Klasztory żeńskie jako enklawy kobiecej niezależności
Marcelina Darowska i Józefa Karska – emancypantki w zakonnych sukienkach
Abstrakt
Artykuł posiada strukturę dwudzielną. W pierwszej jego części (po skondensowanym zarysowaniu najistotniejszych wystąpień Kościoła związanych z ruchem emancypacji) zostało ukazane, że na zakony żeńskie w perspektywie ich długiej historii można patrzeć jako na wspólnoty sprzyjające specyficznej „emancypacji” kobiet. Żeńskie klasztory, prócz misji konkretyzowania duchowego powołania, stanowiły bowiem także enklawy wolności od dominującego modelu życia, jaki w danym społeczeństwie był dla kobiet przewidziany (matki, żony, opiekunki domowego ogniska) oraz przestrzenie wolności tworzenia, rozwoju intelektualnego, dostępu do kultury piśmiennej0 i działalności artystycznej. W drugiej części pracy omówione zostały poczynania Marceliny Darowskiej i Józefy Karskiej (założycielek niepokalanek) pod kątem ich wkładu w walkę o godność kobiety w sferze nie tylko kościelnej, ale i społecznej, w poszerzanie kobiecej autonomii i niezawisłości, ukazane zostały także zmagania owych niepokalanek o solidne wykształcenie i samodzielność myślenia polskich kobiet. Artykuł akcentował te aspekty niepokalańskiej formacji, które wyprzedzały wiele XIX-wiecznych emancypacyjnych postulatów, a także wskazał w nauce Darowskiej krąg owych wartości, które Jan Paweł II określił później mianem „nowego feminizmu”.
Bibliografia
Archemowicz H., Kamińska-Sztark K., Pomiędzy nauczaniem kościoła katolickiego a feminizmem – potencjał edukacyjny herstorii na przykładzie świętej Tekli, „Forum Pedagogiczne” 9 (2019) 2, cz. 1.
Bardzik R., Obraz kobiety u Edyty Stein i dzisiaj, (w:) Szukając prawdy. Edyta Stein w kulturze polskiej, red. Anita Czarniecka – Stefańska, Wrocław 1998.
Borkowska M., OSB, Mniszki, Kraków 1979.
Borkowska M., OSB, Panny siostry w świecie sarmackim, Warszawa 2002.
Borkowska M., OSB, Oślica Balaama. Apel do duchownych panów, Kraków 2018.
Siostra M. Grażyna od Wszechpośrednictwa NMP, System pedagogiczny bł. Matki Marceliny Darowskiej, Szymanów 2007.
Górski K., Studia i materiały z dziejów duchowości, Warszawa 1980.
Hannam J., Feminizm, tłum. A. Kaflińska, Poznań 2010.
Jabłońska-Deptuła E., Zarys działalności Marceliny Darowskiej na polu organizacji szkolnictwa żeńskiego, „Nasza Przeszłość”, t. 7, Kraków 1958.
Jabłońska-Deptuła, Marcelina Darowska. Niepokalanka 1827-1911, Lublin 1996.
Chrześcijaństwo jest religią kobiet. Rozmowa z Elżbietą Adamiak, w: Kobiety uczą Kościół. W wywiadach Jarosława Makowskiego, Warszawa 2007.
Jabłońska-Deptuła E., Zakorzeniać nadzieję, Lublin 2007.
Jan Paweł II, Encyklika Evangelium vitae, Kraków 1995.
Kaczor-Scheitler K., Działalność pisarska polskich zakonów żeńskich w dobie baroku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2010.
Kajsiewicz H., Żywot matki Józefy Karskiej, Kraków 1916.
Kowalczyk A., Brakująca połowa dziejów. Krótka historia kobiet ma ziemiach polskich, Warszawa 2018.
Kulesza M., Nowy feminizm Jana Pawła II i jego prekursorki, „Roczniki Humanistyczne” 2020, t. LXVIII, z. 1 .
Kościoł, państwo, polityka płci, red. A. Ostolski, Warszawa 2010.
Kwaśnicka, Krew z mlekiem, Warszawa 2014.
Lewandowska J., Kowalczyk A., Szalona kobieta zwodzi lud, (wywiad z dn. 20. 04. 2019) https://przekroj.pl/spoleczenstwo/szalona-kobieta-zwodzi-lud (dostęp 24.11.2022).
Nabywaniec S., Marceliny Darowskiej system pedagogiczno-edukacyjny, w: O kobietach. Studia i szkice. Wiek XIX, red. J. Hoff, Rzeszów 2011.
Partyka J., „Żona wyćwiczona”. Kobieta pisząca w kulturze XVI i XVII wieku, Warszawa 2004.
Pius XII, Małżeństwo na zawsze, tłum. J. Stoppa, Sandomierz 2009.
Sala E., Przemilczana historia polskiego feminizmu, w: Kobiety w społeczeństwie polskim, red. A. Palęcka, H. Szczodry, M. Warat, Kraków 2011.
Prochowicz J., Kościół i feminizm – perspektywa dialogu, „Filo-Sofija” 2016, nr 33.
Sołtan M. A., Służebnica Boża Marcelina Darowska, w: Polscy święci. red. J.R. Bar, t. 8. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1987.
Sołtan M. A., Człowiek wielkich pragnień. Matka Marcelina Darowska 1827-1911, Szymanów 1997.
Trentowski, Chowanna, https://polona.pl/item/chowanna-czyli-system-pedagogiki-narodowej-jako-umiejetnosci-wychowania-nauki-i,MTE5MzY0ODc/33/#info:metadata (dostęp 10.11. 2022)
Whaley Leigh A., Women’s History As Scientists. A guide to the debates, Santa Barbara 2003.
Wilson Katharina M., Hrotsvith of Gardenheim: A Florilegium of her Works, transleted with Introduction, Interpretative Essays and Notes, Cambridge 2000.
Wójtewicz A., Kobiety w przestrzeni Dziewiętnastowiecznego społeczeństwa. Rekapitulacja „Litteraria Copernicana” 2(22), 2017.
Wyszyński S., O godności kobiety, Zielonka 2020.
Zdybicka Z. J., Dlaczego kompleks feminizmu?, „Ethos” 1995, nr 1.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
