Rezyliencja miast i sektor kultury

Joanna Sanetra-Szeliga

doi:10.35765/pk.2024.4401.20

Joanna Sanetra-Szeliga Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie https://orcid.org/0000-0002-8679-2074

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2024.4401.20

Słowa kluczowe: rezyliencja, odporne miasto, sektor kultury, społeczno-ekonomiczny potencjał kultury, kultura katalizatorem rezyliencji

Abstrakt

Istotną cechą współczesnego miasta jest rezyliencja rozumiana jako zdolność do odpowiedniego reagowania na szoki, zakłócenia i perturbacje, tj. umiejętność utrzymania bądź powrotu do założonego funkcjonowania albo szybkiej adaptacji do sytuacji poprzez transformację. By odpowiednio przygotować się na współczesne wyzwania, miasta powinny wykorzystywać dostępne zasoby endogeniczne. Jednym z nich, wciąż niedostatecznie docenianym, jest sektor kultury i jego działania. Celem artykułu jest pokazanie, że kultura może być ważnym elementem budowania miejskiej rezyliencji. na podstawie szerokich badań literaturowych zaprezentowane zostają przykłady wykorzystania kultury na rzecz tworzenia rezyliencji społecznej, ekonomicznej i środowiskowej. Potwierdzają one potencjał, który miasto może wykorzystać w budowaniu swojej odporności.

Biogram autora

Joanna Sanetra-Szeliga, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Adiunktka na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Prowadzi badania na temat społeczno-ekonomicznego potencjału kultury w rozwoju miast, wypływu megaeventów (szczególnie ESK) i rezyliencji miast historycznych. Autorka i redaktorka publikacji, np. Kulturotropia (2020); Culture and heritage as a means to foster quality of life? The case of Wrocław European Capital of Culture 2016 (2022); Kraków. A creative city (2023); uczestniczka i koordynatorka projektów badawczych, w tym międzynarodowych (np. HOMEE, ILUCIDARE).

Bibliografia

Aldrich, D.P. (2015). Social capital in post disaster recovery: strong net-works and communities create a resilient east Asian community. W: D.P. Aldrich, S. Oum i Y. Sawada (red.), Resilience and recovery in Asian disasters. Tokyo: Springer Japan, 19–34.

Areso, I. (2017). Bilbao’s Strategic Evolution: the Metamorphosis of the Industrial City. MAS Context, Issue 30–31 Bilbao. Pozyskano z: https://mascontext.com/issues/bilbao/bilbaos-strategic-evolution-the-metamorphosis -of-the-industrial-city.

Ashworth, G.J. (1993). Heritage planning: an approach to managing his-toric cities. W: Z. Zuziak (red.), Managing Historic Cities. Kraków: In-ternational Cultural Centre, 27–53.

Baborska-Narożny, M. (2011). Projektowanie uwzględniające rozbiórkę. Kształtowanie nieuniknionego. Czasopismo Techniczne, t. 108, nr 4-A/2.

Bridge, G. i Watson, S. (2003). A Companion to the City. Malden–Oxford–Victoria–Berlin: Blackwell Publishing.

Council of European Union (2014). Conclusions on cultural heritage as a strategic resource for a sustainable Europe. Brussels: Education Youth, Culture and Sport Council meeting, Council of European Union. Pozyskano z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52014XG0614%2808%29.

Drakulić, S. (1993). Falling Down: A Mostar Bridge Elegy. The New Repub-lic, 13 grudnia 1993.

Drobniak, A. (2014). Method of assessing the resilience of a city. W: A. Drobniak (red.), Urban Resilience Concept and Post-Industrial Cities in Europe. Katowice: University of Economics in Katowice, 49–82.

Drobniak, A., Cyran, R., Plac, K., Rykała, P. i Szymańska, J. (red.). (2021). Rezyliencja miast i regionów Europy Środkowej w kontekście hybrydy-zacji rozwoju. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.

Egusquiza, A., Lückerath, D., Zorita, S., Silverton, S., Garcia, G., Servera, E., Bonazza, A., Garcia, I. i Kalis, A. (2023). Paving the Way for Climate Neutral and Resilient Historic Districts. Open Research Europe, nr 3, 42. DOI: 10.12688/openreseurope.15392.1.

