Dramat podmiotu odpowiedzialności w filozofii Emmanuela Lévinasa
Abstrakt
Celem poniższego artykułu jest prześledzenie granic oraz metod wykorzystywanych w fenomenologii ejdetycznej związanych z dostępem do samego sposobu ukazywania sensu fenomenów. Zadanie to przeprowadzone jest na przykładzie fenomenologii obecnej w pismach Emmanuela Lévinasa. Szczególnym przykładem tego typu sytuacji jest relacja odpowiedzialności Tego-samego (Tożsamego) wobec Innego, przyjmująca postać substytucji, w wykładni fenomenologii transcendencji francuskiego fenomenologa.
Wraz z narastającymi etycznymi wymogami filozofii transcendencji, jako konsekwencji radykalnej ontologii Lévinasa, sens „Innego we mnie” niebezpiecznie zbliża się do figury wewnętrznego samooskarżyciela, który staje się metaforą obecnej w jego pismach figury etycznej przemocy i odwetu Innego wobec Tożsamego. Odczytuję tu głęboko ukryte, także dla samego Lévinasa, resentymentalne motywy duchowości, z której on sam wyrósł. Z jednej strony bowiem jego filozofia dąży do tego, aby wykluczyć samą możliwość ponownego pojawienia się wydarzenia Auschwitz, jednak z drugiej strony sama staje się napędem takiego sposobu myślenia.
Bibliografia
Derrida, J. (2004). Pismo i różnica. Tłum. K. Kłosiński. Warszawa: Wydawnictwo KR.
Lévinas, E. (1985). Znaczenie a sens. Tłum. S. Cichowicz. Literatura na świecie, nr 11-12, 239-280.
Lévinas, E. (1991a). Etyka i Nieskończony: rozmowy z Philipp’em Nemo. Tłum. B. Opolska-Kokoszka. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
Lévinas, E. (1991b). Ślad innego. Tłum. B. Baran. W: B. Baran (red.), Filozofia dialogu. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Lévinas, E. (1991c). Trudna wolność: Eseje o judaizmie. Tłum. A. Kuryś. Gdynia: Wydawnictwo Atex.
Lévinas, E. (1994). O Bogu, który nawiedza myśl. Tłum. M. Kowalska. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Lévinas, E. (1995). Cztery lektury talmudyczne. Tłum. E. Burska. Kraków: Wydawnictwo Oficyna Literacka.
Lévinas, E. (1998). Całość i nieskończoność: esej o zewnętrzności. Tłum. M. Kowalska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Lévinas, E. (1999). Czas i to, co inne. Tłum. J. Migasiński. Warszawa :Wydawnictwo KR.
Lévinas, E. (2000). Inaczej niż być lub ponad istotą. Tłum. P. Mrówczyński. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Lévinas, E. (2006). Istniejący i istnienie. Tłum. J. Margański. Kraków: Wydawnictwo Homini.
Lévinas, E. (2007). O uciekaniu. Tłum. A. Czarnacka. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Lévinas, E. (2008a). Bóg, śmierć i czas. Tłum. J. Margański. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Lévinas, E. (2008b). Odkrywając egzystencję z Husserlem i Heideggerem. Tłum. E. Sowa. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Filek, J. (1998). Dać się zabić czy zabić samemu? Znak nr 523, 100-107.
Gadacz, T. (1990). Wolność a odpowiedzialność. Rosenzweiga i Lévinasa krytyka heglowskiej wolności ducha. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
Gadacz, T. (2013). O zmienności życia. Warszawa: Wydawnictwo Iskry.
Henry, M. (1973). The Essence of Manifestation. Tłum. G. Etzkorn. The Hague: Martinus Nijhoff Netherlands.
Henry, M. (2012). Wcielenie. Filozofia ciała. Tłum. M. Frankiewicz, D. Adamski. Kraków: Wydawnictwo Homini.
Husserl, E. (1975). Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii, księga pierwsza. Tłum. D. Gierulanka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Jędraszewski, M. (1994). W poszukiwaniu nowego humanizm. Jean-Paul Sartre – Emmanuel Lévinas. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
Jędraszewski, M. (1999). Homo: capax Alterius, capax Dei. Emmanuela Lévinasa myślenie o człowieku i Bogu. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Imienia Adama Mickiewicza.
Marion, J.-L. (2007). Będąc danym. Tłum. W. Starzyński. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Plath, S. (1996). Ariel. Tłum. M. Korusiewicz. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Plath, S. (1981). The collected poems. Edited by T. Hughes. New York: Publishers Harper & Row.
Ricoeur, P. (1991). Podług nadziei. Tłum. S. Cichowicz i in. Warszawa: Wydawnictwo PAX.
Ricoeur, P. (1997). Autrement: lecture d'Autrement qu'être ou Au-delà de l'essence d'Emmanuel Lévinas, Paris: PUF.
Ricoeur, P. (2004). Drogi rozpoznania. Tłum. J. Margański. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Ricoeur, P. (2008). Żyć aż do śmierci oraz fragmenty. Tłum. A. Turczyn. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Rosenzweig, F. (1998). Gwiazda Zbawienia. Tłum. T. Gadacz. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Tarnowski, K. (2000). Bóg fenomenologów. Tarnów: Wydawnictwo Biblos.
Tarnowski K. (2011). Intencja a refleksja. Fenomenologia, Nabert, Marcel. W: A. Gielarowski i R. Grzywacz (red.), Między przedmiotowością a podmiotowością. Kraków: Wydawnictwo WAM, 19-34.
Tischner, J. (1998). Spór o istnienie człowieka. Kraków : Wydawnictwo Znak.
Tischner, J. (2000). Świat ludzkiej nadziei. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Tischner, J. (2006). Filozofia dramatu. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Tischner, J. (2017). Inny. Eseje o spotkaniu. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Copyright (c) 2022 Perspektywy Kultury
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
