Prace przestrzenne Mieczysława Zdanowicza
Transgresywna wolność kreacji
Abstrakt
Artykuł opisuje nieczęsto analizowaną w naukowym dyskursie twórczość przestrzenną tego wrocławskiego artysty (1928–2003), czyli jego autorstwa niewielkie formy rzeźbiarskie i rzeźby ceramiczne, powstające zwłaszcza od lat 50. do lat 70. XX w. Przyświeca mu zamiar pokazania, że poświadczona w nich wolność tworzenia charakteryzująca tego wszechstronnego modernistę sygnalizuje sztukę ponowoczesną, szczególnie jej tendencję do zaniżania artystyczności. Rzeźbiarz wpisuje się w model wędrowca, który w swych indywidulanych artystycznych peregrynacjach stylistycznie zaburza modernistyczny paradygmat dzieła doskonałego, by zaproponować nadal formotwórcze antycypowanie nadchodzącej wówczas ponowoczesności.
Tak rozumiana transgresywna swoboda sztuki Zdanowicza zostaje omówiona na wybranych z jego całościowo zweryfikowanej drogi twórczej przykładowych pracach rzeźbiarskich i ceramicznych, między innymi obiektach zainspirowanych antyestetyzmem natury, totemach z włosia i masy ceramicznej, kostkach ceramicznych. Ich pogłębiony opis stylistyczny i kontekstualny pozwoli wskazać dominującą modernistyczną wolność artystyczną tego twórcy, spontanicznie naruszaną przy użyciu rozwiązań formalnych zapowiadających postmodernistyczną antykonwencjonalność, tj. deflacyjnego osłabienia tradycyjnej artystyczności, dowartościowania przedmiotu-odpadu czy organicznej materii poddanej destrukcji. Ukierunkowaną w ten sposób analizę przedmiotową poprzedza syntetyczne ukonkretnienie sztuki (przestrzennej) głównie modernistycznej, a także określenie zaktualizowanego typu postawy wędrowca jako kategorii interpretacyjnej.
Bibliografia
Makarewicz, Z. (1990). Moralitet technologiczny albo rozmowa z milczącym zegarem w pracowni pana Mieczysława Zdanowicza, Wrocław 1969, 1972, 1986, 1990 [mps]. Ośrodek Dokumentacji Sztuki Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu (ODS ASP we Wrocławiu), 1–7.
Zdanowicz, M. (1990). Wymiar zerowy – Null Dimension. Format, 1, 54–55.
Zdanowicz, M. (1996). Ogród-galeria. W: A. Saj (red.), Szkice z pamięci. Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych we Wrocławiu we wspomnieniach jej założycieli, studentów i pedagogów. Lata 1946–1996. Monografia uczelni. Cz. I. Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta, 141–142.
Zdanowicz, M. Czarnohora – teatr mojego życia, Wrocław, bez daty [mps]. ODS ASP we Wrocławiu, 1–4.
Banaś, P. (1982). Polskie współczesne szkło artystyczne. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Banaś, P. (1990). Współczesne polskie szkło i ceramika. Warszawa: Arka-dy.
Bell, D. (1994). Kulturowe sprzeczności kapitalizmu, przeł. S. Amsterdamski. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Benjamin, W. (2011). Dzieło sztuki w epoce jego reprodukowalności tech-nicznej. W: W. Benjamin, Twórca jako wytwórca. Eseje i rozprawy, przeł. R. Reszke. Warszawa: Wydawnictwo KR.
Bürger, P. (2006). Teoria awangardy, przeł. J. Kita-Huber. Kraków: To-warzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Calvino, I. (1996). Wykłady amerykańskie, przeł. A. Wasilewska. Gdańsk: Wydawnictwo Marabut.
Connor, S. (1995). Postmodernist Culture. An Introduction to Theories of the Contemporary, Oxford: Blackwell, 1995.
Cook, A. (1986). The „Meta-Irony” of Marcel Duchamp. The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 3, 268. DOI: 10.2307/429736.
Dziedzic, D. i Makarewicz, Z. (red.). (1983). Sympozjum Plastyczne Wro-cław ’70. Wrocław: Zjednoczone Przedsiębiorstwa Rozrywkowe. Ośrodek Teatru Otwartego „Kalambur”.
D’Alleva, A. (2008). Metody i teorie historii sztuki, przeł. E. Jedlińska i J. Jedliński. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Nau-kowych „Universitas”.
Eco, U. (1987). Dopiski na marginesie „Imienia róży”, przeł. A. Szymanowski. W: U. Eco, Imię róży. Warszawa: Państwowy Insty-tut Wydawniczy.
Foster, H. (2012). Powrót Realnego. Awangarda u schyłku XX wieku. Kra-ków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universi-tas”.
