Uwaga, zmiana czasu
wielowarstwowa temporalność w sztukach teatralnych poświęconych kryzysowi klimatycznemu
Abstrakt
Jak wskazuje Amitav Ghosh (2016), kryzys klimatyczny jest zarazem „kryzysem wyobraźni”, ponieważ z uwagi na niewyobrażalną skalę czasową zmian klimatycznych trudno nam jest w pełni uchwycić jego znaczenie. Zmiany klimatu rozgrywają się w czasie geologicznym, tak odmiennym od ludzkiego doświadczenia, że wynikający z tej różnicy dysonans kognitywny stanowi mentalną barierę, którą niełatwo przekroczyć. Można jednak argumentować, że z uwagi na swoją specyfikę, umożliwiającą łączenie różnych planów czasowych w obrębie doświadczenia ujętego w konkretne ramy temporalne, teatr stwarza wyjątkową przestrzeń do eksplorowania temporalnego doświadczenia zmiany klimatu. Na podstawie dwóch wybranych sztuk: 2071 autorstwa Chrisa Rapleya i Duncana Macmillana oraz Extinct April De Angelis artykuł analizuje sposoby, w jakie dramatopisarze zajmujący się tematyką kryzysu klimatycznego wykorzystują tę właściwość medium teatralnego, by przezwyciężyć wspomniany „kryzys wyobraźni”, stojący na przeszkodzie świadomemu zaangażowaniu się widza w kwestie klimatyczne.
Bibliografia
Chakrabarty, D. (2009). The Climate of History: Four Theses. Critical Inquiry, no. 35(2), 197–222. DOI: 10.1086/596640.
Chakrabarty, D. (2021a). The Climate of History in a Planetary Age. Chicago: University of Chicago Press.
Chakrabarty, D. (2021b). The Chronopolitics of the Anthropocene: The Pandemic and Our Sense of Time. Contributions to Indian Sociology, no. 55(3), 324–348. DOI: 10.1177/00699667211065081.
Chang, A. (2021). Staging Climate Science: No Drama, Just the Facts. PAJ: A Journal of Performance and Art, no. 43(1), 66–76. DOI: 10.1162/pajj_a_00547.
De Angelis, April. (2021). Extinct. London: Faber and Faber. Kindle edition.
Donn, R. (2014). Review Round-Ups: Royal Court’s 2071 Splits Critics. What’s on Stage, 10 November, https://www.whatsonstage.com/london-theatre/news/2071-round-up_36391.html/ [access: 8 December 2023].
Ghosh, A. (2016). The Great Derangement: Climate Change and the Unthinkable. Chicago: University of Chicago Press.
Hamilton, J. R. (2006). Understanding Plays. In: Eds. D. Krasner and D. Z. Saltz (eds.), Staging Philosophy: Intersections of Theater, Performance, and Philosophy. Ann Arbor: University of Michigan Press, 221–243.
Johns-Putra, A. (2019a). Climate Change and the Contemporary Novel, Cambridge—New York: Cambridge University Press.
Johns-Putra, A. (ed.) (2019b). Climate and Literature. Cambridge—New York: Cambridge University Press.
Love, C. (2020). From Facts to Feelings: The Development of Katie Mitchell’s Ecodramaturgy. Contemporary Theatre Review, no. 30(2), 226–235. DOI: 10.1080/10486801.2020.1731495.
Markley, R. (2012). Time, History, and Sustainability. In: T. Cohen (ed.), Telemorphosis: Theory in the Era of Climate Change, vol. 1. Ann Arbor: Open Humanities Press, 43–64.
Markley, R. (2019). Literature, Climate, and Time: Between History and Story. In: A. Johns-Putra (ed.), Climate and Literature. Cambridge—New York: Cambridge University Press.
Morton, T. (2013). Hyperobjects: Philosophy and Ecology after the End of the World. Minneapolis—London: University of Minnesota Press.
Rapley, C. and Macmillan, D. (2015). 2071: The World We’ll Leave Our Grandchildren. London: John Murray. Kindle edition.
Royal Court Theatre. (2014). 2071. https://royalcourttheatre.com/whats-on/2071-2/ [access: 9 December 2023].
Wagner, M. D. (2012). Shakespeare, Theatre, and Time. Abingdon—New York: Routledge.
Wagner, M. (2018). Time and Theatre. In: T. M. Allen (ed.), Time and Literature. Cambridge—New York: Cambridge University Press, 57–71.
Wiles, D. (2014). Theatre and Time. London: Palgrave Macmillan. Kindle edition.
Copyright (c) 2024 Perspektywy Kultury
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
