Modernizacja czy symplifikacja: empiryczne podejście do reformy języka tureckiego

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2022.3601.11
Słowa kluczowe: reforma języka tureckiego, modernizacja, puryfikacja, semantyka leksykalna, symplifikacja

Abstrakt

W niniejszym artykule zaprezentowano nowatorskie podejście do zagadnienia reformy języka tureckiego oparte na analizie dokładności semantycznych tekstów w języku osmańsko-tureckim i odpowiadających im tekstów w zmodernizowanym – określanym również jako rezultat procesu puryfikacji – języku tureckim. Mimo dość licznych prac naukowych poświęconych problemowi moderniacji jezyka tureckiego jako rezultatu przeprowadzonej w przeszłości reformy językowej liczba prac szczegółowych, których istotą byłyby badania empiryczne tekstów w języku zmodernizowanym, jest ograniczona. Analiza danego tekstu w języku zmodernizowanym miała na celu odpowiedź na pytanie, czy w tekście zmodernizowanym (a) została zachowana dokładność semantyczna, czy też (b) semantyka treści została uproszczona. Zaproponowana przez  autorkę metoda polega na porównawczej analizie  leksykalno-semantycznej tekstu w języku zmodernizowanym i jego wersji oryginalnej. W wyniku analizy okazało się, że niektóre wyrazy o specjalistycznym znaczeniu w tekście sprzed modernizacji zostały zastąpione w tekście w języku zmodernizowanym wyrazami o znaczeniu bardziej ogólnym. Zabiegi tego typu mogły w konsekwencji prowadzić do redukcji wartości semantycznej całości. Autorka podkreśla wagę badań mających na celu wykazanie, czy w procesie modernizacji języka nie doszło do redukcji lub rozmycia semantycznego, jednocześnie zauważając, że z uwagi na dużą ich skalę wykorzystanie narzędzi sztucznej inteligencji będzie nieodzowne.

Biogram autora

Hilal Oytun Altun, Uniwersytet Jagielloński

Ph.D. in Turkic philology, Marmara University (Istanbul), 2009. She works primarily on linguistic features of Ottoman, contemporary Turkish, and Kazakh languages with a particular focus on inter-lingual relations. She is a member of Turkology department at the Institute of Oriental Studies at the Jagiellonian University. She is the author of the book: Tercüme-i Tevârîh-i Mülûk. Nevâyî’nin Fars Hükümdarları Tarihi [Translation of History of Dynasties. Nevâyî’s History of Persian Dynasties] (2020) which was awarded with the “Nagroda Rektora indywidualna III stopnia za osiągnięcia naukowe” by Jagiellonian University in 2021.

Bibliografia

Ayverdi, İ. (2010). Kubbealtı Lugatı, Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı.

Bakırcı, A. (2019). A Deep Learning Based Translation System from Ottoman Turkish to Modern Turkish. Unpublished master thesis. İstanbul: Gebze Technical University.

Bardakçı, M. (2022). Davutoğlu “kadîm dil” diyor ama Kürtçe kadîm, yani “ölü” değil; yaşayan bir dildir! Retrieved from: https://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/3320559-davutoglu-kadm-dil-diyor-ama-kurtce-kadm-yani-olu-degil-yasayan-bir-dildir (access: 23.01.2022).

Bayar, N. (2003). 1930’lu yıllardan günümüze kadar Türkçe’de yeni türetilen kelimelerin yapımı ve dil bilgisi bakımından değerlendirilmesi. Unpublished PhD thesis. İstanbul: Marmara University.

Bulut, M. (2014). Atatürk’ün Türkçeye Yönelik Özleştirme/Sadeleştirme Çalışmaları ve Bu Bağlamda Yaşanan Dil Tartışmaları Üzerine Bir Değerlendirme. Electronic Turkish Studies, 9 (11), 131-147.

Crossley S.A., Louwerse M.M., McCarthy P.M., & McNamara D.S. (2007). A Linguistic Analysis of Simplified and Authentic Texts. The Modern Language Journal, 91 (1), 15–30. DOI: 10.1111/j.1540-4781.2007.00507.x. Retrieved from: https://www.researchgate.net/publication/227718830_A_ Linguistic_Analysis_of_Simplified_and_Authentic_Texts (access: 13.01.2022).