Figueiredo, L., Honiden, T. i Schumann, A. (2018). Indicators for Resilient Cities. OECD Regional Development Working Papers, nr 02. DOI: 10.1787/6f1f6065-en.

Gorzelak, G. (2008). Miasto jako przedmiot badania ekonomii. W: B. Ja-łowiecki (red.), Miasto jako przedmiot badań naukowych na początku XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 89–104.

Goss, K. (2001). Better Together. The report of Saguaro Seminar: Civic Engagement in America. Saguaro Seminar: Civic Engagement in Amer-ica, John F. Kennedy School of Government. Cambridge, MA: Harvard University.

GUS (2023). Przemysły kultury i kreatywne w 2021 r. Informacja sygnalna. Pozyskano z: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura-turystyka-sport/kultura/przemysly-kultury-i-kreatywne-w-2021-roku,21,5.html.

Holling, C.S. (1973). Resilience and stability of ecological systems. Annual Review of Ecology and Systematics, nr 4, 1–23. DOI: 10.1146/annurev.es.04.110173.000245.

Holtorf, C. (2018). Embracing change: How cultural resilience is increased through cultural heritage. World Archaeology, nr 50(4), 639–650. DOI: 10.1080/00438243.2018.1510340.

Jigyasu, R. i in. (2013). Heritage and Resilience. Issues and Opportunities for Reducing Disaster Risks. 4th Session of the Global Platform for Dis-aster Risk Reduction, 19–23 May 2013 in Geneva, Switzerland. UNISDR.

Kamran, M. (2022). Role of cultural heritage in promoting the resilience of linear/critical infrastructure system with the enhancement of eco-nomic dimension of resilience: a critical review. International Journal of Construction Management, nr 22(7), 1345–1354.

Keck, M. i Sakdapolrak, P. (2013). What is social resilience? Lessons learned and ways forward. Erdkunde, nr 67(1), 5–19. DOI: 10.3112/erdkunde.2013.01.02.

Klamer, A. (1996). The Value of Culture: On the Relationship between Economics and Arts. Amsterdam: Amsterdam University Press.

Kłoskowska, A. (2005). Kultura masowa. Krytyka i obrona. Warszawa: PWN.

Komisja Europejska (2014). Komunikat Komisji do Parlamentu Europej-skiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów. Ku zintegrowanemu podejściu do dziedzictwa kulturowego w Europie, COM(2014) 477 final. Bruksela: Komisja Euro-pejska. Pozyskano z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX%3A52014 DC0477.

Kroeber, A.L. i Kluckhohn, C. (1952). Culture: A Critical Review of Concepts and Definitions. Cambridge, MA: Harvard University. Pozyskano z: https://iiif.lib.harvard.edu/manifests/view/drs:427692955$9i (dostęp: 24.09.2023).

Lewandowski, P., Mućk, J. i Skrok, Ł. (2010). Znaczenie gospodarcze sek-tora kultury. Wstęp do analizy problemu. Raport końcowy. Warszawa: Instytut Badań Strukturalnych.

Maik, W. (2008). Ewolucje teoretyczno-metodologiczne studiów miejskich w świetle zmieniających się konceptualizacji miasta. W: J.J. Parysek i T. Stryjakiewicz (red.), Region społeczno-ekonomiczny i rozwój regio-nalny. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 77–90.

Martin, R. i Sunley, P. (2020). Regional Economic Resilience: Evolution and Evaluation. W: G. Bristow i A. Healy (red.), Handbook on Regional Economic Resilience. Cheltenham: Edward Elgar, 10–35.

Matarasso, F. (2001). Culture, Economics & Development. W: F. Matarasso (red.), Recognising Culture. A Series of Briefing Papers on Culture and Development. London: Comedia-Department of Canadian Heritage-UNESCO.

Meerow, S., Newell, J.P. i Stults, M. (2016). Defining Urban Resilience: A Review. Landscape and Urban Planning, nr 147, 38–49. DOI: 10.1016/j.landurbplan.2015.11.011.

Mierzejewska, L. i Wdowicka, M. (2018). City Resilience vs. Resilient City: Terminological Intricacies and Concept Inaccuracies. Quaestiones Ge-ographicae, nr 37(2), 7–15. DOI: 10.2478/quageo-2018-0018.

Murzyn-Kupisz, M. i Działek, J. (2013). Cultural Heritage in Building and Enhancing Social Capital. Journal of Cultural Heritage Management and Sustainable Development, nr 3(1), 35–54. DOI: 10.1108/20441261311317392.