Greenberg, C. (2006). Obrona modernizmu, przeł. G. Dziamski i M. Śpik-Dziamska. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Jameson, F. (2011). Postmodernizm, czyli logika kulturowa późnego kapi-talizmu, przeł. M. Płaza. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiel-lońskiego.
Jarosz, A. (2014). Inspiracje brytyjskie w rzeźbie wrocławskiej. Quart, 1, 79–104.
Krantz-Domasłowska, L. (2012). Konteksty badań komparatystycznych – temat i metoda. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humani-styczno-Społeczne. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, 43, 35–39.
Krauss, R. (1997). Oryginalność awangardy, przeł. M. Sugiera. W: R. Nycz (red.), Postmodernizm. Antologia przekładów. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński, 399–419.
Kristeva, J. (2007). Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie, przeł. M. Falski. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kundera, M. (1996). Nieznośna lekkość bytu, przeł. A. Holland. Warsza-wa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kundera, M. (1998). Sztuka powieści, przeł. M. Bieńczyk. Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik.
Kuspit, D. (2006). Koniec sztuki, przeł. J. Borowski. Gdańsk: Muzeum Narodowe.
Kuźmińska, A. (1992). Niezwykły człowiek natury. Informator, 4, 7.
Lachowski, M. (2006). Awangarda wobec instytucji. O sposobach prezen-tacji sztuki w PRL-u. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uni-wersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
Makarewicz, Z. (1986). Wrocławskie rzeźby i rzeźbiarze wrocławscy. Rzeźba Polska 1, 61–82.
Makarewicz, Z. (2006). Bez postumentów. O rzeźbie wrocławskiej. W: A. Saj (red.), Wrocław sztuki. Sztuka i środowisko artystyczne we Wro-cławiu 1946–2006. Wrocław: Wysoka: Agencja Reklamowa i Drukarnia Kontra s.c., 83–125.
Markowska, A. (2012). Dwa przełomy. Sztuka polska po 1955 i 1989 roku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Markowska, A. (2019). Dlaczego Duchamp nie czesał się z przedziałkiem? Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Mrozek, K. (2011). Mieczysław Zdanowicz. Wrocław: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta.
Murphy, R. (1999). Theorizing the Avant-garde Expressionism and the Problem of Postmodernity. Cambridge: Cambridge University Press.
Pękala, T. (2000). Awangarda i ariergarda. Filozofia sztuki nowoczesnej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Popiel, M. (1989). Historia i metafora. O „Żywych kamieniach” Wacława Berenta. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Popiel, M. (2018). Świat artysty. Modernistyczne estetyki tworzenia. Kra-ków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universi-tas”.
Porębski, M. (1965). Granica współczesności. Ze studiów nad kształtowa-niem się poglądów artystycznych XX wieku. Wrocław: Zakład Narodo-wy im. Ossolińskich.
Saj, A. (red.). (1996). Szkice z pamięci. Monografia uczelni. Cz. I. Wro-cław: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta.
Saj, A. (red.). (2006). Wrocław sztuki. Sztuka i środowisko artystyczne we Wrocławiu 1946–2006. Wysoka: Agencja Reklamowa i Drukarnia Kon-tra s.c.
Szahaj, A. (1996). Ponowoczesność – czas karnawału, postmodernizm – filozofia błazna? W: S. Czerniak i A. Szahaj (red.), Postmodernizm a filozofia. Wybór tekstów. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozo-fii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, 381–392.
Szahaj, A. (2021). Ponowoczesność i postmodernizm dla średniozaawan-sowanych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Świsłocka-Karwot, S. (2016). Sztuka we Wrocławiu w latach 1945–1970. Artyści, dzieła, krytycy. Wrocław: Wydawnictwo Via Nova.
Taylor, Ch. (2001). Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowo-czesnej, przeł. M. Gruszczyński i in. Warszawa: Państwowe Wydaw-nictwo Naukowe.
Tomczak, K. (2021). Deflationist Caprice: „Imperfections” in the Sculpture of Leon Podsiadły. Arts, 2, 1–23. DOI: 10.3390/arts10020039.
Wojciechowski, A. (1968). Droga do współczesności. Malarstwo europej-skie drugiej połowy XIX wieku. Warszawa: Arkady.
Jahre Kunstschule in Breslau (1990). Wiesbaden [kat. wystawy]. Wro-cław: Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych.
Ausstellung der Arbeiten von Künstler der Kunstakademie in Wrocław (1991). [kat. wystawy]. Wstęp M. Zdanowicz. Innsbruck.
Wystawa „Funkcja Koloru i Formy” (1961). Jerzy Boroń, Jan Chwałczyk, Wanda Gołkowska, Mieczysław Zdanowicz [kat. wystawy]. Wrocław: Centralne Biuro Wystaw Artystycznych.
Copyright (c) 2022 Perspektywy Kultury
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
