Jakim językiem o sielance?

(o etymologii i nomenklaturze gatunku)

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2025.4801.12
Słowa kluczowe: sielanka/sioło, idylla, bukolika, nomenklatura, gatunek

Abstrakt

Szkic Jakim językiem o sielance? (O etymologii i nomenklaturze gatunku) traktuje o definicyjnych dystynkcjach, które wiązały się z terminologicznymi przemianami sielanki. W artykule przeanalizowano najważniejsze współczesne wyjaśnienia słownikowe hasła „sielanka” w innych językach europejskich, tj.: z francuskiego – idylle, angielskiego – idyll, niemieckiego – die Idylle wraz z towarzyszącym mu odłamem Laus ruris, a także rosyjskiego – идиллия (idilliya), i w końcu polskiego – sioło/sielanka, porównując je z dawną, antyczną nomenklaturą. Omówiono zespół kryteriów charakterystycznych dla rodowodowych nazw gatunku, które zostały wyprowadzone z greckiej twórczości Teokryta i łacińskiej Wergiliusza. Zbadano też relacje bieżących nazw z tradycyjnymi: aegloga, idyll, eidullion, carmen bucolicum etc. Widoczna rozpiętość terminologii genologicznej poezji pastoralnej jest konsekwencją między innymi znaczącej ekspansji gatunku w literaturach narodowych, które niezmiennie korzystały z antycznych wzorów, podejmując i reinterpretując sielankę aż po współczesność.

Biogram autora

Roksana Rał-Niemeczek, Uniwersytet Opolski

Doktor literaturoznawstwa, adiunkt w Instytucie Nauk o Literaturze Uniwersytetu Opolskiego, kierowniczka Działu Współpracy Regionalnej Centrum Badań Epok Wczesnonowożytnych UO. Autorka m.in. takich artykułów jak: Amor sacro et Amor profano. Uwagi o neoplatonizmie w Assuncie C.K. Norwida; Substrat jako fundament konwencjonalizacji wtórnej sielanki staropolskiej; Rola kobiet w dramacie „Pentesilea” Szymona Szymonowica; Sielanki albo Pieśni” Adriana Wieszczyckiego w perspektywie miłości neoplatońskiej. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół literatury staropolskiej, genologii tekstów, metodologii badań humanistycznych oraz związków kulturowo-naukowych pomiędzy Polską a Padwą. Na co dzień łączy pracę naukowo-dydaktyczną jako adiunkt w Instytucie Nauk o Literaturze UO z pracą nauczyciela języka polskiego w szkole podstawowej.

Bibliografia

Szymonowicz, S. (1914). Sielanki i inne wiersze polskie. J. Łoś (wyd.). Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

Von Kleist, E. Ch. (1804). Frühling. Berlin: bei Johann Friedrich Unger.

Bernacki, M., Pawlus, M. (1999). Słownik gatunków literackich. Bielsko-Biała: PPU "PARK".

Colletet, G. (1657). Discours du poème bucolique, où il est traitté de l'églogue, de l'idyle et de

la bergerie. Paryż: Chamhoudry.

Cuddon, A. (1982). A Dictionary of literary terms. Londyn: Penguin Books.

Czabanowska-Wróbel, A. (2009). Takich ogrodów nie znajdziesz na świecie. Teksty Drugie, nr 3, 140-146.

Gawiński, J. (2007). Sielanki z gajem zielonym. E. Rot (wyd.). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.

Głowiński, M., Kostkiewiczowa, T., Okopień-Sławińska, A., Sławiński, J. (1989). Słownik terminów literackich. Wrocław: Ossolineum.

Jarrety, M. (2001). Lexique des termes littéraires. Paryż: Le Livre de Poche.

Kalivoda, G. (1998). Historisches Wörterbuch der Rhetorik. Tübingen: De Gruyter.

Krzewińska, A. (1979). Sielanka staropolska, jej początki, tradycje i główne kierunki rozwoju. Warszawa-Poznań-Toruń: PWN.

Michałowska, T. (1975). Gatunek staropolski – obiekt i narzędzie poznania historycznoliterackiego. Pamiętnik Literacki, nr 2(66), 99-124.

Nadolski, B. (1961). Polski Słownik Biograficzny. Wrocław: PAN.

Nauert, G. Ch. (2005). Hessus Helius Eobanus. Reviews – the Poetic Works of Helius Eobanus Hessus: Student Years at Erfurt, 1504-1509. Renaissance Quarterly, nr 1(58), 257-259.

Pelc, J. (1994). Literatura renesansu w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.

Pontani, J. (1593). Poeticarum institutionum libri tres. Ingolstadii: Excudebat Adam Sartorius.

Rieger, J. (2014). Słownictwo polszczyzny gwarowej na Brasławszczyźnie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa.

Scaliger, J. C. (1561). Poetices libri septem. Lyon: apul Antonivm Vincentivm.

Szymczak, M. (1992). Słownik języka polskiego. Warszawa: PWN.

Walińska, M. (2003). Mitologia w staropolskich cyklach sielankowych. Katowice: Gnome.

Viperano, G. A. (1579). De poetica libri tres. Antwerpia: Ex officina Chriftophori Plantini.

Ziomek, J. (2012). Renesans. Warszawa: PWN.

Opublikowane
2024-02-06
Jak cytować
[1]
Rał-Niemeczek, R. 2024. Jakim językiem o sielance? (o etymologii i nomenklaturze gatunku). Perspektywy Kultury. 48, 1 (luty 2024), 189-206. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2025.4801.12.
Numer
Tom 48 Nr 1 (2025): O problemach z Tytusem: komiksowe reprezentacje polskiej rzeczywistości społecznej i kulturowej
Dział
Varia

Copyright (c) 2025 Perspektywy Kultury

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.