Nypan, T. (2003). Cultural Heritage Monuments and Historic Buildings as Value Generators in a Post-Industrial Economy. With Emphasis on Ex-ploring the Role of the Sector as Economic Driver. Oslo: Directorate for Cultural Heritage, Norway.

Porter, M. (1994). Strategia konkurencji. Metody analizy sektorów i konkurentów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.

Potts, A. (2021). The Role of Culture in Climate Resilient Development. UCLG Committee on Culture Reports, nr 10, and Climate Heritage Network (Work-ing Group 5). https://agenda21culture.net/sites/default/files/files/documents/en/report_10_-_culture_and_climate_resilient_development_-_en_0.pdf (dostęp: 17.09.2023).

Pratt, A.C. (2017). Beyond resilience: Learning from the cultural econo-my. European Planning Studies, nr 25(1), 127–139. DOI: 10.1080/09654313.2016.1272549.

Pyka, R. (2018). Kultura jako czynnik miejskiej rezyliencji na przykładzie dawnych miast przemysłowych należących do Sieci Miast Kreatyw-nych UNESCO. Przypadek dwóch miast: Katowice i Saint-Étienne. Kul-tura i Społeczeństwo, nr 62(3), 3–27. DOI: 10.35757/KiS.2018.62.3.1.

Sanetra-Szeliga, J. (2020). Kulturotropia. Znaczenie kultury w rozwoju współczesnych miast. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Sanetra-Szeliga, J. (2021). Kultura i dziedzictwo kulturowe czwartym fila-rem zrównoważonego rozwoju? W: A. Marciniak i M. Pawleta, Dzie-dzictwo kulturowe w kontekście wyzwań zrównoważonego rozwoju. Kraków: TAiWPN Universitas, 33–60.

Sanetra-Szeliga, J. i Jagodzińska, K. (red.) (2017). Potencjał dziedzictwa: społeczno-gospodarcze przykłady z Europy Środkowej. Kraków: Mię-dzynarodowe Centrum Kultury.

Selvig, E. (2011). Klimagassberegninger for vernede boligbygg vs. nye lavenergiboliger. Oslo: Civitas, Bygganalyse AS, Aiv Ing Kjell gurigard AS.

Throsby, D. (2010). Ekonomia i kultura. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.

Tredgold, T. (1818) XXXVII. On the transverse strength and resilience of timber. The Philosophical Magazine, nr 51(239), 214–216. DOI: 10.1080/14786441808637536.

Throsby, D. (2010). Ekonomia i kultura. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.

UNESCO (2013). The Hangzhou Declaration. Placing Culture at the Heart of Sustainable Development Policies. Hangzhou: UNESCO. Pozyskano z: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000221238 (dostęp: 20.08.2023).

UN-HABITAT. (2018). City Resilience Profiling Tool. Guide. UN-HABITAT. Pozyskano z: https://urbanresiliencehub.org/wp-content/uploads/2018/02/CRPT-Guide.pdf (dostęp: 20.08.2023).

Vecco, M., i Srakar, A. (2017). Blue notes: Slovenian jazz festivals and their contribution to the economic resilience of the host cities. Euro-pean Planning Studies, nr 25(1), 107–126. DOI: 10.1080/09654313.2016.1272548.

Wahba, S., Bordia Das, M. i Chun, Y. (2022). Building Back Stronger: Ur-ban Resilience Through Post-Conflict Reconstruction. Journal of Inter-national Affairs, nr 74(1).

Wahba, S.N. i in. (2018). Culture in City Reconstruction and Recovery. Position Paper. UNESCO, The World Bank. Pozyskano z: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000265981 (dostęp: 20.08.2023).

Wallis, A. (1967). Socjologia wielkiego miasta. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Weichert, K. (1984, reprint 2010) Elementy kompozycji urbanistycznej. Warszawa: Wydawnictwo Arkady.

Netografia

Merriam-Webster Dictionary Resilience, https://www.merriam-webster.com/dictionary/resilience (dostęp: 17.07.2023).

Olszewska, B. Sztuka w obozach koncentracyjnych. Pozyskano z: https://www.ravensbruck.pl/pl/ciekawostki/sztuka-w-obozach-koncentracyjnych (dostęp: 17.07.2023).