Ruch pielgrzymkowy i bractwa różańcowe w dekanacie radoszyckim 1918–1939

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2021.4001.15
Słowa kluczowe: Kościół katolicki, II Rzeczpospolita, diecezja sandomierska, życie religijne, organizacje religijne

Abstrakt

Przedmiotem badań są zbiorowe formy kultu religijnego o charakterze masowym, tj. ruch pielgrzymkowy i udział wiernych w bractwach różańcowych w dekanacie radoszyckim w latach 1918–1839. W badanym dekanacie radoszyckim, podobnie jak na terenie diecezji sandomierskiej, wierni masowo uczestniczyli w pielgrzymkach, głównie do sanktuarium na Jasnej Górze. Wynikało to nade wszystko z faktu, że religijność ludności dekanatu (dominowali włościanie) miała wyraźny rys maryjny. Również masowe uczestnictwo wiernych w bractwach różańcowych wiązało się po części z tym fenomenem. Opisywane formy zbiorowego kultu religijnego to przestrzeń, gdzie realizowane były potrzeby religijne wiernych oraz prowadzona w miarę możliwości formacja duchowa wiernych. Źródła poza statystyką niewiele mówią o ich aktywności. Można przyjąć jedynie (co potwierdzają publikacje dotyczące diecezji sandomierskiej i kraju), że Kościół nie wykorzystał w pełni potencjału członków bractw i ruchu pielgrzymkowego. Wynikało to m.in. z faktu, iż zaangażowane w te formy kultu były głównie niższe warstwy społeczne charakteryzujące się niewystarczającym zapleczem intelektualnym i społecznym.

Biogram autora

Jerzy Gapys, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

Pracownik Instytutu Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, od 2020 r. dyrektor Instytutu. Jego zainteresowania naukowe koncentrują się wokół kilku pól badawczych: dzieje elit społecznych w Polsce w latach 1918–1945; ziemiaństwo polskie 1918–1945, duchowieństwo katolickie 1939–1945, społeczność wiejska w GG 1939– 1945, akcja dobroczynna w czasie II wojny światowej. Jest autorem trzech monografii naukowych, ponad 100 artykułów naukowych. Wydał też kilka książek – edycji źródłowych.

Bibliografia

Kasprzycki, A. (1935). Żywy Różaniec jako przedszkole Akcji Katolickiej, KDS 1935, nr 3, s. 66.

Piechota J. (1934). Kongres Kółek Żywego Różańca w Końskich, KDS 1934, nr 10, s. 299–305.

Relacja ustna ks. A. Mroczka, Stanowiska 2013 – zbiory prywatne autorów.

Relacja ustna Janiny Bednarczyk, Wilczkowice 2000 – zbiory prywatne autora.

Relacja ustna Józefy Basiak, Lewoszów 2002 – zbiory prywatne autorów. Relacja ustna ks. A. Mroczka, Stanowiska 2013 – zbiory prywatne autorów. Relacja ustna ks. A. Mroczka, Stanowiska 2013 – zbiory prywatne autorów.

Relacja ustna Janiny Bednarczyk, Wilczkowice 2000 – zbiory prywatne autorów;

Relacja ustna Józefy Basiak, Lewoszów 2002 – zbiory prywatne autorów.

W sprawie pielgrzymek do Częstochowy, KDS, 1921, nr 4, s. 83.

W sprawie kompanij na Jasną Górę, KDS, 1920, nr 1, s. 199.

Adamczyk, M. (1995). Prasa religijna Kielecczyzny w dwudziestoleciu międzywojennym (typologia, funkcje, modele). Kieleckie Studia Bibliologiczne, t. 2, s. 111–128.

Gapys, J. i Markowski, M.B (red.). (2006). Duchowieństwo polskie w latach niepodległości 1918–1939 i w okresie II wojny światowej. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe Akademia Świętokrzyska im. Jana Kochanowskiego.

Jabłoński, S.Z. (1986). Jasna Góra. Ośrodek kultu maryjnego 1864–1914. Lublin: RW KUL.

