The Perspektywy antropologii kultury

Pomiędzy ontologią a metafizyką

Słowa kluczowe: antropologia kulturowa, nauki o kulturze, teoria kultury

Abstrakt

Niniejszy esej jest próbą stworzenia krótkiej charakterystyki dziedziny naukowej, jaką jest antropologia kulturowa. Przedstawia syntetyczny automodel (Łotmanowski) dyscypliny – jej główne paradygmaty, przedmioty i dyskursy. Dokonuje także porównania antropologii i polskiego kulturoznawstwa w kontekście metafizycznych i ontologicznych perspektyw badań humanistycznych.

Biogram autora

Marek Pacukiewicz, Uniwersytet Śląski w Katowicach

Kulturoznawca, zatrudniony w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach na stanowisku profesora. Autor monografii: Dyskurs antropologiczny w pisarstwie Josepha Conrada (2008), Grań kultury. Transgresje alpinizmu (2012), Krajobrazy kontekstu (2021).

Bibliografia

Abriszewski, K. (2010). Wstęp. W: B. Latour, Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci. Przeł. A. Derra, K. Abriszewski i in. Kraków: Universitas.

Kowalewski, J. i Piasek, W. (red.). (2009). Antropologizowanie humanistyki. Zjawisko – procesy – perspektywy. Olsztyn: Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.

Archer, M. (2019). Kultura i sprawczość. Miejsce kultury w teorii społecznej. Przeł. P. Tomanek. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.

Augé, M. (2010). Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności. Przeł. R. Chymkowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Benedict, R. (1999). Wzory kultury. Przeł. J. Prokopiuk. Warszawa: MUZA SA.

Buchowski, M. (2012). Etnologia polska: historie i powinowactwa. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje.

Buchowski, M. (2017). Antropologia kultury a antropologia kulturowa. Kilka refleksji na marginesie książki Grzegorza Godlewskiego. Filo-Sofija, nr 36.

Buchowski, M. i Burszta, W.J. (1993). Antropologia kognitywna: charakterystyka orientacji. W: M. Buchowski (red.), Amerykańska antropologia kognitywna: poznanie, język, klasyfikacja i kultura. Warszawa: Instytut Kultury.

Buchowski, M. i Kempny, M. (1999). Czy istnieje antropologia postmodernistyczna? W: M. Buchowski (red.), Amerykańska antropologia postmodernistyczna. Warszawa: Instytut Kultury.

Buliński, T. i Kairski, M. (2011). Wiedza terenowa w antropologii. W poszukiwaniu nowego wymiaru badań terenowych. W: T. Buliński i M. Kairski (red.), Teren w antropologii. Praktyka badawcza we współczesnej antropologii kulturowej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Burszta W.J. (1997). Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Carrithers, M. (1992). Dlaczego ludzie mają kultury. Uzasadnienie antropologii i różnorodności społecznej. Przeł. A. Tanalska-Dulęba. Warszawa: PIW.

Clifford, J. (2000). Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka. Warszawa: KR.

Foucault, M. (1977). Archeologia wiedzy. Przeł. A. Siemek. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Foucault, M. (2005). Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych. Tom 2. Przeł. T. Komendant. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Geertz, C. (2000). Dzieło i życie. Antropolog jako autor. Przeł. E. Dżurak i S. Sikora. Warszawa: KR.

Geertz, C. (2005). Interpretacja kultur. Wybrane eseje. Przeł. M.M. Piechczek. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Gomóła, A. (2007). Od antropologii do antropologii literatury. W: E. Kosowska, A. Gomóła i E. Jaworski (red.), Antropologia kultury – antropologia literatury. Na tropach koligacji. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 142–158.

Gomóła, A. (2009). Tradycja, dziedzictwo, dorobek – rekonesans terminologiczny. W: J. Adamowski i J. Styk (red.), Tradycja dla współczesności. Ciągłość i zmiana. Tom 1: Tradycja: wartości i przemiany. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Hastrup, K. (2008). Droga do antropologii. Miedzy doświadczeniem a teorią. Przeł. E. Klekot. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Hobsbawm, E. (2008).Wprowadzenie. Wynajdywanie tradycji. W: T.O. Ranger i E. Hobsbawm (red.), Tradycja wynaleziona. Przeł. M. Godyń, F. Godyń. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kempny, M. (1994). Antropologia bez dogmatów – teoria społeczna bez iluzji. Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii PAN.

