Antoni Reichenberg SJ

opiekun ubogich, malarz, kolega Jana Matejki

Słowa kluczowe: Antoni Reichenberg, opiekun ubogich, przyjaciel Matejki, malarz, jezuickie dziedzictwo kulturowe

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest Antoniemu Reichenbergowi – polskiemu artyście, który po wstąpieniu do zakonu jezuitów na wiele lat związał swoje życie z działalnością społeczną na rzecz ubogich w Tarnopolu. Jego droga życiowa prowadziła od Gorlic, przez Lwów, Budapeszt, Starą Wieś k. Brzozowa do Tarnopola, a na jej kształt wpływ miały zarówno wydarzenia Wiosny Ludów, jak i studia w akademii sztuk pięknych w Monachium, gdzie zetknął się m.in. z Janem Matejką. W artykule przypomniana zostaje biografia Reichenberga, ze szczególnym uwzględnieniem jego aktywności artystycznej. Omówiono jego dorobek twórczy, pokrótce zarysowano cechy warsztatu malarskiego oraz powiązania ze środowiskiem artystycznym. Analiza ukazuje także znaczenie jego działalności charytatywnej, która stała się podstawą określania go mianem opiekuna ubogich i stanowi istotny element kulturowego dziedzictwa.

Biogram autora

Beata Bigaj-Zwonek, Uniwersytet Ignatianum w Krakowie

Doktor habilitowany sztuki w dziedzinie sztuk plastycznych, malarka i graficzka. Profesor Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie, gdzie pełni funkcję Dyrektora Instytutu Kulturoznawstwa i Dziennikarstwa oraz Kierownika Katedry Kultury Artystycznej. Prowadzi badania w obszarze nauk o kulturze i religii, koncentrując się na zagadnieniach obrazu w kulturze, problematyce warsztatu artystycznego oraz doświadczeniach procesu twórczego. Jej zainteresowania badawcze obejmują sztukę figuratywną i zaangażowaną, tendencje ekspresjonistyczne oraz przemiany kultury artystycznej w XX i XXI.

Bibliografia

Bochnak, A. i Samek, J. (red.). (1971). Kościół p. w. św. Barbary i klasztor jezuitów. W: Katalog zabytków sztuki w Polsce (T. 4: Miasto Kraków, cz. 2: Kościoły i klasztory śródmieścia, s. 94–107). Warszawa: Instytut Sztuki PAN.

Brząkalski, J. (1922). O. Antoni Reichenberg T.J. (wyd. 2). Kraków: Wydawnictwo Księży Jezuitów.

Ciciora, B. (2007). Monachijskie malarstwo historyczne XIX wieku. W: W. Bałus i B. Ciciora (red.), Nauczyciele Matejki, Grottgera, Gierymskich… Monachijskie malarstwo historyczne XIX wieku: wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie, marzec – czerwiec 2007. Kraków: Muzeum Narodowe.

Czencz, W. (1903). Ś. p. O. Antoni Reichenberg T. J. (Wspomnienie pośmiertne). Gazeta Kościelna: pismo poświęcone sprawom kościelnym i społecznym: organ Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Kapłanów, 11(8).

Feuß, A. (2015). Artyści polscy w Monachium w latach 1828–1914. [online] https://www.porta-polonica.de/pl/atlas-miejsc-pami%C4%99ci/artysci-polscy-w-monachium-w-latach-1828-1914 (dostęp 30.08.2025).

Jabłoński, I. (1911). Kopia notatek sprzed 30 lat w karykaturze piśmiennej o Janie Matejce. Lamus. Red. M. Pawlikowski. Lwów: H. Altenberg; Warszawa: E. Wende i Sp.

Koneczny, F. (1939). Święci w dziejach narodu polskiego (T. 7–8). Miejsce Piastowe: Towarzystwo Świętego Michała Archanioła.

Ks. B. B. (1913). Słów kilka o sprawie, godnej zastanowienia. Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie, nr 11.

Matejko, J. (1895). Z listów Jana Matejki: 1856–1863. Kraków: nakładem redakcyi „Czasu”:

„Niewiasta”. (1862). Nr 18, 6 maja.

Paszenda, J. (2007). Reichenberg Antoni. W: U. Makowska i K. Mikocka-Rachubowa (red.), Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.): malarze, rzeźbiarze, graficy (T. 8). Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk.

Rejowicz, J. (1913). Pierwotna kaplica Serca Jezusowego w Krakowie na Wesołej. Kraków: Kolegium OO. Jezuitów na Wesołej.

Sprawozdanie Dyrekcyi Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie z Czynności w Roku 1861/62. (1862). Kraków: Nakładem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych

Stępień, H. (1990). Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828–1855. Wrocław etc.: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Stępień, H. (2003). Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1856–1914. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk.

Świątek, F. (1930). Świętość Kościoła w Polsce w okresie rozbiorowym i porozbiorowym (T. 1). Kielce.

Swieykowski, E. (1905). Pamiętnik Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie 1854–1904: pięćdziesiąt lat działalności dla ojczystej sztuki. Kraków: Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych.

Wspomnienie życia ojca ubogich tarnopolskich ś. p. ks. Antoniego Reichenberga T. J. w rocznicę chwalebnej śmierci 23 stycznia 1903. (1904). Tarnopol.

Załęski, S. (1906). Jezuici w Polsce (T. 5, cz. 2: Jezuici w Polsce porozbiorowej. 1820–1905). Kraków: nakładem drukarni W. L. Anczyca.

Źródła internetowe

„Nagrobek Franciszka Morgenbessera i Antoniego Reichenberga”. Baza Polonika. [online] https://baza.polonika.pl/pl/obiekty/nagrobek-franciszka-morgenbessera-i-antoniego-reichenberga (dostęp 30.08.2025).

„Mikulinecki cmentarz – żywi historii za nagrobkami”. Te News. [online] https://www.tenews.org.ua/post/show/1571631180-mikulineckiy-cvintar-zhivi-istorii-za-nadgrobkami (dostęp 30.08.2025).

„Bazylika”. Starawies.jezuici.pl. [online] https://starawies.jezuici.pl/sanktuarium/historia-sanktuarium/zwiedzanie/ (dostęp 30.08.2025).

Opublikowane
2025-12-30
Jak cytować
[1]
Bigaj, B. 2025. Antoni Reichenberg SJ: opiekun ubogich, malarz, kolega Jana Matejki. Perspektywy Kultury. 51, 4 (grudz. 2025), 35-56. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2025.5104.05.
Dział
Jezuickie dziedzictwo kulturowe Krakowa i Małopolski