Te rachunki, percepty i ekspensy

rozliczenia finansowe jako źródło do badań krakowskiego cechu barchanników

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2025.4801.10
Słowa kluczowe: Kraków, rzemieślnik, barchan, cech, finanse

Abstrakt

W artykule przedstawiono wybrane dokumenty przechowywane w Bibliotece Naukowej PAU i PAN w Krakowie, dotyczące działalności cechu barchanników krakowskich – sygn. rkps 1571: Akta krakowskich farbiarzy, barchaników i tkaczy (1764–1845), zrzeszającego wytwórców oraz handlujących barchanem. Jako zgromadzenie rzemieślników cech posiadał m.in. własny statut, skrzynię zwaną ladą, a jego działalność miała na celu ochronę interesów tej grupy zawodowej. Analizie poddano dochody i wydatki cechu oraz ich rodzaje, a także codzienne potrzeby związane z obsługą zrzeszonych i wypełnianiem zapisów wynikających ze statutów. Integralną częścią tekstu jest aneks zawierający edycję źródłową dziewięciu rozliczeń finansowych cechu.

Biogram autora

Agnieszka Fluda-Krokos, Uniwersytet Jagielloński

Doktor nauk humanistycznych; adiunkta na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektorka Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie; autorka ponad 130 publikacji naukowych i popularnonaukowych, uczestniczka czynna ponad 70 konferencji naukowych; zainteresowania badawcze skupione wokół źródeł informacji, bibliotek, dziedzictwa kulturowego, znaków proweniencyjnych (szczególnie ekslibrisów).

Bibliografia

Biblioteka Naukowa PAU i PAN, sygn. rkps 1571: Akta krakowskich farbiarzy, barchaników i tkaczy (1764-1845).

Biblioteka Jagiellońska, sygn. Rkp. 16 IV: Kodeks Baltazara Behema. Pozyskano z: https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=287325&from=&dirids=1&ver_id=&lp=2&QI= (dostęp: 23.09.2023).

Biblioteka Jagiellońska, sygn. Rkp. 5353: Pauli, Ż. Cechy krakowskie w porządku abecadłowym, cech barchanników, cech złotników. Pozyskano z: https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/667844/edition/762826#description (dostęp: 23.09.2023).

Ameisenowa, Z. (1961). Kodeks Baltazara Behema. Warszawa: Auriga Oficyna Wydawnicza.

Antoni Rozmanith. Pozyskano z: https://www.poczetkrakowski.pl/tomy/show_article,antoni-rozmanith-1992.html (dostęp: 27.09.2023).

Barchan – Wielki słownik języka polskiego PAN. Pozyskano z: https://wsjp.pl/haslo/podglad/99844/barchan/5241914/tkanina (dostęp: 23.09.2023).

Barchan. W: A. Brückner (1957). Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa: Wiedza Powszechna, 15.

Barchan. W: S. Urbańczyk (red.), (1953). Słownik staropolski. T. 1, A–, Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolinskich, 61–62.

Barchan. W: S.B. Linde (1854). Słownik języka polskiego. T. 1, A–F, Lwów: W Drukarni Zakładu Ossolińskich, 57.

Barchanowy – Wielki słownik języka polskiego PAN. Pozyskano z: https://wsjp.pl/haslo/podglad/99845/barchanowy#chronologizacja (dostęp: 23.09.2023).

Bardel, F. (1901). Cech Piekarzy Krakowskich w czasach Rzeczypospolitej polskiej : na podstawie ksiąg i dokumentów tego cechu. Kraków: nakładem Cechu Piekarzy Krakowskich.

Bąkowski, K. (1903). Dawne cechy krakowskie (z rycinami). Kraków: nakładem Tow. Miłośników Historyi i Zabytków Krakowa.

Chmiel, A. (1922). Godła rzemieślnicze i przemysłowe krakowskie od połowy XIV w. aż do XX w.: z 8 rycinami w tekście i 121 na tablicach. Kraków: nakł. i druk M. Muzeum Przemysłowego im. A. Baranieckiego.

Chotkowski, W. (1891). Rzemiosła i cechy krakowskie w XV w. Kraków: nakładem autora : G. Gebethner i Sp.

Czubek, J. (1906), Katalog rękopisów Akademii Umiejętności w Krakowie, Kraków: Akademia Umiejętności, 1906.

Danowska, E. (2008). Posiadłość Stanisława Konopki w Krakowie: opis z 1837 roku. Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie, R. LIII, 107–137.

Danowska, E. (2019). Codzienność w rzeczach śp. Emilii z Friedleinów Majerowej : inwentarz pośmiertny z 1842 r. Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie, R. LXIV, 53–86.

Doroszewski, W. (red.) (1958). Słownik języka polskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna. Pozyskano z: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/lista (dostęp: 27.09.2023).

Encyklopedia PWN. Pozyskano z: https://encyklopedia.pwn.pl/ (dostęp: 23.09.2023).

Fabiański, M. (tekst), Podlecki, J. (fot.) (2000). Miniatury z „Kodeksu Baltazara Behema”. Kraków: Wydawnictwo „Karpaty” – Andrzej Łączyński.

