Groza postaci demonicznych Fiodora Dostojewskiego
Abstrakt
Artykuł jest próbą syntetycznego ujęcia problemu grozy związanej z demonicznością niektórych bohaterów Dostojewskiego. Powieści Dostojewskiego to rozważania nie tylko na tematy filozoficzne, ale także teologiczne – poruszające tematykę wiary i niewiary w Boga. To również związane z nimi bogate spektrum demonicznego zła, budzącego przerażenie. Na podstawie powieści Bracia Karamazow i Biesy, a także opowiadania Bobok autorka zaprezentuje, jak rosyjski twórca wykorzystywał motywy demoniczne w swojej twórczości. Mamy więc tutaj zmarłych targanych wciąż ludzkimi namiętnościami, „chorego na śmierć” Stawrogina, który jest personifikacją czystego zła, demonicznego Kiriłłowa, którego poglądy filozoficzne doprowadziły do samobójstwa, oraz Iwana Karamazowa jako Wielkiego Inkwizytora w Braciach Karamazow, którego zmorą jest diabeł. Na ich przykładzie autor Biesów przedstawił świat dążący do zagłady. Pokazał jednostki wyzbyte wyższych wartości moralnych, postaci odczłowieczone – demoniczne. Celem niniejszego artykułu jest pokazanie ich różnorodności demonicznej wyrażającej zło.
Bibliografia
Augustyn, L. (2015). Wielki Inkwizytor a idea rosyjska. Kultura i Wartości, nr 14, 51–62.
Bierdiajew, N. (2002). Stawrogin. W N. Bierdiajew, Smysl tvorczestwa. Moskwa: ACT.
Bierdiajew, M. (2004). Światopogląd Dostojewskiego. Kęty: Wydawnictwo Antyk.
Dostojewski, F. (1976). Aforyzmy, t. I. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Dostojewski, F. (1979). Z notatników. Warszawa: Czytelnik.
Dostojewski, F. (2009). Bracia Karamazow. Kraków: Znak. Dostojewski, F. (2015). Biesy. Kraków: MG.
Evdokimov, P. (1972). Cristo nel pensiero Russo. Roma: Città Nuova.
Evdokimov, P. (2002). Gogol i Dostojewski, czyli zstąpienie do otchłani. Bydgoszcz: Homini.
Gogacz, M. (1998). Elementarz metafizyki. Warszawa: Veni.
Grzmot-Bilski, G.J. (2016). Misterium iniquitatis. Bierdiajew i Dostojewski. Folo-Sofija, nr 34 (3/I), 199–218.
Jastrząb, D. (2017). Stawrogin – personifikacja zła. Język. Religia. Tożsamość, 1 (15), 135–144.
Krasucka, K. (2011). Biesy Fiodora Dostojewskiego jako wykład refleksji filozoficznej. Idea – Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych, XXIII, 85–99.
Leatherbarrow, W.J. (2005). A Devil’s Vaudeville. The Demonic in Dostoevsky’s Major Fiction. Evanston: Northwestern University Press.
Lotman, J.M. (2002). Rol’ dualnych modelej w dinamike russkoj kultury. W J.M. Lotman, Istorija i tipologia russkoj kultury. Sankt-Petersburg: SPB.
Łosskij, N.O. (1953). Dostoevskij i ego hristianskoe miroponimanie. New York: Chekchov Publishing House.
Łużny, R. (red.). (1984). Okrutny talent. Dostojewski we wspomnieniach, krytyce i dokumentach. Kraków–Wrocław: Wydawnictwo Literackie.
Michalska-Suchanek, M. (2015). Samobójcy Fiodora Dostojewskiego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Miłosz, C. (1985). Ziemia Urlo. Paryż: Instytut Literacki.
Paci, E. (1980). Związki i znaczenia: eseje wybrane. Warszawa: Czytelnik. Paprocki, H. (2000). Wolność i zło. Więź 497, nr 3, 26–37.
Penke, A. (2004). Chrystus u Fiodora Dostojewskiego na podstawie legendy Wielki inkwizytor. Forum Teologiczne, 5, 131–141.
Perkowska, I. (2006). Natura człowieka w twórczości Dostojewskiego. Acta Universitatis Lodziensis Folia Philosophica, 18, 103–114.
Przebinda, G. O terrorystach-metafizykach u Dostojewskiego. Nieśmiertelność dla herosów. Pozyskano z: http://www.rubl.uj.edu.pl/pracownicy/fiszka. php?os=01_przebinda&jed=KKSW&opis=przeb_tp11&w=1 (dostęp: 04.03.2021).
Puszkin, A. (1982). Biesy. W: A. Puszkin, Wybór wierszy. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 311–312.
Raźny, A. (2004). Od Oniegina do Stawrogina – przemiana „zbędnego człowieka” w demona. W W. Kowalczyk i A. Orłowska (red.), Motywy demonologiczne w literaturze i kulturze rosyjskiej XI–XX wieku. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 131–139.
Smaga, J. (2009). Wstęp. W F. Dostojewski, Bracia Karamazow. Kraków: Znak.
Sucharski, T. (2002). Dostojewski Herlinga-Grudzińskiego. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Szkudlarek, E. (2008). Bobok jest obok. Pozyskano z: http://www.dziennikteatralny.pl/artykuly/bobok-jest-obok.html (dostęp: 08.03.2021).
Wildstein, B. (2015). Cienie moich czasów. Poznań: Zysk i S-ka. Williams, R. (2008). Dostoevsky. Language, Faith, and Fiction. Waco, Tex.: Baylor University Press.
Wodziński, C. (2018). Trans, Dostojewski, Rosja, czyli o filozofowaniu siekierą. Gdańsk: Fundacja Terytoria Książki.
Zabukovec, U. (2011). „Taka otóż chwilka”. Stan duchowy człowieka a jego percepcja rzeczywistości w powieści Bracia Karamazow F. Dostojewskiego. Studia Gdańskie, t. 29, 377–402.
Zabukovec, U. (2013). Ciało w Biesach – ciało biesów. Komunikacja niewerbalna w powieści Fiodora Dostojewskiego. Kultura Współczesna. Teoria, Interpretacje, Praktyka, 4 (79), 183–196.
Copyright (c) 2021 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