Demircan, Ö. & Erözden, A. (1992). Yazı Devrimi Kaynakçası. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 3, 117–134.

Dölek, İ. & Kurt, A. (2021). Ottoman OCR: Printed Naskh Font. International Conference on INnovations in Intelligent SysTems and Applications (INISTA). DOI: 10.1109/INISTA52262.2021.9548616.

Gemalmaz, E. (1992). Türkçenin Morfo-sentaktik Yapısının Fonolojisine Etkileri. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten, 40, 169–173.

Karlıklı, Y. (1999). Türk Anayasaları ve Dil. Ť.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 20, 56–60.

Korkmaz, Z. (2004). Kemal Atatürk Nutuk 1919–1927. Ankara: Atatürk Kültür ve Tarih Yüksek Kurumu.

Kurt, A. & Bilgin, E.F. (2012). The Outline of an Ottoman-to-Turkish Automatic Machine Transliteration System. First Workshop on Language Resources and Technologies for Turkic Languages, 45–50, Istanbul, Turkey, 10–15 October.

Levend, A.S. (1960). Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri. Ankara: Türk Dil Kurumu.

Özdemir, H. (2003). Türkçenin Sadeleşme Tarihinde Anayasaların Dili. Unpublished master thesis. Ankara: Ankara University.

Özkan, E. (2018). Eski Türkçe Metinlerin Günümüz Türkçesine Sadeleştirilmesi. Unpublished master thesis. Ankara: Hacettepe University.

Perry, J. (1985). Language Reform in Turkey and Iran. In: T. Atabaki & E.J. Zurcher (eds.), Men of order: Authoritarian Modernization in Turkey and Iran. New York: I.B. Tauris, 238–259.

Redhouse, J.W. (1890). A Turkish and English Lexicon. Constantinople: A.H. Boyajian.

Ricento, T. (2006). Theoretical Perspectives in Language Policy: An Overview. In: T. Ricento (ed.), An introduction to language policy: theory and method. Blackwell Publishing, 3–9.

Safa, P. (1970). Osmanlıca, Türkçe, Uydurmaca. İstanbul: Ötüken.

Sezer, B. & Sezer, T. (2013). TS Corpus: Herkes Ťçin Türkçe Derlem. Proceedings 27th National Linguistics Conference. May, 3–4 Mayıs 2013. Antalya, Kemer: Hacettepe University, English Linguistics Department, 217–225.

Shardlow, M. (2014). Out in the Open: Finding and Categorising Errors in the Lexical Simplification Pipeline. In: Proceedings of the Ninth International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC’12). Reykjavik, Iceland, May. European Language Resources Association (ELRA), 58–70. Retrieved from: http://www.lrec-conf.org/proceedings/lrec2014/ pdf/479_Paper.pdf (access: 22.01.2022).

Timurtaş, F.K. (1979). Uydurma Olan ve Olmayan Yeni Kelimeler Sözlüğü. İstanbul: Umur Kitapçılık.

Uzun, H. (2005). Atatürk’ün Nutuk’unun Ťçerik Analizi. Unpublished PhD thesis. Ankara: Hacettepe University.

Anayasası https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/ 1924-anayasasi/

Diff, Match and Patch https://neil.fraser.name/software/diff_match_patch/ demos/diff.html

IRCICA Farabi Digital Library https://library.ircica.org/Pages/Collections Kubbealtı Lugatı http://lugatim.com/

Osmanlıca OCR https://www.osmanlica.com/ TSCorpus http://cqpweb.tscorpus.com/cqpweb/ Türk Dil Kurumu Sözlükleri https://sozluk.gov.tr/

Opublikowane
2022-03-30
Jak cytować
[1]
Oytun Altun, H. 2022. Modernizacja czy symplifikacja: empiryczne podejście do reformy języka tureckiego. Perspektywy Kultury. 36, 1 (mar. 2022), 155-166. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2022.3601.11.
Numer
Tom 36 Nr 1 (2022): Imperium Osmańskie i Turcja – dzieje, literatura i kultura
Dział
Imperium Osmańskie i Turcja...

Copyright (c) 2022 Akademia Ignatianum w Krakowie

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.