Polska i Polacy w myśli politycznej Jana Ludwika Popławskiego na tle krytyki Polski Michała Bobrzyńskiego
Abstrakt
Celem artykułu jest porównanie krytyki Polski i Polaków w myśli wczesnoendeckiej (na przykładzie J.L. Popławskiego) i szkoły krakowskiej (na przykładzie M. Bobrzyńskiego). Problemem badawczym jest próba odpowiedzi na pytanie o Polskę w kontekście Europy: według jakich wzorców dokonać ewaluacji polskiej kultury politycznej, skoro obaj myśliciele zgadzają się co do tego, że wzorce polskiej kultury politycznej są odmienne od europejskich i generują wadliwe status quo? Podstawową metodę stanowi analiza tekstów źródłowych oraz ich interpretacji przez późniejszych autorów. Bobrzyński punktem wyjścia czyni Europę, Popławski – Polskę. Różnica tej perspektywy generuje dwa odmienne projekty budowy nowoczesnego społeczeństwa polskiego. Zasadniczym wnioskiem płynącym z analizy jest teza o wewnętrznym charakterze krytyki Polski i Polaków w myśli J.L. Popławskiego, który wprawdzie formułuje tezę o „zapóźnieniu” Polski, a tym samym potrzebie „modernizacji”, jednakże punktem wyjścia czyni zasoby rodzimej kultury. Artykuł pokazuje różnice w umiejscowieniu „cnót ekonomicznych” na płaszczyźnie powinności człowieka i obywatela. Opisuje oddolne, „gminowładcze” uwarunkowania skutecznej władzy w Polsce oraz postuluje zniwelowanie rozdźwięku społecznego między elitami intelektualnymi („cywilizacja pańska”) a resztą społeczeństwa („cywilizacja chłopska”). Artykuł może się przysłużyć refleksji nad współczesnymi przemianami modernizacyjnymi zachodzącymi w społeczeństwie polskim; z jednej strony sugeruje potrzebę zmiany cywilizacyjnej, z drugiej pokazuje granice tej zmiany.
Bibliografia
Adamus, J. (1958). Polska teoria rodowa. Łódź: Zakład Naukowy im. Ossolińskich.
Balicki, Z. (1909). Zasady wychowania narodowego. Warszawa: Druk E. Nicza i S-ki.
Bobrzyński, M. (1986). Dzieje Polski w zarysie, oprac. A.F. Grabski i M.H. Serejski. Warszawa: PIW.
Bończa-Tomaszewski, N. (2001). Demokratyczna geneza nacjonalizmu. Intelektualne korzenie ruchu narodowo-demokratycznego. Warszawa: S.K. Fronda.
Dmowski, R. (1996). Myśli nowoczesnego Polaka. Wrocław: Nortom.
Kaute, W. (1993). Synteza dziejów Polski Michała Bobrzyńskiego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Kaute, W. (2004). Filozofia liberalizmu. Główne idee i ich konsekwencje w świecie współczesnym. W E. Olszewski i Z. Tymoszczuk (red.), Idelogia, doktryny i ruchy polityczne współczesnego liberalizmu. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Kizwalter, T. (1999). O nowoczesności narodu. Przypadek Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Kulak, T. (1989). Jan Ludwik Popławski.1854–1908. Biografia polityczna, vol. II. Wrocław: Ossolineum.
Lelewel, J. (1855). Uwagi nad dziejami Polski i ludu jej. W tegoż, Polska i dzieje rzeczy jej rozpatrywane przez Joachima Lelewela, t. III. Poznań: Nakładem J.K. Żupańskiego.
Lichański, S. (1938). Jan Ludwik Popławski jako krytyk literacki. Ateneum, nr 4–6.
Maj, E. (1987). O niektórych problemach ideologii narodowej Jana Ludwika Popławskiego. Kultura i Społeczeństwo, nr 1, r. XXXI.
Maj, E. (2008). Obraz Polski i Polaków w twórczości literackiej Romana Dmowskiego. Uwagi wstępne. W T. Sikorski i A. Wątor (red.), Narodowa demokracja XIX i XX wieku. Ludzie – koncepcje – działalność. Szczecin.
Popławski, J.L. (1998a). Demokratyzacja zasad. W tegoż, Wybór pism, wybór, wstęp i opracowanie T. Kulak. Wrocław: Nortom.
Popławski, J.L. (1998b). Interesy ludu i polityka narodowa. W tegoż, Wybór pism, wybór, wstęp i opracowanie T. Kulak. Wrocław: Nortom.
Popławski, J.L. (1891). Nałóg kastowy. Głos, nr 43.
Popławski, J.L. (1910a). Rzut oka na sprawy polskie w ubiegłym dziesięcioleciu. W tegoż, Pisma polityczne, t. 2. Kraków–Warszawa: druk W.L. Anczyca i Spółki.
Popławski, J.L. (1910b). Polityka autonomiczna Austrii. W tegoż, Pisma polityczne, t. 2. Kraków–Warszawa: druk W.L. Anczyca i Spółki.
Popławski, J.L. (1910c). Nasza sprawa. W tegoż, Pisma polityczne, t. 1, z przedmową Z. Wasilewskiego. Kraków–Warszawa: druk W.L. Anczyca i Spółki.
Popławski, J.L. (1910d). Obniżenie ideałów. W tegoż, Pisma polityczne, t. 1. Kraków–Warszawa: druk W.L. Anczyca i Spółki.
Popławski, J.L. (1910e). Jubileusz pruski. W tegoż, Pisma polityczne, t. 1. Kraków–Warszawa: druk W.L. Anczyca i Spółki.
Popławski, J.L. (1910f). Wielkie i małe idee. W tegoż, Pisma polityczne, t. 1. Kraków–Warszawa: druk W.L. Anczyca i Spółki.
Popławski, J.L. (1910g). Szkodliwe mrzonki. W tegoż, Pisma polityczne, t. 1. Kraków–Warszawa: druk W.L. Anczyca i Spółki.
Popławski, J.L. (1910h.). Sprawa uwłaszczenia włościan w Królestwie. W tegoż, Pisma polityczne, t. 1. Kraków–Warszawa: druk W.L. Anczyca i Spółki.
Popławski, J.L. (1910i). Nasz demokratyzm. W tegoż, Pisma polityczne, t. I. Kraków–Warszawa: druk W.L. Anczyca i Spółki.
W.B. [Popławski, J.L.] (1900). Historia i polityka. Przegląd Wszechpolski, nr 7.
Nieborowski, J. [Popławski, J.L.] (1886). Na widnokręgu. Prawda, nr 32.
Smith, A. (2008a). Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, t. 1, przekł. S. Wolff, O. Einfeld. Warszawa: PIW.
Smith, A. (2008b). Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, t. 2, przekł. A. Prejbisz. Warszawa: PIW.
Sobieski, W. (1963). Optymizm i pesymizm w historiografii polskiej. W Historycy o historii. Od A. Naruszewicza do S. Kętrzyńskiego 1775–1918, zebrał i wstępem opatrzył M.H. Serejski. Warszawa: PWN.
Świercz, P. (2019). Between Realism and Nominalism. Gombrowicz and the Debate on Polish and European Archetypes of Political Culture. Horyzonty Polityki, t. 10, nr 33.
Walicki, A. (2000). Polskie zmagania z wolnością. Widziane z boku. Kraków: Universitas.
Copyright (c) 2021 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
