Prace przestrzenne Mieczysława Zdanowicza
Transgresywna wolność kreacji
Abstrakt
Artykuł opisuje nieczęsto analizowaną w naukowym dyskursie twórczość przestrzenną tego wrocławskiego artysty (1928–2003), czyli jego autorstwa niewielkie formy rzeźbiarskie i rzeźby ceramiczne, powstające zwłaszcza od lat 50. do lat 70. XX w. Przyświeca mu zamiar pokazania, że poświadczona w nich wolność tworzenia charakteryzująca tego wszechstronnego modernistę sygnalizuje sztukę ponowoczesną, szczególnie jej tendencję do zaniżania artystyczności. Rzeźbiarz wpisuje się w model wędrowca, który w swych indywidulanych artystycznych peregrynacjach stylistycznie zaburza modernistyczny paradygmat dzieła doskonałego, by zaproponować nadal formotwórcze antycypowanie nadchodzącej wówczas ponowoczesności.
Tak rozumiana transgresywna swoboda sztuki Zdanowicza zostaje omówiona na wybranych z jego całościowo zweryfikowanej drogi twórczej przykładowych pracach rzeźbiarskich i ceramicznych, między innymi obiektach zainspirowanych antyestetyzmem natury, totemach z włosia i masy ceramicznej, kostkach ceramicznych. Ich pogłębiony opis stylistyczny i kontekstualny pozwoli wskazać dominującą modernistyczną wolność artystyczną tego twórcy, spontanicznie naruszaną przy użyciu rozwiązań formalnych zapowiadających postmodernistyczną antykonwencjonalność, tj. deflacyjnego osłabienia tradycyjnej artystyczności, dowartościowania przedmiotu-odpadu czy organicznej materii poddanej destrukcji. Ukierunkowaną w ten sposób analizę przedmiotową poprzedza syntetyczne ukonkretnienie sztuki (przestrzennej) głównie modernistycznej, a także określenie zaktualizowanego typu postawy wędrowca jako kategorii interpretacyjnej.
Bibliografia
Makarewicz, Z. (1990). Moralitet technologiczny albo rozmowa z milczącym zegarem w pracowni pana Mieczysława Zdanowicza, Wrocław 1969, 1972, 1986, 1990 [mps]. Ośrodek Dokumentacji Sztuki Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu (ODS ASP we Wrocławiu), 1–7.
Zdanowicz, M. (1990). Wymiar zerowy – Null Dimension. Format, 1, 54–55.
Zdanowicz, M. (1996). Ogród-galeria. W: A. Saj (red.), Szkice z pamięci. Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych we Wrocławiu we wspomnieniach jej założycieli, studentów i pedagogów. Lata 1946–1996. Monografia uczelni. Cz. I. Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta, 141–142.
Zdanowicz, M. Czarnohora – teatr mojego życia, Wrocław, bez daty [mps]. ODS ASP we Wrocławiu, 1–4.
Banaś, P. (1982). Polskie współczesne szkło artystyczne. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Banaś, P. (1990). Współczesne polskie szkło i ceramika. Warszawa: Arka-dy.
Bell, D. (1994). Kulturowe sprzeczności kapitalizmu, przeł. S. Amsterdamski. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Benjamin, W. (2011). Dzieło sztuki w epoce jego reprodukowalności tech-nicznej. W: W. Benjamin, Twórca jako wytwórca. Eseje i rozprawy, przeł. R. Reszke. Warszawa: Wydawnictwo KR.
Bürger, P. (2006). Teoria awangardy, przeł. J. Kita-Huber. Kraków: To-warzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Calvino, I. (1996). Wykłady amerykańskie, przeł. A. Wasilewska. Gdańsk: Wydawnictwo Marabut.
Connor, S. (1995). Postmodernist Culture. An Introduction to Theories of the Contemporary, Oxford: Blackwell, 1995.
Cook, A. (1986). The „Meta-Irony” of Marcel Duchamp. The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 3, 268. DOI: 10.2307/429736.
Dziedzic, D. i Makarewicz, Z. (red.). (1983). Sympozjum Plastyczne Wro-cław ’70. Wrocław: Zjednoczone Przedsiębiorstwa Rozrywkowe. Ośrodek Teatru Otwartego „Kalambur”.
D’Alleva, A. (2008). Metody i teorie historii sztuki, przeł. E. Jedlińska i J. Jedliński. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Nau-kowych „Universitas”.
Eco, U. (1987). Dopiski na marginesie „Imienia róży”, przeł. A. Szymanowski. W: U. Eco, Imię róży. Warszawa: Państwowy Insty-tut Wydawniczy.
Foster, H. (2012). Powrót Realnego. Awangarda u schyłku XX wieku. Kra-ków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universi-tas”.
