenia Zawodowego, potem jako pracownik dydaktyczny, a od 2020 jako prorektor tejże Uczelni. Od 2016 roku jest związana z Uniwersytetem Ekonomicznym w Krakowie, gdzie pracuje jako adiunkt w Katerze Polityk Publicznych w Kolegium Gospodarki i Administracji Publicznej.

Marcin Surówka, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Doktor nauk ekonomicznych, od 2008 r. związany zawodowo z Uniwersytetem Ekonomicznym w Krakowie. Obecnie pracuje w Katedrze Finansów Przedsiębiorstw na stanowisku adiunkta. Od 2018 r. związany z Podhalańskim Ośrodkiem Nauk Ekonomicznych – jednostką wspólną Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie i Podhalańskiej Państwowej Uczelni Zawodowej w Nowym Targu. Od 2020 r. pełni funkcję zastępcy dyrektora tej jednostki. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się na zagadnieniach dotyczących finansów przedsiębiorstw i analizy finansowej oraz na problematyce rynku nieruchomości i polityki mieszkaniowej państwa. Jest autorem lub współautorem wielu publikacji naukowych, w tym artykułów i rozdziałów w monografiach. Wielokrotny laureat nagrody Rektora Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie oraz Rektora Podhalańskiej Państwowej Uczelni Zawodowej w Nowym Targu za osiągnięcia indywidualne oraz grupowe w dziedzinie organizacyjnej i dydaktycznej. Odznaczony Medalem Komisji Edukacji Narodowej oraz Medalem za długoletnią służbę.

Bibliografia

Ancyparowicz, G. (2009). Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce po akcesji do Unii Europejskiej. Zeszyty Naukowe SGGW, Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 77, 89–103.

Antoszak, P. (2017). Przyczyny zróżnicowania wynagrodzeń w Polsce. Zeszyty Naukowe PWSZ w Płocku. Nauki Ekonomiczne, 2, 183–205.

Bruce, P., Bruce, E., Gedeck, P. (2021). Statystyka praktyczna w data science. 50 kluczowych zagadnień w językach R i Python. Wydawnictwo Helion, Gliwice.

Capello, R., & Nijkamp, P. (2007). Regional Economics. Routledge.

Cieślik, A. (2019). Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce: stan obecny i perspektywy rozwoju. Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, 17(1), 245–263.

Council, N. E. and S. (2002). National progress indicators for sustainable economic, social and environmental development. National Economic and Social Council, 112.

Davin, L. E. (1961). Les conditions de croissance des économies régionales dans les pays développés. Theorie et Politique de VExpansion Regionale, 7.

Davin, L. E., Degeer, L., & Paelinck, J. (1959). Dynamique économique de la région liégeoise: problèmes de croissance. Le grand Liège, 96.

de Groot, H. L. F., Nijkamp, P., & Stough, R. (2004). Entrepreneurship and Regional Economic Development: A Spatial Perspective. Edward Elgar.

Domański, B. (2018). Zróżnicowanie dynamiki wzrostu gospodarczego polskich regionów w latach 1995-2015. Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, 183.

Dosi, G. (1991). Some thoughts on the promises, challenges and dangers of an “evolutionary perspective” in economics. Journal of Evolutionary Economics, 1(1), 5-7.

Flecker, J., Gubitzer, L., & Tödtling, F. (1984). Betriebliche Selbstverwaltung und eigenständige Regionalentwicklung am Beispiel der Genossenschaften von Mondragön. Wirtschaft Und Gesellschaft-WuG, 10(4), 520.

Friedmann, J. (1986). Regional development in industrialized countries: Endogenous or self-reliant (Vol. 30). Graduate School of Architecture and Urban Planning, University of California, 125-129.

Galgóczi, B. (2017). Dlaczego Europa Wschodnia i Centralna potrzebuje wzrostu płac. ETUI AISBL.

Grancay, M., Sumilo, E., & Vveinhardt, J. (2015). Trade in Central and Eastern European countries ten years after their EU accession — Is there convergence? Society and Economy, 37, 443-460. https://doi.org/10.1556/204.2015.37.4.2

Hirschman, A. O. (1964). The Strategy of Economic Development. Yale University Press, 171.