Gach, P.P. (2000). Krakowskie prawodawstwo cechowe w X, XVI i na początku XVII stulecia, Roczniki Humanistyczne, t. 48, nr 2, zesz.spec., 145–164.

Gadocha, M. (2012). Cech piekarzy i handel chlebem w Krakowie w okresie nowożytnym. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego.

Gąsiorowski, W. (1860). Cechy krakowskie. Ich dzieje ordynacye, listy, swobody, zwyczaje i t.p. jako materyał do historyi sztuk, rzemiosł, przemysłu dawnej Polski, a mianowicie wzrostu, kwitnienia i upadku tychże w Krakowie. Z aktów cechowych i innych rękopisów. Kraków: nakładem Czcionkarni Ż. J. Wywiałkowskiego.

Grodziski, S. (1955). Stosunek szlachty do cechów w świetle statutu warckiego. Czasopismo Prawno-Historyczne, t. 6, z. 2, 178–193.

Ihnatowicz, I. (1962), Projekt instrukcji wydawniczej dla źródeł historycznych XIX i pocz. XX wieku. Studia Źródłoznawcze, t. 7, 99–123.

Kiryk, F. (1970). Z dziejów wędrówek czeladników krakowskiego rzemiosła metalowego. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, z. 35, Prace Historyczne V, 47–63

Kiryk, F. (2007), Porządek cechowy w lokacyjnym Krakowie. W: J. Rajman (red.), Kraków. Studia z dziejów miasta. W 750 rocznicę lokacji, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 76–86.

Klepacka, J. (1957). Zabytki cechowe w zbiorach Muzeum Historycznego miasta Krakowa, Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa.

Kucia, A. (2010). Funkcje rzemieślniczo-handlowe rynku średniowiecznego Krakowa, Kazimierza i Kleparza. Wratislavia Antiqua. Studia z dziejów Wrocławia, t. 13, 259–267.

Kumaniecki, K.W. (1906). Cechy rękodzielnicze w Krakowie. Kraków: [n.].

Lepszy, K. (1953). Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI w. do poł. XIX w., Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.

Łuszczkiewicz, W. (1986). Obrazy szkół cechowych polskich XV-go, XVI-go i XVII-go wieku, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne, t. 3, nr 3, ł. 5–28, tabl.

Moskal, K. (2014), Cechy jako bractwa religijne. Zabytki w zbiorach Muzeum Historycznego Miasta Krakowa związane z życiem religijnym cechów. W: D. Burdzy, B. Wojciechowska (red.) Bractwa religijne w średniowieczu w okresie nowożytnym (do końca XVIII w.). Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, 353–365.

Moskal, K. (2018). Chorągiew cechu rybaków krakowskich i kazimierskich w zbiorach Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Rocznik Krakowski, t. LXXXIV, 2018, 121–132.

Myśliński, M. (2011). Złotnicy krakowscy i ich cech w latach autonomii galicyjskiej 1866–1914, Kraków: Księgarnia Akademicka.

Piekosiński, F. (1885). Prawa i przywileje m. Krakowa, t. 1, Kraków: Akademia Umiejętności, 492–493.

Poczet Krakowski. Pozyskano z: https://www.poczetkrakowski.pl/ (dostęp: 23.09.2023). Rozanow, Z. (2017). Sekrety miniatur kodeksu Baltazara Behema. Katowice: Wydawnictwo „Sapientia”.

Rybarski, R. (1928). Handel i polityka handlowa w XVI stuleciu. T. 1: Rozwój handlu i polityki handlowej, Poznań: Towarzystwo Miłośników Miasta Poznnaia.

Seredyński, W. (1869). Rękopismy Towarzystwa Naukowego systematycznie zestawione, Kraków: Towarzystwo Naukowe Krakowskie, 51.

Stanisław Kostka Zarzecki. Pozyskano z: https://www.poczetkrakowski.pl/tomy/show_article,stanislaw-kostka-zarzecki-1003.html (dostęp: 27.09.2023).

Stesłowicz, W. (1892). Cechy krakowskie w okresie powstania i wzrostu. Lwów: [Towarzystwo Historyczne].

Turnau, I. (1999). Słownik ubiorów : tkaniny, wyroby pozatkackie, skóry, broń i klejnotu oraz barwy znane w Polsce od średniowiecza do początku XIX w.. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 19.

Wielki słownik języka polskiego PAN. Pozyskano z: https://wsjp.pl/ (dostęp: 27.09.2023).

Opublikowane
2025-03-30
Jak cytować
[1]
Fluda-Krokos, A. 2025. Te rachunki, percepty i ekspensy: rozliczenia finansowe jako źródło do badań krakowskiego cechu barchanników. Perspektywy Kultury. 48, 1 (mar. 2025), 137-168. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2025.4801.10.
Numer
Tom 48 Nr 1 (2025): O problemach z Tytusem: komiksowe reprezentacje polskiej rzeczywistości społecznej i kulturowej
Dział
Varia

Copyright (c) 2025 Perspektywy Kultury

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.