Konstrukcje kobiecości w polskim filmie
Szkic do analizy
Abstrakt
Celem artykułu jest prześledzenie obrazu kobiety w polskiej kinematografii na tle najważniejszych przemian polityczno-gospodarczych oraz kulturowych w kraju, począwszy od niestabilnych lat międzywojennych, poprzez okres komunizmu, aż do w pełni demokratycznego państwa o gospodarce wolnorynkowej. Autorka dowodzi, że społeczne pojmowanie kobiecości poddawane jest procesowi rekonstruowania lub modyfikowania zawsze wtedy, gdy zmieniają się realia historyczne i obyczajowe, a będące efektem owej rekonstrukcji reprezentacje kobiecości stają się definicją, według której funkcjonują pożądane i akceptowane w danej społeczności modele kobiety. Zjawisko to jest szczególnie widoczne na przykładzie kultury polskiej, której przemiany dokonywały się dotąd w cieniu politycznych transformacji, a dla której ważnym nośnikiem wartości pozostaje kino. Podjęta w artykule analiza nie tylko pokazuje, jak zmieniający się kontekst społeczno-historyczny kształtował kulturowe wizerunki kobiet i sposób rozumienia kobiecości przez polskich twórców filmowych, ale również określa najważniejsze i najbardziej typowe dla polskiej kultury konstrukcje kobiecości i kobiece wzorce osobowe.
Bibliografia
Falkowska, J. (1995). A Case of Mixed Identities: The Representation of Women in Post-Socialist Polish Films. Canadian Woman Studies, nr 16 (1), 35–37.
Gierszewska, B. (oprac.). (2002). Mniszkówna... i co dalej w polskim kinie? Wybór tekstów z czasopism filmowych dwudziestolecia międzywojennego. Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej.
Gołaszewska, M. (1989). Kultura estetyczna. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Hall, S. (1995). The Whites of Their Eyes: Racist Ideologies and the Media. W: G. Dines i J.M. Humez (red.), Gender, Race and Class in Media. A Text-reader. Thousand Oaks, London: Sage Publications, 18–22. Haltof, M. (2004). Kino polskie. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria.
Helman, A. (1999). Wprowadzenie. W: G. Stachówna (red.), I film stworzył kobietę. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 11–15.
Hendrykowska, M. (1999). Swojska i dziarska Jadzia Smosarska. W: G. Stachówna (red.), I film stworzył kobietę. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 27–38.
Heymanowa, S. (1931). Wytwórnie złego powietrza. Kino, nr 46, 5.
Jackiewicz, A. (1983). Moja filmoteka. Kino polskie. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Johnson, C. (1991). Kino kobiece jako kino buntu. Film na Świecie, nr 384, 13–21.
Klimczak-Ziółek, J. (2006). Kobiecość jako konstrukt kulturowy dyskursu medialnego. W: K. Piątek i E. Jurczyńska-McCluskey (red.), Między tradycją a nowoczesnością. Współczesna kobieta polska z perspektywy socjologicznej. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Techniczno-Humanistycznej.
Łotman, J. (1983). Semiotyka filmu. Warszawa: Wiedza Powszechna. Makuszyński, K. (1925). Światłem na światło!. Wiadomości Filmowe, nr 1, 4.
Marszałek, R. (2008). Kapelusz i chustka. W: I. Kurz (red.), Film i historia. Antologia. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 27–50.
Mazierska, E. (2002). Witches, Shamans, Pandoras – Representation of Women in the Polish Postcommunist Cinema. Scope: An Online Journal of Film and Television Studies, nr 2 (June). Pozyskano z: http://www.nottingham.ac.uk/film/journal/articles/witches-shamans-pandoras.htm (dostęp: 27.12.2021).
Mazierska, E. i Ostrowska, E. (2006). Introduction. W: E. Mazierska i E. Ostrowska, Women in Polish Cinema. New York, Oxford: Berghahn Books, 1–12.
Oleksy, E.H. (2000). Wróbelek za złamanym skrzydłem (…) i kieliszek czystej. Konstrukcje kobiecości w polskiej powojennej kulturze wizualnej. W: E.H. Oleksy i E. Ostrowska (red.), Gender – Film – Media. Kraków: Rabid, 177–187.
Ostrowska, E. (1997). Obraz Matki Polki w kinie polskim – mit czy stereotyp? Kwartalnik Filmowy, nr 17, 131–140.
Ostrowska, E. (2004). Matki Polki i ich synowie. Kilka uwag o genezie obrazów kobiecości i męskości w kulturze polskiej. W: M. Radkiewicz (red.), Gender. Konteksty. Kraków: Rabid, 215–227.
Ostrowska, E. (2005). Socrealistyczne maskarady patriarchatu. W: M. Jakubowska, T. Kłys i B. Stolarska (red.), Między słowem a obrazem. Księga pamiątkowa dla uczczenia jubileuszu Profesor Eweliny Nurczyńskiej-Fidelskiej. Kraków: Rabid, 205–212.
Radkiewicz, M. (2006). „Młode wilki” polskiego kina. Kategoria gender a debiuty lat 90. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Renz, R. (2000). Kobieta w społeczeństwie polskim w XX wieku. W: K. Janik (red.), Partnerka, matka, opiekunka. Status kobiety w dziejach nowożytnych od XVI do XX wieku. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 410–420.
Siemieńska, R. (2001). Stereotypy kobiet a akceptacja ich uczestnictwa w polityce. W: A. Kotlarska-Michalska (red.), Wizerunki kobiet. Poznań: Wydawnictwa Naukowe WSNHiD.
Stachówna, G. (2001). Suczka, Cycofon, Faustyna i inne kobiety w polskim filmie lat dziewięćdziesiątych. W: M. Radkiewicz (red.), Gender w humanistyce. Kraków: Rabid, 55–63.
Szwajcowska, J. (2006). The Myth of the Polish Mother. W: E. Mazierska i E. Ostrowska, Women in Polish Cinema. New York, Oxford: Berghahn Books, 15–33.
Thornham, S. (1998). Feminist Media and Film Theory. W: S. Jackson i J. Jones (red.), Contemporary Feminist Theories. Edinburgh: Edinburgh University Press, 213–231.
Winter, I. (1925). Trędowate filmy pana Hertza (garść prawdy). Express Filmowy i Teatralny, nr 14, 3.
Wyszyński, Z. (1999). Powróćmy jak za dawnych lat. Grossówna i Barszczewska – boginie filmu polskiego lat trzydziestych. W: G. Stachówna (red.), I film stworzył kobietę. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 17–26.
Zwierzchowski, P. (2000). Irena nie chce iść do domu! (Kobieta w filmie socrealistycznym). W: K. Janik (red.), Partnerka, matka, opiekunka. Status kobiety w dziejach nowożytnych od XVI do XX wieku. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 451–458.
Copyright (c) 2023 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