Huang, Y., & Leung, Y. (2009). Measuring regional inequality: a comparison of coefficient of variation and Hoover concentration index. The Open Geography Journal, 2(1), 33.

Isard, W. (1965). Metody analizy regionalnej. Wprowadzenie do nauki o regionach. Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Jałowiecki, B., & Karpalski, S. (2011). Peryferia i pogranicza jako interdyscyplinarny obszar badawczy. Peryferia i Pogranicza. O Potrzebie Różnorodności, 10-11.

Jóźwik, B. (2016). Transformacja i rozwój gospodarczy w państwach Europy Środkowej i Wschodniej. Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, 14(5), 49-66.

Kaldor, N. (1970). The case for regional policies. Scottish Journal of Political Economy, 17(3), 340.

King, B., M., Minium, E., W. (2009). Statystyka dla psychologów I pedagogów. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Knox, P. L., & Marston, S. A. (2015). Human geography: Places and regions in global context. Pearson.

Komninos, N., & Sefertzi, E. (1998). Neo-industrialisation and peripherality evidence from regions of Northern Greece. Geoforum, 29(1), 37–49. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/S0016-7185(97)00019-5

Kukuła, K. (1996). Statystyczne metody analizy struktur ekonomicznych. Wydaw. Edukacyjne, 120-125.

Kupper, P. (2010). Partnerships and new rural governance for reacting to demographic change in rural regions in Germany (118th Seminar, August 25-27, 2010, Ljubljana, Slovenia, Issue 95311). European Association of Agricultural Economists, 645. https://doi.org/DOI: 10.22004/ag.econ.95311

Kwarcińska, K. (2017). Centra i peryferie jako rama analityczna i pojęciowa. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, 963(3), 19.

Kwaśnicki, W. (1996). Ekonomia ewolucyjna–alternatywne spojrzenie na proces rozwoju gospodarczego. Gospodarka Narodowa, 10, 1-2.

Lefeber, L. (1966). Location and regional planning / by Louis Lefeber. In Location and regional planning. Center of Planning and Economic Research.

Levchenko, A., & Zhang, J. (2012). Comparative Advantage and the Welfare Impact of European Integration. Economic Policy, 27, 596. https://doi.org/10.1111/j.1468-0327.2012.00294.x

Lichty, R. W., & Knudsen, K. R. (1999). Measuring regional economic base. Economic Development Review, 16(3), 47.

Lösch, A. (1938). The Nature of Economic Regions. Southern Economic Journal, 5(1), 71-78. https://doi.org/10.2307/3693804

Luty, L. (2012). Zróżnicowanie województw Polski pod względem struktury obszarowej gospodarstw ekologicznych. Metody Ilościowe w Badaniach Ekonomicznych, 13(3), 149-158.

Maier, G., & Tödtling, F. (1987). International Division of Labour and Industrial Change in Austrian Regions, w: International Economic Restructuring and the Regional Community, red. H. Muegge, WB Stöhr. International Institute for Urban and Regional Studies, UNIDO.

Metcalfe, J. S. (2005). Evolutionary concepts in relation to evolutionary economics. In K. Dopfer (Ed.), The Evolutionary Foundations of Economics (pp. 391-430). Cambridge University Press. https://doi.org/DOI: 10.1017/CBO9780511492297.012

Misztal, P. (2012). Bezpośrednie inwestycje zagraniczne jako czynnik wzrostu gospodarczego w Polsce. Finanse, 1.

Myrdal G. 1957. Economic Theory and Underdeveloped Regions. University Paperbacks, Methuen, London, 12-13.

Nelson, R. R. (1985). An evolutionary theory of economic change. Harvard University Press.

Niewiadomski, M. (2021). Socio-economic development conditions of central european peripheral regions of European Union [Doctoral thesis, University of Agriculture in Krakow]. Repository of the University of Agriculture in Krakow, 264-266. https://bip.malopolska.pl/api/files/2771204

Nijkamp, P., & Abreu, M. (2009). Regional development theory (Serie Research Memoranda, Issue 0029). VU University Amsterdam, Faculty of Economics, Business Administration and Econometrics, 202-209. https://EconPapers.repec.org/RePEc:vua:wpaper:2009-29

Nohlen, D. (1985). Ungleiche Entwicklung und Regionalpolitik in Südeuropa: Italien, Spanien, Portugal. Studienverl. Brockmeyer, 12-42.