Greenberg, C. (2006). Obrona modernizmu, przeł. G. Dziamski i M. Śpik-Dziamska. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Jameson, F. (2011). Postmodernizm, czyli logika kulturowa późnego kapi-talizmu, przeł. M. Płaza. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiel-lońskiego.
Jarosz, A. (2014). Inspiracje brytyjskie w rzeźbie wrocławskiej. Quart, 1, 79–104.
Krantz-Domasłowska, L. (2012). Konteksty badań komparatystycznych – temat i metoda. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humani-styczno-Społeczne. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, 43, 35–39.
Krauss, R. (1997). Oryginalność awangardy, przeł. M. Sugiera. W: R. Nycz (red.), Postmodernizm. Antologia przekładów. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński, 399–419.
Kristeva, J. (2007). Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie, przeł. M. Falski. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kundera, M. (1996). Nieznośna lekkość bytu, przeł. A. Holland. Warsza-wa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kundera, M. (1998). Sztuka powieści, przeł. M. Bieńczyk. Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik.
Kuspit, D. (2006). Koniec sztuki, przeł. J. Borowski. Gdańsk: Muzeum Narodowe.
Kuźmińska, A. (1992). Niezwykły człowiek natury. Informator, 4, 7.
Lachowski, M. (2006). Awangarda wobec instytucji. O sposobach prezen-tacji sztuki w PRL-u. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uni-wersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
Makarewicz, Z. (1986). Wrocławskie rzeźby i rzeźbiarze wrocławscy. Rzeźba Polska 1, 61–82.
Makarewicz, Z. (2006). Bez postumentów. O rzeźbie wrocławskiej. W: A. Saj (red.), Wrocław sztuki. Sztuka i środowisko artystyczne we Wro-cławiu 1946–2006. Wrocław: Wysoka: Agencja Reklamowa i Drukarnia Kontra s.c., 83–125.
Markowska, A. (2012). Dwa przełomy. Sztuka polska po 1955 i 1989 roku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Markowska, A. (2019). Dlaczego Duchamp nie czesał się z przedziałkiem? Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Mrozek, K. (2011). Mieczysław Zdanowicz. Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta.
Murphy, R. (1999). Theorizing the Avant-garde Expressionism and the Problem of Postmodernity. Cambridge: Cambridge University Press.
Pękala, T. (2000). Awangarda i ariergarda. Filozofia sztuki nowoczesnej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Popiel, M. (1989). Historia i metafora. O „Żywych kamieniach” Wacława Berenta. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Popiel, M. (2018). Świat artysty. Modernistyczne estetyki tworzenia. Kra-ków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universi-tas”.
Porębski, M. (1965). Granica współczesności. Ze studiów nad kształtowa-niem się poglądów artystycznych XX wieku. Wrocław: Zakład Narodo-wy im. Ossolińskich.
Saj, A. (red.). (1996). Szkice z pamięci. Monografia uczelni. Cz. I. Wro-cław: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta.
Saj, A. (red.). (2006). Wrocław sztuki. Sztuka i środowisko artystyczne we Wrocławiu 1946–2006. Wysoka: Agencja Reklamowa i Drukarnia Kon-tra s.c.
Szahaj, A. (1996). Ponowoczesność – czas karnawału, postmodernizm – filozofia błazna? W: S. Czerniak i A. Szahaj (red.), Postmodernizm a filozofia. Wybór tekstów. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozo-fii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, 381–392.
Szahaj, A. (2021). Ponowoczesność i postmodernizm dla średniozaawan-sowanych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Świsłocka-Karwot, S. (2016). Sztuka we Wrocławiu w latach 1945–1970. Artyści, dzieła, krytycy. Wrocław: Wydawnictwo Via Nova.
Taylor, Ch. (2001). Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowo-czesnej, przeł. M. Gruszczyński i in. Warszawa: Państwowe Wydaw-nictwo Naukowe.
Tomczak, K. (2021). Deflationist Caprice: „Imperfections” in the Sculpture of Leon Podsiadły. Arts, 2, 1–23. DOI: 10.3390/arts10020039.
Wojciechowski, A. (1968). Droga do współczesności. Malarstwo europej-skie drugiej połowy XIX wieku. Warszawa: Arkady.
Jahre Kunstschule in Breslau (1990). Wiesbaden [kat. wystawy]. Wro-cław: Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych.
Ausstellung der Arbeiten von Künstler der Kunstakademie in Wrocław (1991). [kat. wystawy]. Wstęp M. Zdanowicz. Innsbruck.
Wystawa „Funkcja Koloru i Formy” (1961). Jerzy Boroń, Jan Chwałczyk, Wanda Gołkowska, Mieczysław Zdanowicz [kat. wystawy]. Wrocław: Centralne Biuro Wystaw Artystycznych.
Copyright (c) 2022 Perspektywy Kultury
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
