Uwaga, zmiana czasu
wielowarstwowa temporalność w sztukach teatralnych poświęconych kryzysowi klimatycznemu
Abstrakt
Jak wskazuje Amitav Ghosh (2016), kryzys klimatyczny jest zarazem „kryzysem wyobraźni”, ponieważ z uwagi na niewyobrażalną skalę czasową zmian klimatycznych trudno nam jest w pełni uchwycić jego znaczenie. Zmiany klimatu rozgrywają się w czasie geologicznym, tak odmiennym od ludzkiego doświadczenia, że wynikający z tej różnicy dysonans kognitywny stanowi mentalną barierę, którą niełatwo przekroczyć. Można jednak argumentować, że z uwagi na swoją specyfikę, umożliwiającą łączenie różnych planów czasowych w obrębie doświadczenia ujętego w konkretne ramy temporalne, teatr stwarza wyjątkową przestrzeń do eksplorowania temporalnego doświadczenia zmiany klimatu. Na podstawie dwóch wybranych sztuk: 2071 autorstwa Chrisa Rapleya i Duncana Macmillana oraz Extinct April De Angelis artykuł analizuje sposoby, w jakie dramatopisarze zajmujący się tematyką kryzysu klimatycznego wykorzystują tę właściwość medium teatralnego, by przezwyciężyć wspomniany „kryzys wyobraźni”, stojący na przeszkodzie świadomemu zaangażowaniu się widza w kwestie klimatyczne.
Bibliografia
Chakrabarty, D. (2009). The Climate of History: Four Theses. Critical Inquiry, no. 35(2), 197–222. DOI: 10.1086/596640.
Chakrabarty, D. (2021a). The Climate of History in a Planetary Age. Chicago: University of Chicago Press.
Chakrabarty, D. (2021b). The Chronopolitics of the Anthropocene: The Pandemic and Our Sense of Time. Contributions to Indian Sociology, no. 55(3), 324–348. DOI: 10.1177/00699667211065081.
Chang, A. (2021). Staging Climate Science: No Drama, Just the Facts. PAJ: A Journal of Performance and Art, no. 43(1), 66–76. DOI: 10.1162/pajj_a_00547.
De Angelis, April. (2021). Extinct. London: Faber and Faber. Kindle edition.
Donn, R. (2014). Review Round-Ups: Royal Court’s 2071 Splits Critics. What’s on Stage, 10 November, https://www.whatsonstage.com/london-theatre/news/2071-round-up_36391.html/ [access: 8 December 2023].
Ghosh, A. (2016). The Great Derangement: Climate Change and the Unthinkable. Chicago: University of Chicago Press.
Hamilton, J. R. (2006). Understanding Plays. In: Eds. D. Krasner and D. Z. Saltz (eds.), Staging Philosophy: Intersections of Theater, Performance, and Philosophy. Ann Arbor: University of Michigan Press, 221–243.
Johns-Putra, A. (2019a). Climate Change and the Contemporary Novel, Cambridge—New York: Cambridge University Press.
Johns-Putra, A. (ed.) (2019b). Climate and Literature. Cambridge—New York: Cambridge University Press.
Love, C. (2020). From Facts to Feelings: The Development of Katie Mitchell’s Ecodramaturgy. Contemporary Theatre Review, no. 30(2), 226–235. DOI: 10.1080/10486801.2020.1731495.
Markley, R. (2012). Time, History, and Sustainability. In: T. Cohen (ed.), Telemorphosis: Theory in the Era of Climate Change, vol. 1. Ann Arbor: Open Humanities Press, 43–64.
Markley, R. (2019). Literature, Climate, and Time: Between History and Story. In: A. Johns-Putra (ed.), Climate and Literature. Cambridge—New York: Cambridge University Press.
Morton, T. (2013). Hyperobjects: Philosophy and Ecology after the End of the World. Minneapolis—London: University of Minnesota Press.
Rapley, C. and Macmillan, D. (2015). 2071: The World We’ll Leave Our Grandchildren. London: John Murray. Kindle edition.
Royal Court Theatre. (2014). 2071. https://royalcourttheatre.com/whats-on/2071-2/ [access: 9 December 2023].
Wagner, M. D. (2012). Shakespeare, Theatre, and Time. Abingdon—New York: Routledge.
Wagner, M. (2018). Time and Theatre. In: T. M. Allen (ed.), Time and Literature. Cambridge—New York: Cambridge University Press, 57–71.
Wiles, D. (2014). Theatre and Time. London: Palgrave Macmillan. Kindle edition.
Copyright (c) 2024 Perspektywy Kultury
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by/4.0/88x31.png)
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.