North, D. C. (1955). Location Theory and Regional Economic Growth. Journal of Political Economy, 63(3), 243–258.

Nurkse Ragnar. (2009). Problems of Capital Formation in Underdeveloped Countries (1953). In E. Reinert, J. Kregel, & R. Kattel (Eds.), Trade and Development (pp. 99-212). Anthem Press. https://doi.org/DOI: 10.7135/UPO9781843318187.010

Ossowski, J. C. (2015). Wzrost gospodarczy Polski po wstąpieniu do Unii Europejskiej - analiza porównawcza. Przestrzeń, Ekonomia, Społeczeństwo, 7/I, 39-58.

Pawłuszko, T. (2017). Między zachodem a wschodem. Polska w perspektywie długiego trwania. Studia i Materiały Wydziału Zarządzania i Administracji Wyższej Szkoły Pedagogicznej Im. Jana Kochanowskiego w Kielcach, 21 (4, t. 1 Zarządzanie kryzysowe i bezpieczeństwo), 71.

Pawłuszko, T. (2021). Europa wielu prędkości i kwestia Europy Wschodniej. Ujęcie centro-peryferyjne / Multi-speed Europe and the problem of Eastern Europe. Centre-periphery approach. Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, 2021, 259-282. https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.2.13

Perroux, F. (1969). L’Économie du XXe siècle. Presses universitaires de France, 131.

Predöhl, A. (1928). The Theory of Location in Its Relation to General Economics. Journal of Political Economy, 36(3), 371-390. https://doi.org/10.1086/253950

Proniewski, M. (2013). Poziom, dynamika i zróżnicowanie rozwoju gospodarczego regionów Unii Europejskiej. In Fundusze europejskie w polityce spójności, red. nauk. Anna Augustyn, Hubert Ostapowicz (pp. 45-64). Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Ricardo, D. (1821). On the Principles of Political Economy and Taxation (3rd ed.). McMaster University Archive for the History of Economic Thought.

Rosenstein-Rodan, P. N. (1959). Uwagi o teorii „wielkiego pchnięcia”. Ekonomista, 2, 360-369.

Sachs, J. D. (2015). The age of sustainable development. In The Age of Sustainable Development. Columbia University Press, 49-50.

Schätzl, L. (1978). Wirtschaftsgeographie. F. Schöningh, 150-151.

Smith, D. M. (1972). Industrial location: an economic geographical analysis. John Wiley.

Smith, P. J. (1999). Do Geographic Scale Economies Explain Disturbances to Heckscher–Ohlin Trade? Review of International Economics, 7(1), 20-36. https://doi.org/https://doi.org/10.1111/1467-9396.00143

Spiezia, V. (2003), “Measuring Regional Economies”, OECD Statistics Brief, No. 6, October, OECD, Paris, 1-2.

Stöhr, W. (1984). Selective Self-Reliance and Endogenous Regional Development - Preconditions and Constraints. (IIR-Discussion Papers; No. 19). WU Vienna University of Economics and Business, 229.

Streeten, P. (1959). Unbalanced growth. Oxford Economic Papers, 11(2), 182-183.

Strojny, J. (2013). Zastosowanie taksonomii struktur do analizy ewolucji systemu transportu towarowego w krajach Unii Europejskiej. Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, 58(10), 53-66.

Śleszyński, P. (2018). Polska średnich miast: założenia i koncepcja deglomeracji w Polsce. Klub Jagielloński, 84.

Thünen 1783-1850, J. H. von. (n.d.). Isolated state; an English edition of Der isolierte Staat. [First edition]. Oxford ; New York : Pergamon Press, [1966].

von Böventer, E. (1975). Regional Growth Theory. Urban Studies, 12(1), 1-29. https://doi.org/10.1080/00420987520080011

Wasilewska, E., & Dudziński, M. (2009). Zastosowanie metody eliminacji wektorów w analizie zmian struktury rynku pracy. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 74, 65.

Zarówna, M. (2016). Polaryzacja polskich obszarów metropolitalnych. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego We Wrocławiu, 433, 218.