Kosowska, E. (2003). Antropologia literatury: teksty, konteksty, interpretacje. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Kroeber, A.L. (2003). Istota kultury. Przeł. P. Sztompka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Kuper, A. (2005). Kultura. Model antropologiczny. Przeł. I. Kołbon. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Latour, B. (2010). Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci. Przeł. A. Derra, K. Abriszewski i in. Kraków: Universitas.

Latour, B. (2011). Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej. Przeł. M. Gdula. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Lévi-Strauss, C. (1993). Spojrzenie z oddali. Przeł. W. Grajewski i in. Warszawa: PIW.

Lévi-Strauss, C. (1994). Opowieść o Rysiu. Przeł. E. Bekier. Łódź: Opus.

Lévi-Strauss, C. (2000). Antropologia strukturalna. Przeł. K. Pomian. Warszawa: KR.

Linton, R. (1975). Kulturowe podstawy osobowości. Przeł. A. Jasińska-Kania. Warszawa: PIW.

Łotman, J. (2017). Kultura – historia – literatura. Przeł. B. Żyłko. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Malinowski, B. (1967). Argonauci Zachodniego Pacyfiku. Relacje o poczynaniach i przygodach krajowców z Nowej Gwinei. Przeł. B. Olszewska-Dyoniziak, S. Szynkiewicz. Warszawa: PWN.

Mauss, M. (1973). Socjologia i antropologia. Przeł. M. Król, K. Pomian, J. Szacki. Warszawa: PWN.

Mencwel, A. (2013). Kulturologia polska XX wieku. W: G. Godlewski, A. Kołakowski, P. Majewski. A. Mencwel, P. Rodak i M. Szpakowska (red.), Kulturologia polska XX wieku. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Nowicka, E. (1997). Świat człowieka – świat kultury. Systematyczny wykład problemów antropologii kulturowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Olszewska-Dyoniziak, B. (1991). Człowiek – kultura – osobowość. Wstęp do klasycznej antropologii kultury. Kraków: Towarzystwo Wydawców i Autorów Prac Naukowych „Universitas”.

Olszewska-Dyoniziak, B. (1996). Zarys antropologii kultury. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.

Olszewska-Dyoniziak, B. (2000). Zarys antropologii kulturowej. Wyd. II. Zielona Góra: Zachodnie Centrum Organizacji.

Pacukiewicz, M. (2021). Krajobrazy kontekstu. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Paluch, A.K. (1990). Mistrzowie antropologii społecznej. Warszawa: PWN. Pietraszko, S. (1973). Uniwersyteckie studia kulturoznawcze. Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury.

Pietraszko, S. (1982). O przedmiocie teorii kultury. W: S. Pietraszko (red.), Przedmiot i funkcje teorii kultury. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Pisarek, A. (2019). Claude Lévi-Strauss – szaman między światami. W: A. Grzegorczyk, A. Kaczmarek i K. Machtyl (red.), Claude Lévi-Strauss: struktura i nieoswojone. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Pisarek, A. (2020). Negotiating a human: Viveiros de Castro – Descola – Turner. Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia, nr 6.

Rabinow, P., Marcus, G.E., Faubion, J.D. i Rees, T. (2008). Designs for an Anthropology of the Contemporary. Durham & London: Duke University Press.

Sahlins, M. (2002). Waiting for Foucault, Still. Chicago: Prickly Paradigm Press.

Sahlins, M. (2006). Wyspy historii. Przeł. I. Kołbon. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Staszczak, Z. (red.). (1987). Słownik etnologiczny. Terminy ogólne. Warszawa– Poznań: PWN.

Szacki, J. (2011). Tradycja. Wyd. II rozszerzone. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Tarkowska, E. (1992). Współczesna socjologia polska wobec antropologii kulturowej, czyli perspektywy i ograniczenia antropologii Polski współczesnej. W: E. Tarkowska (red.), Socjologia a antropologia. Stanowiska i kontrowersje. Wrocław: Wiedza o kulturze.

Tylor, E.B. (1997). Antropologja. Wstęp do badań człowieka i cywilizacji. Przeł. A. Bąkowska. Cieszyn: Pro Filia [reprint].

Wagner, R. (2003). Wynalezienie kultury. Przeł. A. Malewska-Szałygin. W: M. Kempny i E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Waligórski, A. (1973). Antropologiczna koncepcja człowieka. Warszawa: PWN. Wolska, D. (2012). Odzyskać doświadczenie. Sporny temat humanistyki współczesnej. Kraków: Universitas.

Opublikowane
2023-03-30
Jak cytować
[1]
Pacukiewicz, M. 2023. The Perspektywy antropologii kultury: Pomiędzy ontologią a metafizyką. Perspektywy Kultury. 40, 1 (mar. 2023), 299-316. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2022.4001.20.