Jabłoński, S.Z. (1995). Przemiany w ruchu pielgrzymkowym na Jasną Górę w okresie II Rzeczypospolitej (1918–1939). Peregrinus Cracoviensis, z. 1, 45–65.

Jabłoński, Z.S. (2003). Różaniec w życiu kościoła w Polsce w XX wieku. W: Odkrywanie różańca. Materiały z sympozjum mariologicznego, Kraków, 24–25 kwietnia 2003 roku. Częstochowa–Kraków: PTM, 21–56.

Jabłoński, Z.S. (2006). Udział Jasnej Góry w życiu społeczno-politycznym w latach niepodległości (1918–1939). W: J. Gapys i M.B. Markowski (red.), Duchowieństwo polskie w latach niepodległości 1918–1939 i w okresie II wojny światowej. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe Akademia Świętokrzyska im. Jana Kochanowskiego.

Jackowski, A. (1991). Zarys geografii pielgrzymek. Kraków: Nakł. Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Jaśkiewicz, P., Turzyński, P. i Osiej, D. (2004). W drodze do Matki – 25 lat Radomskiej Pielgrzymki. Radom.

Kłopotek, R. (2010). Geneza i działalność bractw kościelnych w Europie i w Polsce do końca XVIII wieku. Studia Gdańskie, t. 27, 219–233.

Kraś, J. (2011). Istota i znaczenie ruchu pielgrzymkowego w Polsce. Saeculum Christianum. Pismo Historyczno-Społeczne, 18/1, 231–244.

Królikowski, J. (2004). Początki różańca w Polsce. Salvatoris Mater, 6/3, 249–266.

Kuźmak, K. (1973). Bractwa Matki Bożej Wspomożycielki Chrześcijan na ziemiach polskich w XVIII stuleciu. Studium z dziejów kultu maryjnego i wspólnot chrześcijańskich w dawnej Polsce. Rzym: Papieski Instytut Studiów Kościelnych.

Leśniewicz, A. Duszpasterstwo parafii Fałków w latach 1918–1939, mps.

Mysłek, W. (1966). Kościół katolicki w Polsce w latach 1918–1939. Zarys historyczny. Warszawa: Książka i Wiedza.

Renz, R. (2022). Religia rzymskokatolicka w życiu społeczności lokalnej w okresie międzywojennym (na przykładzie diecezji kieleckiej). Perspektywy Kultury, 1(36), 185–208.

Stanaszek, B. (1999). Duchowieństwo diecezji sandomierskiej w latach 1918– 1939. Lublin: KUL.

Woroniecki, J. (1947). Św. Jacek Odrowąż i wprowadzenie Zakonu Kaznodziejskiego do Polski. Katowice: Nakładem Księgarni św. Jacka.

E-encyklopedia. Bractwo różańcowe. Pozyskano z: http://www.encyklo.pl/ index.php5?title=Bractwo_R%C3%B3%C5%BCa%C5%84cowe (dostęp: 23.12.2013).

Kilka słów o Różańcu świętym. Pozyskano z: http://www.piusx.org.pl/zawsze_ wierni/artykul/1119 (dostęp: 27.12.2013).

Z historii pieszych pielgrzymek na Jasną Górę. Pozyskano z: http://pielgrzymki. opoka.org.pl/aktualnosci /2295.1, Z_historii_pieszych_pielgrzymek_na_ Jasna_Gore.html (dostęp: 11.05.2014).

Żywy Różaniec. Pozyskano z: http://www.rozaniec.dominikanie.pl/003.html (dostęp: 27.12.2013).

Opublikowane
2023-03-30
Jak cytować
[1]
Gapys, J. i Kowalczyk, Z. 2023. Ruch pielgrzymkowy i bractwa różańcowe w dekanacie radoszyckim 1918–1939. Perspektywy Kultury. 40, 1 (mar. 2023), 207-226. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2021.4001.15.
Numer
Tom 40 Nr 1 (2023): Ochrona dziedzictwa kulturowego
Dział
Varia

Copyright (c) 2023 Akademia Ignatianum w Krakowie

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.